Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Trường THCS Thị Trấn-Vĩnh Thuận-KG
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO CÙNG CÁC EM HS ĐẾN DỰ TIẾT HỌC NÀY
Đoàn kết - Chăm ngoan - Học giỏi -
9/4
Ngày 18 tháng 11 năm2010
Người thực hiện : LÝ KIM BA

Trong văn bản tự sự, nhân vật được khắc hoạ qua những phương diện nào?

Nhân vật
Nội tâm
Ngôn ngữ
Hành động
Trang phục
Ngoại hình
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc
thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
1/ Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
Cú người hỏi:(1 )
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... ( 2 )
- Ấy thế mà bõy giờ đổ đốn ra tế ấy!( 3 )
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: ( 4 )
- Hà, nắng gớm, về nào… ( 5 )
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. ( 6 ) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.( 7 ) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: ( 8)Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! ( 9 ) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. ( 10 ) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! ( 11 ) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. ( 12 ) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. ( 13 )
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. ( 14 )Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. ( 15 )Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? ( 16 ) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? ( 17 ) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu … ( 18 ) ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : ( 19 )
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( 20 ) ( Làng, Kim Lân )
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc
thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1/ Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích :
Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?
Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra
thế đấy !
Đây là lời của ai nói với ai ? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người ?Dấu hiệu nào cho thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại ?
a. Ba câu đầu :
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc
thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1/ Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích : Tham gia câu chuyện có ít nhất 2 người tản cư . Dấu hiệu :
+ Có 2 lượt lời qua – lại .
+ Có gạch đầu dòng
+ Nội dung mỗi lượt lời đều hướng tới người đối thoại .
Hình thức đối thoại .
Ghi nhớ (ý2) Đối thoại là hình thức đối đáp ,trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người .Trong văn bản tự sự , đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và đáp (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng )
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG
VĂNBẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc
thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1/ Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích : Hình thức đối thoại .
b. Câu : “- Hà, nắng gớm , về nào…”
b. Câu : “- Hà, nắng gớm , về nào…”
 Ông Hai nói với ai ?Đây có phải là một câu đối thoại không? Vì sao?Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không? Hãy dẫn ra các câu đó .
Hà nắng gớm về nào...
Núi với chớnh mỡnh
Chỳng bay ăn miếng cơm hay miếng gỡ……thế này!
Núi với những kẻ Việt gian trong suy nghĩ tưởng tượng.
Độc thoại
Cú gạch đầu dũng
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc
thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1/ Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích :
Hình thức đối thoại .
b. Câu : “- Hà, nắng gớm , về
nào…” Dấu hiệu : có gạch đầu dòng

ông Hai nói với chính mình
 Hình thức độc thoại .
Dấu hiệu hình thức của độc thoại
- Nói với chính mình.
- Nói thành lời.
- Có gạch đầu dòng.
c. Những câu : “Chúng nó cũng là … tuổi đầu …”
- Hà nắng gớm về nào…
Chúng nó cũng là trẻ con
làng Việt gian đấy ư?
Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng ,
hắt hủi đấy ư?
Khốn nạn , bằng ấy tuổi đầu?
Trong suy nghĩ, tưởng tượng , không nói thành lời
Không có gạch đầu dòng
Nói thành lời.

Có gạch đầu dòng.
Độc thoại nội tâm
- Nói với chính mình
- Nói với chính mình
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc
thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1/ Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích :
Hình thức đối thoại .
b. Câu : “- Hà, nắng gớm , về
nào…” Hình thức độc thoại
c. Những câu : “Chúng nó cũng là … tuổi đầu …”
ông Hai nói với chính mình trong suy nghĩ , không thốt thành lời
 Độc thoại nội tâm
Dấu hiệu của độc thoại nội tâm
+ Núi với chớnh mỡnh
+ Không có gạch đầu dòng
+ Không phát thành lời
Ghi nhớ (ý3): Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng . Trong văn bản tự sự , khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng ; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng .Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm .
Câu hỏi thảo luận theo bàn : 3p
Em hãy cho biết cỏc hình thức đối thoại , độc thoại trờn có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện không khí của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa mà ông Hai gặp họ ? Đặc biệt chỳng đó giỳp nhà văn thể hiện thành cụng những diễn biến tõm lớ của nhõn vật ụng Hai như thế nào ?
Đáp án
- Tạo cho câu chuyện có không khí gần gũi thật như trong cuộc sống đang diễn ra, làm cho người đọc có cảm giác như đang chứng kiến toàn bộ câu chuyện của người đàn bà tản cư.
- Thể hiện thái độ căm tức của những người tản cư đối với dân làng chợ Dầu.
- Là xuất phát điểm để nhân vật chính tự bộc lộ tâm trạng.
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1/ Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích :Hình thức đối thoại .
b. Câu : “- Hà, nắng gớm , về nào…” Hình thức độc thoại
c. Những câu : “Chúng nó cũng là … tuổi đầu …”
 Độc thoại nội tâm
d. Tác dụng : + Đối thoại : tạo không khí chân thật cho câu chuyện , tạo tình huống đi sâu vào nội tâm nhân vật .
+ Độc thoại , độc thoại nội tâm : giúp khắc hoạ sâu sắc tâm lí nhân vât
Đối thoại , độc thoại & độc thoại nội tâm có vai trò
gì trong văn bản tự sự ?
Ghi nhớ (ý1 ) : Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.

? Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm có vai trò gì trong văn bản tự sự ?
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1 / Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích :Hình thức đối thoại .
b. Câu : “- Hà, nắng gớm , về nào…” Hình thức độc thoại
c. Những câu : “Chúng nó cũng là … tuổi đầu …”
 Độc thoại nội tâm
d. Tác dụng : + Đối thoại : tạo không khí chân thật cho câu chuyện , tạo tình huống đi sâu vào nội tâm nhân vật .
+ Độc thoại , độc thoại nội tâm : giúp khắc hoạ sâu sắc tâm lí nhân vât
2. Kết luận : Ghi nhớ (sgk – T 178 )
*Ghi nhớ :
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là hình thức đối đáp trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp ( Mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng )
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng. Trường hợp sau còn gọi là độc thoại nội tâm.
Em hãy so sánh chỉ ra điểm khác nhau giữa đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm ?
BẢNG SO SÁNH
Bài tập trắc nghiệm:
Chọn câu trả lời đúng và đủ nhất
Trong văn bản tự sự, đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
là những hình thức ngôn ngữ nào?
A. Ngôn ngữ tác giả
B. Ngôn ngữ nhân vật
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong
văn bản tự sự
1 / Bài tập : ( sgk)
1.1/ Đọc đoạn trích :
1.2/ Trả lời câu hỏi :
a. Ba câu đầu đoạn trích :Hình thức đối thoại .
b. Câu : “- Hà, nắng gớm , về nào…” Hình thức độc thoại
c. Những câu : “Chúng nó cũng là … tuổi đầu …”
 Độc thoại nội tâm
d. Tác dụng : + Đối thoại : tạo không khí chân thật cho câu chuyện , tạo tình huống đi sâu vào nội tâm nhân vật .
+ Độc thoại , độc thoại nội tâm : giúp khắc hoạ sâu sắc tâm lí nhân vât
2. Kết luận : Ghi nhớ (sgk – T 178 )
II/ Luyện tập :
Bài tập 1 :
Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây :
Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm
lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo… Vẫn
cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
( Kim Lân- Làng)
-Lời bà Hai
- Lời ụng Hai
- Này thầy nú à!
- Thầy nú ngủ rồ à?
- Tụi thấy người ta đồn…
- ...
- Gỡ?
- Biết rồi..!
Tác dụng : Với hình thức đối thoại trên, tác giả đã làm nổi bật tâm trạng buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.
Lưu ý: Đoạn văn này cho ta thấy cuộc đối thoại diễn ra không bình thường:
- Bà Hai có 3 lượt lời, mà ông Hai chỉ có 2 lượt lời( 2 lời đáp).
Thái độ của bà Hai còn rụt rè khi muốn chia sẻ cùng chồng nhưng ông Hai thì buồn chán, tâm trạng của ông từ chỗ không muốn trả lời rồi gắt lên và thể hiện sự bức xúc.
2. Bài tập 2:
Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng
cả hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.

Gợi ý: có thể lựa chọn một trong các đề tài sau :
+ Tình bạn
+ Mẹ
+ Học tập
+ Thầy cô
Tuần 13 - Tiết 64 : TLV
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TƯ SỰ
I. T×m hiÓu yÕu tè ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc
tho¹i néi t©m trong v¨n b¶n tù sù.
1) Bài tập : sgk
1.1/ Đọc đoạn trích (sgk)
1.2/ Trả lời câu hỏi .
2) Kết luận :
* Ghi nhớ (sgk- 178).
II. LuyÖn tËp
1) Bµi tËp 1:
2) Bµi tËp 2:
LỜI DẶN :
Chuẩn bị : LUYỆN NÓI : TỰ SỰ KẾT HỢP VỚI
NGHỊ LUẬN VÀ MIÊU TẢ NỘI TÂM

- Nhóm1,2 :Kể lại buổi sinh hoạt lớp , ở đó em đã phát biểu ý kiến để chứng minh Nam là một người bạn rất tốt

- Nhóm 3,4: Dùa vµo néi dung phÇn ®Çu t¸c phÈm : ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng cña NguyÔn D÷, h·y ®ãng vai Tr­¬ng Sinh ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn vµ bµy tá niÒm ©n hËn

* L­u ý : Sö dông yÕu tè nghÞ luËn, miªu t¶ néi t©m vµ c¸c h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i, ®éc tho¹i néi t©m.

Chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh đã giúp tôi hoàn thành bài giảng hôm nay.