Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Bài 13 . Tiết 64

ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ.
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoai nội tâm trong văn bản tự sự:
1. Ví dụ:
… “Có người hỏi :
- Sao bảo làng chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!...”
Trả lời:
- Hai người phụ nữ tản cư nói chuyện với nhau
- Tham gia câu chuyện có ít nhất 2 người


H: Theo em trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai?
Tham gia câu chuyện có mấy người?
* Dấu hiệu:
- Nội dung: Lời nói của mỗi người đều hướng vào chuyện làng chợ Dầu theo Tây.
- Hình thức: Đầu lời trao, lời đáp đều có gạch đầu dòng.
Đối thoại
H: Dấu hiệu nào cho thấy đây là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại?
H: Vậy theo em thế nào là đối thoại?
- Đối thoại là hình thức đối đáp trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người.
- Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp( mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng).
- Ông Hai nói với chính mình, đó là câu nói bâng quơ, đánh trống lảng để thoái lui. Nội dung ông nói không hướng tới một người tiếp chuyện cụ thể nào, không liên quan gì đến chủ đề mà 2 người đàn bà tản cư đang trao đổi. Trước lời thoại có gạch đầu dòng.
 Độc thoại
H: Câu: “- Hà, nắng gớm, về nào…” ông Hai nói với ai? Đây có phải là một câu đối thoại không? Vì sao?
H: Vậy thế nào là độc thoại?
- Độc thoại là lời nói của một người nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng.
- Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước lời thoại có gạch đầu dòng.
“- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này”.
H: Trong đoạn trích còn có câu độc thoại nào nữa không?
H: Những câu như: “ Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…” là những câu ai hỏi ai? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu trên?
Đây là nhũng câu ông Hai hỏi chính mình. Những câu này không phát ra thành lời mà chỉ âm thầm trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai, thể hiện tâm trạng dằn vặt đau đớn của ông khi đột ngột nghe tin làng chợ Dầu theo giặc. Vì không nói thành lời, chỉ nghĩ thầm nên không có gạch đầu dòng.
 Độc thoại nội tâm
H: Vậy em hiểu thế nào là độc thoại nội tâm?
Khi người độc thoại nói với chính mình hoặc với ai đó trong tưởng tượng mà không nói ra thành lời thì đó là độc thoại nội tâm .
H: Vậy độc thoại và độc thoại nội tâm có gì khác nhau không?
H: Các hình thức diễn đạt : đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ? Đặc biệt, chúng đã giúp nhà văn thể hiện thành công diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai như thế nào?
2.Ghi nhớ:
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp( mỗi lượt lời là một lần gạch đấu dòng).
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm.

Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích (SGK Tr178)

II. Luyện tập:
Trả lời: Cuộc đối thoại diễn ra không bình thường giữa vợ chồng ông Hai. Có ba lượt lời trao, chỉ có 2 lời đáp. Lời thoại đầu của bà Hai, ông Hai không đáp lại “ nằm rũ ra ở trên giường không nói gì”. Câu hỏi thứ hai của bà, ông Hai “ khẽ nhúc nhích” đáp bằng một câu hỏi lại bà với một từ “ Gì?”. Lần thứ ba ông đáp lại bằng một câu cụt lủn, giọng gắt lên:” Biết rồi!”. Tái hiện lại cuộc đối thoại này tác giả làm nổi bật được tâm trạng chán chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.
Bài tập 2:
Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng cả hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.
CHÚC THẦY CÔ VÀ CÁC EM MẠNH KHOẺ