Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Giáo viên: Nguyễn Thị Bích Thủy
Chào mừng các thầy cô dự giờ thăm lớp
9.6
Kiểm tra bài cũ
Trong baì văn tự sự yếu tố nghị luận có vai trò như thế nào ?
Trong bài văn tự sự yếu tố nghị luận có tác dụng: giúp người đọc, người nghe suy nghĩ về một vấn đề nào đó hoặc để tô đậm tính cách nhân vật mà tác giả muốn khắc họa .
Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn tự sự,
I.Tìm hiểu bài :
Em có biết :-Nhân vật trong bài văn tự sự được miêu tả trên những phương diện nào ?
Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản:
3 câu đầu

_Hà nắng gớm ,về nào . .
__ Chúng nó cũng là . .
bằng ấy tuổi đầu/
_ Hai người phụ nữ đối đáp trò chuyện với nhau:
Ông Hai nói với chính mình + một ai đó trong tưởng tượng.
_ Ông Hai hỏi chính mình.
Đặc điểm
Đối thoại
Độc thoại
Độc thoại nội tâm
Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn tự sự,
Ví dụ
Tác dụng
+Có 2 lượt lời qua lại.
+Gạch đầu dòng ở mỗi lượt lời.
Cho biết các nhân vật trong bài văn tự sự thường được miêu tả ở những mặt nào ?
Làm câu chuyện sinh động.
_ Thể hiện những diễn biến tâm lý phực tạp của nhân vật
Nhân vật trong bài văn tự sự thường được.Miêu tả trên các phương diện : Ngoại hình ,hành động ,trang phục
Ngoại hình ,hành động ,trang phục
Trong ba câu đầu của đoạn trích ai nói với ai ?
Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người?
Hơn hai người
Dấu hiệu nào cho thấy đó là 1 cuộc trao đổi trò chuyện qua lại?
Đối thoại là gì?
Hình thức đối đáp giữa 2 hoặc nhiều người.
Trong văn tự sự, đối thoại được thể hiện như thế nào?
Đối thoại trong văn tự sự được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp.
Trong câu :<< Hà nắng gớm ,về nào …>> ông Hai nói với ai ?
Đây có phải là một câu đối thoại không? Vì sao ?
Đây không phải là đối thoại ,bởi vì nội dung ông Hai nói không hướng tới người tiếp chuyện cụ thể nào cả .sau câu nói đó của ông Hai cũng chẳng có ai đáp lại .
Chúng bay…nhục nhã thế này.
Ông Hai đang nói với chính mình : một câu nói bâng quơ đánh trống lảng để tìm cách tháo lui.Đây chỉ là một lời độc thoại .
Trong đoạn trích còn có câu nào ông Hai cũng nói tương tự như câu trên không?
Theo em ,chúng bay ở đây là chỉ những ai ?
Những người ở lại làng chợ dầu .
Họ có đang hiện diện cụ thể trước mặt ông Hai lúc này không?
Những người được nói đến không hiện diện trước mặt ông Hai mà ông Hai đang nói với họ trong tưởng tượng .
Em có biết :-Nhân vật trong bài văn tự sự được miêu tả trên những phương diện nào ?
Phía trước những câu nói này có dấu câu gì ?
Phía trước những câu này có dấu gạch đầu dòng .
-Thế nào là độc thoại ?
-Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng .-Trong văn tự sự ,khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng
-Có gạch đầu dòng, nói thành lời,
-Trong đoạn văn có những câu như : --
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư?Khốn nạn ,bằng ấy tuổi đầu …
-Đây là những câu ai hỏi ai ?
Ông Hai hỏi chính mình .
-Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu đã nêu trước đó ?
-Vì những câu này không thốt ra thành lời ,chỉ nghĩ thầm nên không có gạch đầu dòng
_ Không gạch đầu dòng, không nói thành lời.
-Đây là những câu độc thoại nội tâm.Chúng có gì giống và khác với những với những câu độc thoại đã nêu ?
-Giống : đều nói với chính mình .
-Khác :+Độc thoại: nói thành lời ,có gạch đầu dòng
+Độc thoại nội tâm : không nói thành lời ,không gạch đầu dòng .
-Thế nào là độc thoại nội tâm ?
-Độc thoại nội tâm là lời độc thoại nhưng không thốt ra thành lời và không có gạch đầu dòng ở những lời thoại .
-Theo em ,hình thức đối thoại trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ ?
-Tạo cho câu chuyện không khí gần gũi thật như cuộc sống đang diễn ra trong thực tế .
-Tạo điều kiện cho tác giả khai thác nội tâm nhân vật .
-Thể hiện thái độ yêu ghét phân minh của những người phụ nữ tản cư .
-Những câu độc thoại và độc thoại nội tâm đã giúp cho nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lý của nhân vật ông Hai như thế nào ?
-Khắc họa sâu sắc tâm trạng dằn vặt đau đớn của ông Hai khi nghe tin làng chợ dầu theo giặc .
Các hình thức ngôn ngữ mà các nhà văn thường sử dụng để xây dựng nhân vật trong văn bản tự sự là gì ?
-Đối thoại ,độc thoại ,độc thoại nội tâm
-Nêu đặc điểm của mỗi hình thức ?
Tác dụng của các hình thức ngôn ngữ vừa nêu là gì?
-Làm cho câu chuyện sinh động .
-Thể hiện được những diễn biến tâm lý hết sức phức tạp trong thế giới nội tâm của con người ,đặc biệt là con người hiện đại .
Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn tự sự,
Đọc đoạn trích sau :
Có người hỏi :
-Sao bảo làng chợ dầu tinh thần lắm cơmà ?
-Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước ,đứng dậy chèm chẹp miệng ,cười nhạt một tiếng vươn vai nói to
-Hà nắng gớm về nào …
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác ,rồi đi thẳng .Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo .Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú :-Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương .Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi.Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà .
Vế đến nhà ,ông Hai nằm vật ra giường ,mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác ,len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau .
Nhìn lũ con ,tủi thân ,nước mắt ông lão cứ giàn ra .Chúng nó cũng là trẻ con Việt gian đấy ư?Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư?Khốn nạn ,bắng ấy tuổi đầu …Ông lão nắm chặt hai tay mà rít lên :
-Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồmmà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này .
(Kim Lân – Làng )
Bài tập:Tìm lời đối thoại trong câu chuyện sau:
Học làm người
Một anh học trò ở nhà thẩy đã 3 năm mà chưa thấy anh đọc sách, thầy Tăng Tử ngạc nhiên lắm. Một hôm thầy gọi trò đến hỏi:
Ngươi đến nhà ta thụ giáo, mà ta chẳng thấy ngươi đọc sách bao giờ?
Nghe thầy nói người học trò lễ phép thưa:
- Thưa thầy con vẫn đọc đấy ạ.
Ngươi đến nhà ta thụ giáo, mà ta chẳng thấy ngươi đọc sách bao giờ?
- Thưa thầy con vẫn đọc đấy ạ.
Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn tự sự,
Bài tập 1 : Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây :
Mãi khuya,bà Hai mới chống gối đứng dậy ,bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng .Vẫn những tiền cua , tiền bún ,tiền đỗ , tiền kẹo ….Vẫn cái giọng rì rầm thường ngày .
-Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì .
-Thầy nó ngủ rồi à ?
-Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích .
-Tôi thấy người ta đồn …
Ông lão gắt lên :
-Biết rồi !
Bà Hai nín bặt . Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
( Kim Lân – Làng )


Hình thức đối thoại trong đoạn văn làm nổi bật tâm trạng chán chường buồn khổ của ông Hai trong đêm nghe tin làng theo giặc .
Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại
nội tâm trong văn tự sự,


Bài tập 2 : Xác định lời độc thoại trong đoạn văn sau ,cho biết đó là độc thoại hay độc thoại nội tâm ?
Đêm nay mẹ không ngủ được .Ngày mai là ngày khai trường lớp một của con .Mẹ sẽ đưa con đến trường ,cầm tay con dắt qua cánh cổng ,rồi buông tay mà nói : “ Đi đi con ,hãy can đảm lên ,thế giới này là của con ,bước qua cánh cổng trường là một thế giới kỳ diệu sẽ mở ra”.
(Cổng trường mở ra – Lý Lan
Lời độc thoại nội tâm : Đi đi con,hãy can đảm lên,thế giới này là của con,bước qua cánh cổng trường là một thế giới kỳ diệu sẽ mở ra”.
.
Em nhận xét gì về kết cấu ngữ pháp của những lời độc thoại nội tâm ?
-Những lời độc thoại nội tâm có :
+Cấu trúc cú pháp phức tạp hơn so với lời đối thoại .
+Câu văn dài ,cấu trúc nhiều tầng bậc ,nhiều kiểu câu đan xen nhau .
Bài tập 3 : Cho đoạn trích sau ,hãy thêm yếu tố độc thoại nội tâm vào đoạn văn sao cho hợp lý :
….Trong giờ kiểm tra toán – Hà gọi tôi :
-Mai ơi ! Xong bài chưa ?Cho mình xem bài với .Tôi trả lời : “Cậu tự làm đi”.Nói rồi tôi tập trung làm bài .Hà gọi tôi vài lần nữa nhưng tôi im lặng .Thực lòng tôi muốn để Hà tự vươn lên bằng khả năng của mình .Tan buổi học ,Hà gặp tôi giận dỗi : “sao cậu không đưa bài cho tớ chép ,cái đồ ích kỷ”.dứt lời Hà bỏ đi chỗ khác .Còn tôi…..
Tôi đứng lại một mình với bao cảm xúc khó tả .Tại sao Hà lại giận mình nhỉ ?Mình làm thế là tốt cho Hà mà .Hà ơi ! Rồi cậu sẽ hiểu mình .
Thêm lời độc thoại nội tâm :
Bài tập về nhà
Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn ,trong đó sử dụng các hình thức đối thoại ,độc thoại và độc thoại nội tâm .

Cám ơn các thầy cô về dự giờ thăm lớp.
9.6
Giáo viên: Nguyễn Thị Bích Thủy