Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Chào mừng thầy cô về dự giờ
Người thực hiện: Nguyễn Thị Chiến
Trường THCS Vệ An
Chào mừng thầy cô về dự giờ
Người thực hiện: Nguyễn Thị Chiến
Trường THCS Vệ An
Kiểm tra bài cũ
Nêu vai trò của yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự?
Trong văn bản tự sự, để người đọc (người nghe)
phải suy nghĩ về một vấn đề nào đó, người viết
(người kể) và nhân vật có khi nghị luận bằng cách
nêu lên các ý kiến, nhận xét, cùng những lý lẽ
và dẫn chứng. Nội dung đó thường được diễn đạt
bằng hình thức lập luận, làm cho câu chuyện thêm
phần triết lý.
Tiết 64
Đối thoại, độc thoại
và độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
-Hà, nắng gớm, về nào.
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ hôm nay thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu.Ông lão nắm chặt hai tay mà rít lên:
-Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
(Kim Lân-Làng)
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
-Hà, nắng gớm, về nào.
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ hôm nay thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu.Ông lão nắm chặt hai tay mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
(Kim Lân - Làng)
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!

Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...

-Hà, nắng gớm, về nào.


- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
-Hà, nắng gớm, về nào.
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ hôm nay thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu.Ông lão nắm chặt hai tay mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
(Kim Lân - Làng)
Ghi nhớ:
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp (mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng).
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm.
phân biệt đối thoại, độc thoại
* Giống nhau:
- Đều là ngôn ngữ của nhân vật, là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong tác phẩm tự sự
* Khác nhau:
- Hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người
- Lời của người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng
- Có gạch đầu dòng ở lời trao và lời đáp
-Nói thành lời: Có gạch đầu dòng
(độc thoại).
- Không nói thành lời: Không có gạch đầu dòng (độc thoại nội tâm)
Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây:
Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp, châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo,..Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhíc.
- Tôi thấy người ta đồn.
Ông lão gắt lên:
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt, gian nhà lặng đi, hiu hắt.
(Kim Lân, Làng)

Bài tập 2: Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng cả hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
Đầu năm, lớp tôi có hai người nghỉ học. Có bạn theo gia đình chuyển hẳn sang một tỉnh khác. Có bạn chuyển trường không rõ lý do. Thời gian thấm thoắt trôi đi, vào một buổi chiều, từ lớp học trở về tình cờ gặp một đám người làm thuê đang đứng ngồi lố nhố với những chiếc xe đạp cà tàng với cuốc, xẻng, thúng, .Hình như có một gương mặt quen quen. Tôi dừng lại, khẽ hỏi:
- Bạn có phải là Hoa đấy không?
- Phải!
Nói xong, Hoa hơi cúi mặt xuống, lảng tránh cái nhìn soi mói của tôi. Dường như không kìm được những cảm xúc bột phát, tôi buột miệng kêu lên:
- Vì sao bạn lại ra nông nỗi này?
Hoa ngẩng mặt nhìn tôi, đôi mắt ươn ướt:
- Bạn cũng chẳng nên biết để làm gì!
- Vì sao cơ chứ?
- Vì.Mỗi người một hoàn cảnh.
Nói xong, Hoa vội bỏ đi. Tôi đứng trơ ra một mình với sự hờn giận xen lẫn cả tự ái. Sao Hoa lại không muốn nói chuyện với mình nhỉ?
Sau cuộc gặp gỡ ấy tôi tìm hiểu và biết được hoàn cảnh của Hoa. Tôi chợt thấy buồn và ân hận vô cùng. Làm thế nào để mình giúp được Hoa bây giờ?
Đầu năm, lớp tôi có hai người nghỉ học. Có bạn theo gia đình chuyển hẳn sang một tỉnh khác. Có bạn chuyển trường không rõ lý do. Thời gian thấm thoắt trôi đi, vào một buổi chiều, từ lớp học trở về tình cờ gặp một đám người làm thuê đang đứng ngồi lố nhố với những chiếc xe đạp cà tàng với cuốc, xẻng, thúng, .Hình như có một gương mặt quen quen. Tôi dừng lại, khẽ hỏi:
- Bạn có phải là Hoa đấy không?
- Phải!
Nói xong, Hoa hơi cúi mặt xuống, lảng tránh cái nhìn soi mói của tôi. Dường như không kìm được những cảm xúc bột phát, tôi buột miệng kêu lên:
- Vì sao bạn lại ra nông nỗi này?
Hoa ngẩng mặt nhìn tôi, đôi mắt ươn ướt:
- Bạn cũng chẳng nên biết để làm gì!
- Vì sao cơ chứ?
- Vì.Mỗi người một hoàn cảnh.
Nói xong, Hoa vội bỏ đi. Tôi đứng trơ ra một mình với sự hờn giận xen lẫn cả tự ái. Sao Hoa lại không muốn nói chuyện với mình nhỉ?
Sau cuộc gặp gỡ ấy tôi tìm hiểu và biết được hoàn cảnh của Hoa. Tôi chợt thấy buồn và ân hận vô cùng. Làm thế nào để mình giúp được Hoa bây giờ?
Đầu năm, lớp tôi có hai người nghỉ học. Có bạn theo gia đình chuyển hẳn sang một tỉnh khác. Có bạn chuyển trường không rõ lý do. Thời gian thấm thoắt trôi đi, vào một buổi chiều, từ lớp học trở về tình cờ gặp một đám người làm thuê đang đứng ngồi lố nhố với những chiếc xe đạp cà tàng với cuốc, xẻng, thúng, .Hình như có một gương mặt quen quen. Tôi dừng lại, khẽ hỏi:
- Bạn có phải là Hoa đấy không?
- Phải!
Nói xong, Hoa hơi cúi mặt xuống, lảng tránh cái nhìn soi mói của tôi. Dường như không kìm được những cảm xúc bột phát, tôi buột miệng kêu lên:
- Vì sao bạn lại ra nông nỗi này?
Hoa ngẩng mặt nhìn tôi, đôi mắt ươn ướt:
- Bạn cũng chẳng nên biết để làm gì!
- Vì sao cơ chứ?
- Vì.Mỗi người một hoàn cảnh.
Nói xong, Hoa vội bỏ đi. Tôi đứng trơ ra một mình với sự hờn giận xen lẫn cả tự ái. Sao Hoa lại không muốn nói chuyện với mình nhỉ?
Sau cuộc gặp gỡ ấy tôi tìm hiểu và biết được hoàn cảnh của Hoa. Tôi chợt thấy buồn và ân hận vô cùng. Làm thế nào để mình giúp được Hoa bây giờ?
Kính Chúc các thầy cô giáo
Sức khoẻ- hạnh phúc
Chúc các em học tốt
Đọc đoạn văn sau:

Đêm nay mẹ không ngủ được.
Ngày mai là ngày khai trường
lớp Một của con. Mẹ sẽ đưa con
đến trường, cầm tay con dắt
qua cánh cổng, rồi buông tay
mà nói: "Đi đi, con hãy can
đảm lên, thế giới này là của
con, bước qua cánh cổng
trường là một thế giới kỳ diệu
sẽ mở ra".
(Lý Lan- Cổng trường mở ra)
Xác định
lời độc thoại và cho biết
đó là lời độc thoại
hay độc thoại nội tâm?
Độc thoại nội tâm:
Đi đi con, hãy can đảm lên, thế giới này là của con, bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra.
Điều kiện để có lời độc thoại:
- Phải có hoàn cảnh giao tiếp để nhân vật có nhu cầu bộc lộ nội tâm.
- Không cần có sự hiện diện của người tham giao giao tiếp với nhân vật, hoặc nếu có người tham gia giao tiếp thì lời độc thoại đó không hướng vào ai.