Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Bài 13–Tiết 64:
Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn bản tự sự.

I -Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
1 -Đối thoại.



*. Ví dụ: Đoạn văn sau:
Có người hỏi: ( 1 )
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... ( 2 )
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! ( 3 )
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: ( 4 )
- Hà, nắng gớm, về nào… ( 5 )
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. ( 6 ) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.( 7 ) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: ( 8)Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! ( 9 ) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. ( 10 ) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! ( 11 ) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. ( 12 ) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. ( 13 )
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. ( 14 )Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. ( 15 )Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? ( 16 ) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? ( 17 ) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu … ( 18 ) Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : ( 19 )
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( 20 ) ( Làng, Kim Lân )


Nội dung chính

Thể hiện tâm trạng của ông Hai khi nghe tin
làng chợ Dầu của ông theo giặc


*. Vớ d?: Do?n van sau:
Cú ngu?i h?i: ( 1 )
- Sao b?o l�ng Ch? D?u tinh th?n l?m co m�?... ( 2 )
- ?y th? m� bõy gi? d? d?n ra th? d?y! ( 3 )
ễng Hai tr? ti?n nu?c, d?ng d?y, chốm ch?p mi?ng, cu?i nh?t m?t ti?ng, vuon vai núi to: ( 4 )
- H�, n?ng g?m, v? n�o. ( 5 )
ễng lóo v? v? d?ng l?ng ra ch? khỏc, r?i di th?ng. ( 6 ) Ti?ng cu?i núi xụn xao c?a dỏm ngu?i m?i t?n cu lờn ?y v?n dừi theo.( 7 )ễng nghe rừ cỏi gi?ng chua lanh l?nh c?a ngu?i d�n b� cho con bỳ: ( 8)Cha m? tiờn su nh� chỳng nú ! ( 9 ) Dúi kh? an c?p, an tr?m b?t du?c ngu?i ta cũn thuong. ( 10 ) Cỏi gi?ng Vi?t gian bỏn nu?c thỡ c? cho m?i d?a m?t nhỏt ! ( 11 ) ễng Hai cỳi g?m m?t xu?ng m� di. ( 12 ) ễng thoỏng nghi d?n m? ch? nh�. ( 13 )
V? d?n nh�, ụng Hai n?m v?t ra giu?ng, m?y d?a tr? th?y b? hụm nay cú v? khỏc, len lột dua nhau ra d?u nh� choi s?m choi s?i v?i nhau. ( 14 )Nhỡn lu con, t?i thõn, nu?c m?t ụng lóo c? gi�n ra. ( 15 )Chỳng nú l� tr? con l�ng Vi?t gian d?y u ? ( 16 ) Chỳng nú cung b? ngu?i ta r? rỳng h?t h?i d?y u ? ( 17 ) Kh?n n?n b?ng ?y tu?i d?u . ( 18 ) ễng lóo n?m ch?t hai tay l?i m� rớt lờn : ( 19 )
- Chỳng bay an mi?ng com hay mi?ng gỡ v�o m?m m� di l�m cỏi gi?ng Vi?t gian bỏn nu?c d? nh?c nhó th? n�y. ( 20 ) ( L�ng, Kim Lõn )





* D?u hi?u hỡnh th?c

Cú hai lu?t l?i :

+ L?ot l?i 1:" Sao b?o l�ng Ch? D?u tinh th?n l?m co m�?..." ( L?i trao )

+ Lu?t l?i 2 : "?y th? m� bõy gi? d? d?n ra th? d?y! " ( L?i dỏp )

Cú g?ch d?u dũng tru?c l?i trao v� l?i dỏp, k?t thỳc m?i lu?t l?i d?u xu?ng dũng

* N?i dung : Cu?c trũ chuy?n c?a hai ngu?i d�n b� d?u hu?ng d?n nhau xoay quanh cu?c trũ chuy?n l�ng ch? D?u theo gi?c

Ghi nh? .2 : D?i tho?i l� hỡnh th?c d?i dỏp trũ chuy?n gi?a hai ho?c nhi?u ngu?i. Trong van b?n t? s?, d?i tho?i du?c th? hi?n b?ng cỏc g?ch d?u dũng ? d?u l?i trao v� l?i dỏp ( m?i lu?t l?i l� m?t g?ch d?u dũng )


Câu hỏi thảo luận : Em hãy cho biết hình thức đối thoại trong ba câu đầu có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện không khí của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa mà ông Hai gặp họ ?
Đáp án
- Tạo cho câu chuyện có không khí gần gũi thật như trong cuộc sống đang diễn ra, làm cho người đọc có cảm giác như đang chứng kiến toàn bộ câu chuyện của người đàn bà tản cư.
- Thể hiện thái độ căm tức của những người tản cư đối với dân làng chợ Dầu.
- Là xuất phát điểm để nhân vật chính tự bộc lộ tâm trạng.

Bài 13 – Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn bản tự sự.
Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
Đối thoại.
2) Độc thoại.


Lưu ý : Khi tạo lập văn bản tự sự chúng ta có thể đánh dấu lời dẫn trực tiếp bằng dấu gạch ngang hoặc dấu ngoặc kép.


*. Vớ d?: Do?n van sau:
Cú ngu?i h?i: ( 1 )
- Sao b?o l�ng Ch? D?u tinh th?n l?m co m�?... ( 2 )
- ?y th? m� bõy gi? d? d?n ra th? d?y! ( 3 )
ễng Hai tr? ti?n nu?c, d?ng d?y, chốm ch?p mi?ng, cu?i nh?t m?t ti?ng, vuon vai núi to: ( 4 )
- H�, n?ng g?m, v? n�o. ( 5 )
ễng lóo v? v? d?ng l?ng ra ch? khỏc, r?i di th?ng. ( 6 ) Ti?ng cu?i núi xụn xao c?a dỏm ngu?i m?i t?n cu lờn ?y v?n dừi theo.( 7 )ễng nghe rừ cỏi gi?ng chua lanh l?nh c?a ngu?i d�n b� cho con bỳ: ( 8)Cha m? tiờn su nh� chỳng nú ! ( 9 ) Dúi kh? an c?p an tr?m b?t du?c ngu?i ta cũn thuong. ( 10 ) Cỏi gi?ng Vi?t gian bỏn nu?c thỡ c? cho m?i d?a m?t nhỏt ! ( 11 ) ễng Hai cỳi g?m m?t xu?ng m� di. ( 12 ) ễng thoỏng nghi d?n m? ch? nh�. ( 13 )
V? d?n nh�, ụng Hai n?m v?t ra giu?ng, m?y d?a tr? th?y b? hụm nay cú v? khỏc, len lột dua nhau ra d?u nh� choi s?m choi s?i v?i nhau. ( 14 )Nhỡn lu con, t?i thõn, nu?c m?t ụng lóo c? gi�n ra. ( 15 )Chỳng nú l� tr? con l�ng Vi?t gian d?y u ? ( 16 ) Chỳng nú cung b? ngu?i ta r? rỳng h?t h?i d?y u ? ( 17 ) Kh?n n?n b?ng ?y tu?i d?u . ( 18 ) ễng lóo n?m ch?t hai tay l?i m� rớt lờn : ( 19 )
- Chỳng bay an mi?ng com hay mi?ng gỡ v�o m?m m� di l�m cỏi gi?ng Vi?t gian bỏn nu?c d? nh?c nhó th? n�y. ( 20 ) ( L�ng, Kim Lõn )


Hà, nắng gớm,
về nào...
Nói với chính mình

Chỳng bay an
mi?ng com...nh?c
nhó th? n�y

Nói với những kẻ Việt gian trong suy nghĩ tưởng tượng

Độc thoại

Có gạch đầu dòng

D?u hi?u hỡnh th?c c?a d?c tho?i
- Núi v?i chớnh mỡnh.
- Núi th�nh l?i.
- Cú g?ch d?u dũng.


Bài 13 – Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn bản tự sự.
Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
Đối thoại.
Độc thoại.
3) Độc thoại nội tâm.



20 ) *. Do?n van:
Cú ngu?i h?i: ( 1 )
- Sao b?o l�ng Ch? D?u tinh th?n l?m co m�?...( 2 )
- ?y th? m� bõy gi? d? d?n ra th? d?y! ( 3 )
ễng Hai tr? ti?n nu?c, d?ng d?y, chốm ch?p mi?ng, cu?i nh?t m?t ti?ng,
vuon vai núi to: (4 )
- H�, n?ng g?m, v? n�o. ( 5 )
ễng lóo v? v? d?ng l?ng ra ch? khỏc, r?i di th?ng. ( 6 )Ti?ng cu?i núi xụn
xao c?a dỏm ngu?i m?i t?n cu lờn ?y v?n dừi theo. ( 7 ) ễng nghe rừ cỏi gi?ng
chua lanh l?nh c?a ngu?i d�n b� cho con bỳ: ( 8 )
- Cha m? tiờn su nh� chỳng nú ! ( 9 ) Dúi kh? an c?p an tr?m b?t du?c ngu?i ta
cũn thuong.(10)Cỏi gi?ng Vi?t gian bỏn nu?c thỡ c? cho m?i d?a m?t nhỏt !(11)
ễng Hai cỳi g?m m?t xu?ng m� di. ( 12 )ễng thoỏng nghi d?n m? ch? nh�.(
13) V? d?n nh�, ụng Hai n?m v?t ra giu?ng, m?y dỳa tr? th?y b? hụm nay cú v?
khỏc, len lột dua nhau ra d?u nh� choi s?m choi s?i v?i nhau. ( 14 )
Nhỡn lu con, t?i thõn, nu?c m?t ụng lóo c? gi�n ra. (15 ) Chỳng nú cung l� tr?
con l�ng Vi?t gian d?y u ? ( 16 )Chỳng nú cung b? ngu?i ta r? rỳng h?t h?i d?y
u ? ( 17 ) Kh?n n?n b?ng ?y tu?i d?u. ( 18 ) ễng lóo n?m ch?t hai tay l?i m�
rớt lờn :( 19 )
- Chỳng bay an mi?ng com hay mi?ng gỡ v�o m?m m� di l�m cỏi gi?ng Vi?t
gian bỏn nu?c d? nh?c nhó th? n�y. ( ( Làng, Kim Lân )

-H�, n?ng g?m, v? n�o.
Độc thoại

Chúng nó cũng là trẻ con
làng Việt gian đấy ư?
Chúng nó cũng bị người
ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư?

Trong suy nghĩ, tưởng tượng.
Không có gạch đầu dòng.

D?c tho?i th�nh l?i.
Cú g?ch d?u dũng.

Độc thoại nội tâm

D?u hi?u c?a d?c tho?i n?i tõm
+ Khụng cú g?ch d?u dũng
+ Khụng phỏt th�nh l?i


Ghi nhớ .1: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình
thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.



BẢNG SO SÁNH

*Ghi nh?
D?i tho?i, d?c tho?i v� d?c tho?i n?i tõm l� nh?ng hỡnh th?c quan tr?ng d? th? hi?n nhõn v?t trong van b?n t? s?.
D?i tho?i l� hỡnh th?c d?i dỏp trũ chuy?n gi?a hai ho?c nhi?u ngu?i. Trong van b?n t? s?, d?i tho?i du?c th? hi?n b?ng cỏc g?ch d?u dũng ? d?u l?i trao v� l?i dỏp ( M?i lu?t l?i l� m?t g?ch d?u dũng )
D?c tho?i l� l?i c?a m?t ngu?i n�o dú núi v?i chớnh mỡnh ho?c núi v?i m?t ai dú trong tu?ng tu?ng. Trong van b?n t? s?, khi ngu?i d?c tho?i núi th�nh l?i thỡ phớa tru?c cõu núi cú g?ch d?u dũng; cũn khi khụng th�nh l?i thỡ khụng cú g?ch d?u dũng. Tru?ng h?p sau cũn g?i l� d?c tho?i n?i tõm.

Bài 13 – Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
II. Luyện tập
1) Bài tập 1:


Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây :
Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm
lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo… Vẫn
cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
( Làng)

- Lời bà Hai

-L?i ụng Hai

- Này thầy nó ạ.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Tôi thấy người ta
đồn...



- ...
- Gì ?
- Biết rồi. !


Tác dụng : Với hình thức đối thoại trên, tác giả đã làm nổi bật tâm trạng buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.

Lưu ý: Đoạn văn này cho ta thấy cuộc đối thoại diễn ra không bình thường:
- Bà Hai có 3 lượt lời, mà ông Hai chỉ có 2 lượt lời( 2 lời đáp).
Thái độ của bà Hai còn rụt rè khi muốn chia sẻ cùng chồng nhưng ông Hai thì buồn chán, tâm trạng của ông từ chỗ không muốn trả lời rồi gắt lên và thể hiện sự bức xúc.

2. Bài tập 2:
Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng
cả hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.

Gợi ý: có thể lựa chọn một trong các đề tài sau :
+ Tình bạn
+ Mẹ
+ Học tập
+ Thầy cô

Bài tập trắc nghiệm:

Chọn câu trả lời đúng và đủ nhất

Trong van b?n t? s?, d?i tho?i, d?c tho?i v� d?c tho?i n?i tõm
l� nh?ng hỡnh th?c ngụn ng? n�o?

A. Ngôn ngữ tác giả

B. Ngôn ngữ nhân vật

Bài tập về nhà :

Dựa vào nội dung phần đầu tác phẩm : “ Chuyện người con gái Nam Xương ” của Nguyễn Dữ, hãy đóng vai Trương Sinh để kể lại câu chuyện và bày tỏ niềm ân hận

* Lưu ý : Sử dụng yếu tố nghị luận, miêu tả nội tâm và các hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.

Chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh đã giúp tôi hoàn thành bài giảng hôm nay.