Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô
Tiết 64:
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
Kiểm tra bài cũ:
? Trình bày hiểu biết của em về yếu tố nghị luận trong văn bản t? s??
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại,độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
Xét ví dụ: Đọc đoạn trích sau:
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà .
Về đến nhà , ông Hai nằm vật ra giường , mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau .
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đáy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giốngViệt gian bán nước để nhục nhã thế này.
Tác dụng: Tạo sự chân thực cho câu chuỵên
-Thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với người dân làng Chợ Dầu

Đối thoại
Tìm hiểu yếu tố đối thoại,độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
Xét ví dụ:
a)
- Là lời những người tản cư nói (đối đáp, trò chuyện) với nhau (2 hoặc nhiều người)
-Dấu hiệu : Có 2 lượt lời, có gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp







Điều kiện để đối thoại diễn ra:

- Phải có hoàn cảnh giao tiếp.
- Phải có sự hiện diện của người tham gia giao tiếp(2 người trở lên).
- Giữa 2 người phải có nhu cầu trao đổi thông tin.

Học làm người

Một anh học trò ở nhà thầy đã 3 năm mà chưa thấy anh đọc sách, thầy Tăng Tử ngạc nhiên lắm.
Một hôm thầy gọi trò đến hỏi:
- Ngươi đến nhà ta thụ giáo, mà ta chẳng thấy ngươi đọc sách bao giờ ?
Nghe thầy nói người học trò lễ phép thưa:
- Thưa thầy con vẫn đọc đấy ạ.
Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người.
Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp( mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng)
Có gạch đầu dòng
Nói với chính mình
nói với những kẻ Việt gian (với người khác), trong tưởng tượng
Tiết 64: Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
Xét ví dụ:
b)
Tác dụng: Thể hiện một cách chân thực và sinh động tâm trạng nhân vật ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc (nỗi tủi nhục bẽ bàng với người khác, với chính mình và sự căm giận đối với những kẻ Việt gian)
- Chúng bay ăn miếng cơm ... nhục nhã thế này.
Điều kiện để có lời độc thoại:
- Phải có hoàn cảnh giao tiếp để nhân vật có nhu cầu bộc lộ nội tâm.
- Không cần có sự hiện diện của người tham gia giao tiếp với nhân vật, hoặc nếu có người tham gia giao tiếp thì lời độc thoại đó không hướng vào ai.
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng.
Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng.
Tác dụng : Thể hiện tâm trạng dằn vặt ,đau đớn của ông Hai khi nghe tin làng ông theo giặc ? tình yêu làng, yêu kháng chiến, yêu đất nước chân thành mà sâu sắc ( đặc điểm nổi bật ) của nhân vật ông Hai.
Tiết 64: Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
Tìm hiểu yếu tố đối thoại,độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
Xét ví dụ:
c)
ông Hai tự hỏi chính mình
Câu hỏi không được nói thành lời.
Không có gạch đầu dòng phía trước câu
Độc thoại nội tâm
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu...
độc thoại nội tâm là lời nói với chính mình hoặc với ai đó trong tưởng tượng nhưng không thành lời.
Trước những câu độc thoại nội tâm không có gạch đầu dòng.
Đọc bài tập sau:
Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường lớp Một của con. Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi buông tay mà nói: "Đi đi con, hãy can đảm lên, thế giới này là của con, bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra``
(Cổng trường mở ra-Lí Lan)

- Không có gạch đầu dòng.
- Những câu hỏi này không phát ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật.


Về hình thức, em thấy lời độc thoại nội tâm có gì khác so với những lời đối thoại, độc thoại trước đó? Vì sao?
? Em có nhận xét gì về kết cấu ngữ pháp của những lời độc thoại nội tâm?
-Thường là những cấu trúc cú pháp phức tạp hơn so với lời đối thoại: câu văn dài, cấu trúc nhiều tầng bậc, các kiểu câu đan xen nhau.


=> Các hình thức đối thoại tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật, thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với dân làng chợ Dầu, tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật.


=> Những hình thức độc thoại , độc thoại nội tâm đã giúp cho nhà văn khắc họa được sâu sắc tâm trạng dằn vặt, đau đớn khi nghe tin làng chợ Dầu-cái làng mà ông luôn lấy làm tự hào và hãnh diện của ông theo giặc, làm cho câu chuyện sinh động hơn.
Tiết 64: Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự


Tìm hiểu yếu tố đối toại, độc thoại, độc toại nội tâm trong văn bản tự sự
Xét ví dụ:
Kết luận:
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.

*Đối thoại: Là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai người hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng).

*Độc thoại: Là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng- trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm.





Tiết 64: Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
Tìm hiểu yếu tố đối thoại,độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
1. Xét ví dụ:
2. Kết luận:
* Bài tập trắc nghiệm:
Chọn câu trả lời đúng và đủ nhất
1). Trong văn bản tự sự, đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình thức ngôn ngữ nào?
A. Ngôn ngữ tác giả
B. Ngôn ngữ nhân vật
A. Hình thức đối thoại tạo không khí chân thực cho câu chuyện, góp phần thể hiện thái độ và tình cảm của nhân vật .
2). Trong văn bản tự sự đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm có ý nghĩa như thế nào?
B. Hình thức độc thoại, nhất là độc thoại nội tâm thể hiện được những diễn biến hết sức phức tạp và tinh tế trong thế giới nội tâm của nhân vật, góp phần khắc họa tính cách và phẩm chất nhân vật
C. Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật, làm cho câu chuyện và hình ảnh nhân vật hiện lên chân thực , sinh động và rõ nét hơn.
N.1.2.3 - Tại sao nhà văn không để ông Hai nghĩ trong đầu (độc thoại nội tâm) câu: Chúng bay ...đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này .
N.4.5.6 - ngược lại, tại sao không để ông Hai nói thành lời với mình (độc thoại) hoặc với ai đó (đối thoại ) những suy nghĩ: Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? ..., bằng ấy tuổi đầu...

- Nếu không để ông nói thành lời mà chỉ nghĩ trong đầu (độc thoại) câu: Chúng bay ... nhục nhã thế này" sẽ không thể hiện được sự căm giận đến phẫn uất của ông với bọn Việt gian, hơn nữa như vậy cũng không phù hợp với tính cách bộc trực của ông.
- Nếu để ông nói thành lời những suy nghĩ : Chúng nó cũng là trẻ con... bằng ấy tuổi đầu sẽ không diễn tả được nỗi đau xót, sự giằng xé, day dứt âm thầm của ông Hai khi nghe tin làng theo giặc. Hơn nữa trong tình huống này , với ông ,đó là điều nhục nhã, bẽ bàng, là điều bản thân ông khó có thể thừa nhận với chính mình nên không thể nói thành lời , càng không thể nói với người khác.
* Lưu ý: Sử dụng yếu tố đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm phải phù hợp với tình huống truyện , hoàn cảnh và tính cách nhân vật. Khi cần diễn tả những tâm sự kín đáo chân thực của nhân vật, có thể dùng ngôn ngữ độc thoại . Song để thể hiện những trăn trở , day dứt , những trạng thái phức tạp, tinh tế nhất của đời sống tâm hồn nhân vật thì thường phải cần đến hình thức độc thoại nội tâm
Tiết 64: Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại,độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
II. Luyện tập:
Bài tập 1:
- Lời bà Hai
- Này thầy nó ạ.
- Lời ông Hai
- Gì?
- ...
- Biết rồi.!
Với hình thức đối thoại trên , tác giả đã làm nổi bật tâm trạng chán chường, buồn bã , đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc .
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Tôi thấy người ta đồn ...

....
Bài tập 2
Hôm nay Nga không đi học. Tôi không biết đã có chuyện gì xảy ra. Tan học, tôi liền ghé qua nhà Nga để tìm hiểu lí do. Tôi đến và gặp Nga, thấy mắt Nga đang sưng húp lên. Tôi liền hỏi:
- Sao cậu không đi học? Có chuyện gì xảy ra với cậu vậy?
Nga đáp trong nước mắt:
- Bố mẹ tớ sắp li dị nhau.
Nghe vậy, tôi động viên an ủi Nga rồi về kẻo mẹ đợi. Trên đường về nhà, tôi vừa đi vừa nghĩ, tội nghiệp cái Nga quá! Bây giờ chị em nó sẽ sống như thế nào nhỉ? Có khi nào hai chị em Nga sẽ bị chia nhau ra giống như Thành và Thuỷ trong " Cuộc chia tay của những con búp bê" không? Càng nghĩ, tôi lại càng thấy thương cho chị em Nga.Tự dưng tôi thốt lên:
_ Tội nghiệp chị em Nga quá!

Bài 3/ Cho đoạn trích sau. Hãy thêm yếu tố độc thoại nội tâm vào đoạn văn cho hợp lí:
. Trong giờ kiểm tra Toán - Hà gọi tôi:
- Mai ơi! Xong bài chưa? Cho mình xem bài với.
Tôi trả lời: " Cậu tự làm đi".Nói rồi tôi tập trung làm bài. Hà gọi tôi vài ba lần nữa nhưng tôi im lặng.Thực lòng tôi muốn Hà tự vươn lên bằng khả năng của mình. Tan buổi học. Hà gặp tôi giận dỗi: " Bảo đưa bài cho tớ sao cậu không đưa? Đồ ích kỉ!". Dứt lời, Hà bỏ đi chỗ khác. Còn tôi ...
( tôi đứng lại một mình với bao cảm xúc khó tả. Tại sao Hà lại giận mình nhỉ? Mình làm thế là tốt cho Hà mà. Hà ơi! Rồi cậu sẽ hiểu mình.)
Hướng dẫn học bài ở nhà:
?
Nắm các khái niệm đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.
Làm bài tập 2 (SGK)
Soạn bài Luyện nói, tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm.
Dãy 1: Chuẩn bị bài tập 1
Dãy 2: Chuẩn bị bài tập 2
Dãy 3: Chuẩn bị bài tập 3
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô đã đến dự