Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Các thầy giáo, cô giáo vào dự giờ thăm lớp
Trường THPT: Canh Tân
Giáo viên: Nguyễn Thu Hồng
đối thoại, độc thoại Và độc thoại nội tâm Trong văn bản tự sự.
A. Bài học: Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
1. Ví dụ: (sgk 176-177)
Tiết 64:

( 1 ) Có người hỏi
( 2 ) - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
( 3 ) - ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
( 4 ) Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
( 5 ) - Hà, nắng gớm, về nào…
(6) Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng.(7) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.( 8 ) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
(9) -Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! ( 10) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. ( 11) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát !
( 12) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. ( 13 ) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
(14) Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
(15) Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. ( 16) Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? ( 17) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? (18) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu … ( 19) Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên :
(20) - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này? ( Làng, Kim Lân )

2. Nhận xét:
? Hãy cho biết nội dung của đoạn trích?
Thể hiện tâm trạng của ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu của ông theo giặc.
( 1 ) Có người hỏi:
( 2 ) - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
( 3 ) - Êy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
? Đối thoại
? Câu (2) và câu (3) là lời của ai nói với ai?
? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người?
? Dấu hiệu nào cho ta biết đó là một cuộc trò chuyện, trao đổi?
? Có mấy lượt lời?
? Hình thức của câu (2) và (3) có gì đáng lưu ý?
? Em hiểu thế nào là đối thoại?
- Là hình thức đối đáp trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người.
- Trong văn bản Tự sự trước lời đối thoại thường có dấu gạch ngang.
? Trong văn bản tự sự lời đối thoại thường có dấu hiệu gì?
a. Ba câu đầu.
? Cần có những điều kiện nào để đối thoại diễn ra?
Phải Có hoàn cảnh giao tiếp.
Có sự hiện diện của người tham gia giao tiếp (hai người trở lên).
Giữa hai người phải có nhu cầu trao đổi thông tin.
Đoạn trích
Thoắt trông nàng đã chào thưa:
"Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!
Đàn bà đễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan!
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều."
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
Rằng : "Tôi chút phận đàn bà,
Ghen tuông thì cũng người ta thường tình."
(Trích truyện Kiều của Nguyễn Du)
Lưu ý:
Có trường hợp đối thoại được thay bằng dấu ngoặc kép.
b. Câu : (5) "- Hà, nắng gớm, về nào..."
? Câu "- Hà, nắng gớm, về nào..." ông Hai nói với ai?
? Đây có phải lời đối thoại không?
? Vì sao?
không hướng vào một đối tượng cụ thể nào.
Không liên quan đến chủ đề của những người xung quanh đang nói-> Sau câu nói đó chẳng ai đáp lại.
Nói bâng quơ để rút lui.
? Trong đoạn trích còn có câu nào như vậy không?
? Về hình thức hai câu này có gì giống câu (2),(3)?
? Nó khác với câu (2), (3) ở đâu?
? độc thoại
? Độc thoại là gì?
- Lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng, phát thành lời.
? Dấu hiệu hình thức của lời độc thoại?
- phía trước lời thọai có gạch đầu dòng.
(20) - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này?
? Câu này ông Hai nói với ai?
? Điều kiện để có lời độc thoại?
- Hoàn cảnh giao tiếp để nhân vật có nhu cầu bộc lộ tình cảm.
( 16) Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? (17) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? (18) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu …
c. Câu (16), (17), (18)
? Đây là lời của ai hỏi ai?
? Trước những câu này có dấu gạch ngang không?
? Những câu này có được phát thành tiếng không?
? độc thoại nội tâm.
? Thế nào là độc thoại nội tâm?
Là lời độc thoại nhưng không phát ra thành tiếng.
không có gạch đầu dòng trước lời thoại.
?Em có nhận xét gì về kết cấu ngữ pháp của những lời độc thoại nội tâm so với lời đối thoại?
Cấu trúc ngữ pháp phức tạp, câu văn dài, cấu trúc nhiều tầng bậc, các kiểu câu đan xen.
( 2 ) - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
( 3 ) - Êy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
(20) - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này?
d. Tác dụng:
? Những lời đối thoại trên có tác dụng gì?
? Những lời độc thoại, độc thoại nội tâm có tác dụng như thế nào?

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là hình thức đối đáp trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp ( Mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng )
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng. Trường hợp sau còn gọi là độc thoại nội tâm.
3. Ghi nhớ:
BẢNG SO SÁNH








































? Những lời đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là lời của nhân vật hay tác giả?
Giống nhau: Đều là lời của nhân vật.
B. Luyện tập:
Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây :
Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo… Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
( Làng)
- Này thầy nó ạ.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Tôi thấy người ta
đồn...
- ...
- Gì ?
- Biết rồi. !
Lời bà Hai
Lời ông Hai
Tác dụng : Với hình thức đối thoại trên, tác giả đã làm nổi bật tâm trạng buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.
2. Bài tập 2:Cho đoạn trích sau:
Trong giờ kiểm tra toán, Hà gọi tôi:
-Mai ơi! Xong bài chưa? Cho mình xem bài.
-Cậu tự làm đi.
Nói rồi tôi tập trung làm bài. Hà gọi tôi vài ba lần nữa nhưng tôi im lặng.Thực lòng tôi muốn để Hà tự vươn lên bằng khả năng của mình.
Tan buổi học,Hà gặp tôi, giận dỗi: -Bảo đưa bài cho tớ sao cậu không đưa?đồ ích kỉ.
Dứt lời,Hà bỏ đi chỗ khác. Còn tôi đứng lại một mình với bao cảm xúc khó tả...
? Hãy xác định những lời đối thoại có trong đoạn văn trên?
2. Bài tập 2:Cho đoạn trích sau:
Trong giờ kiểm tra toán, Hà gọi tôi:
-Mai ơi! Xong bài chưa? Cho mình xem bài.
-Cậu tự làm đi.
Nói rồi tôi tập trung làm bài. Hà gọi tôi vài ba lần nữa nhưng tôi im lặng.Thực lòng tôi muốn để Hà tự vươn lên bằng khả năng của mình.
Tan buổi học,Hà gặp tôi, giận dỗi: -Bảo đưa bài cho tớ sao cậu không đưa?đồ ích kỉ.
Dứt lời,Hà bỏ đi chỗ khác. Còn tôi đứng lại một mình với bao cảm xúc khó tả...
? Hãy thêm yếu tố độc thoại nội tâm vào cuối đoạn văn sao cho hợp lí?
...tại sao Hà lại giận mình nhỉ? Mình làm thế là tốt cho Hà mà. Hà ơi!Rồi cậu sẽ hiểu mình.
Chọn câu trả lời đúng và đủ nhất
1. Trong van b?n t? s?, d?i tho?i, d?c tho?i v� d?c tho?i n?i tõm l� nh?ng hỡnh th?c ngụn ng? n�o?
A. Ngôn ngữ tác giả
B. Ngôn ngữ nhân vật
2. Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là:
A. Những hình thức miêu tả ngoại hình nhân vật.
B. Những hình thức miêu tả tính cách nhân vật.
C. Những hình thức thể hiện nhân vật trong tác phẩm tự sự.
D. Những hình thức nghệ thuật tu từ.
-Học thuộc ghi nhớ.
-Xem lai nội dung bài+ làm bài tập 2.
- Chuẩn bị bài "luyện nói ".
CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ
ĐÃ ĐẾN DỰ GIỜ THĂM LỚP