Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Giáo viên: Nguyễn Thị Minh Loan



Học sinh Lớp 9A, b
Tân dân- sóc sơn- hà nội
Ngoại hình
Nội tâm
Hành động
Trang phục
Ngôn ngữ
NHÂN VẬT
Ngôn ngữ
Nhân vật
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
Tiết 64
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
*. Ví dụ: Đoạn văn sau:
Có người hỏi: ( 1 )
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... ( 2 )
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! ( 3 )
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: ( 4 )
- Hà, nắng gớm, về nào. ( 5 )
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. ( 6 ) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.( 7 ) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: ( 8)Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! ( 9 ) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. ( 10 ) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! ( 11 ) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. ( 12 ) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. ( 13 )
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. ( 14 )Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. ( 15 )Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? ( 16 ) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? ( 17 ) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu . ( 18 ) ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : ( 19 )
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( 20 ) ( Làng, Kim Lân )
*. Ví dụ: Đoạn văn sau:
Có người hỏi: ( 1 )
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... ( 2 )
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! ( 3 )
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: ( 4 )
- Hà, nắng gớm, về nào. ( 5 )
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. ( 6 ) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.( 7 ) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: ( 8)Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! ( 9 ) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. ( 10 ) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! ( 11 ) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. ( 12 ) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. ( 13 )
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. ( 14 )Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. ( 15 )Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? ( 16 ) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? ( 17 ) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu . ( 18 ) ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : ( 19 )
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( 20 ) ( Làng, Kim Lân )

* Dấu hiệu hình thức
Có hai lượt lời :
Lựơt lời 1 : " Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...`` ( Lời trao )
Lượt lời 2 : "ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! "( Lời đáp )
Có gạch đầu dòng trước lời trao và lời đáp, kết thúc mỗi lượt lời đều xuống dòng
* Nội dung : Cuộc trò chuyện của hai người đàn bà đều hướng đến nhau, xoay quanh cuộc trò chuyện v? làng chợ Dầu theo giặc
1. Đối thoại:
- Là hình thức đối đáp trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người.
- Được thể hiện bằng gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp.
- Nội dung nói của mỗi người đều hướng về người tiếp chuyện.
*. Ví dụ: Đoạn văn sau:
Có người hỏi: ( 1 )
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... ( 2 )
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! ( 3 )
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: ( 4 )
- Hà, nắng gớm, về nào. ( 5 )
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. ( 6 ) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.( 7 ) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: ( 8)Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! ( 9 ) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. ( 10 ) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! ( 11 ) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. ( 12 ) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. ( 13 )
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. ( 14 )Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. ( 15 )Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? ( 16 ) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? ( 17 ) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu . ( 18 ) ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : ( 19 )
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( 20 ) ( Làng, Kim Lân )
Hà, nắng gớm,
về nào...
Nói với chính mình
Chúng bay ăn
miếng cơm...nhục
nhã thế này
Nói với những kẻ Việt gian trong suy nghĩ tưởng tượng
Độc thoại
Có gạch đầu dòng
Giống : - Đều có dấu gạch đầu dòng .
Khác :
Đối thoại : Là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người .
Độc thoại : là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng .
*. Ví dụ: Đoạn văn sau:
Có người hỏi: ( 1 )
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... ( 2 )
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! ( 3 )
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: ( 4 )
- Hà, nắng gớm, về nào. ( 5 )
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. ( 6 ) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.( 7 ) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: ( 8)Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! ( 9 ) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. ( 10 ) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! ( 11 ) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. ( 12 ) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. ( 13 )
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. ( 14 )Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. ( 15 )Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? ( 16 ) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? ( 17 ) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu . ( 18 ) ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : ( 19 )
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( 20 ) ( Làng, Kim Lân )
- Hà, nắng gớm, về nào.
Độc thoại
Chúng nó cũng là trẻ con
làng Việt gian đấy ư?
Chúng nó cũng bị người
ta r? rúng hắt hủi đấy ư?
Trong suy nghĩ,tưởng tượng.
Không có gạch đầu dòng.
Độc thoại thành lời.
Có gạch đầu dòng.
Độc thoại nội tâm
Hãy so sánh điểm giống và khác giữa độc thoại và độc thoại nội tâm ?
Giống : đều là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc ai đó trong tưởng tượng .
Khác :
Độc thoại Độc thoại nội tâm
- Nói thành lời . - Không thành lời ( suy nghĩ ).
- Câu nói có gạch - Không có gạch đầu dòng .
đầu dòng.
*Ghi nhớ
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là hình thức đối đáp trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp ( Mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng )
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng.
còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng.Trường hợp n�y còn gọi là độc thoại nội tâm.
THẢO LUẬN
Câu 1: Tại sao nhà văn không để ông Hai nghĩ trong đầu (tức là độc thoại nội tâm) câu:
“ - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.”

Câu 2: Ngược lại, tại sao không để ông Hai nói thành lời với mình ( tức là độc thoại) hoặc với ai đó (đối thoại) những suy nghĩ của ông: “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu....”
Tiết 64: ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
ĐÁP ÁN
Câu 1:
Nếu không để ông Hai nói thành lời mà chỉ nghĩ trong đầu (độc thoại) câu: “- Chúng bay .......nhục nhã thế này” sẽ không thể hiện được sự căm giận đến phẫn uất của ông với bọn Việt gian, hơn nữa như vậy cũng không phù hợp với tính cách bộc trực của ông.
Tiết 64: ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
Câu 2:
- Nếu để ông nói thành lời những suy nghĩ: “ Chúng nó cũng là trẻ con..... bằng ấy tuổi đầu” sẽ không diễn tả được nỗi đau xót, sự giằng xé, day dứt âm thầm của ông Hai khi nghe tin làng theo giặc. Hơn nữa trong tình huống này, với ông, đó là điều nhục nhã, bẽ bàng, là đều bản thân ông khó có thể thừa nhận với chính mình nên không thể nói thành lời, càng không thể nói với người khác.
LƯU Ý
- Khi sử dụng yếu tố đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm phải phù hợp với tình huống truyện, hoàn cảnh và tính cách nhân vật.
- Khi cần diễn tả những tâm sự chân thực của nhân vật có thể dùng ngôn ngữ độc thoại. Song để thể hiện những trăn trở, day dứt, những trạng thái phức tạp, tinh tế nhất của đời sống tâm hồn nhân vật thì phải cần đến hình thức độc thoại nội tâm.
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
NGÔN NGỮ NHÂN VẬT
ĐỐI THOẠI
ĐỘC THOẠI
ĐỘC THOẠI THÀNH
LỜI
ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
Tiết 64: ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây :
Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo. Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn.
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
( Kim Lân- Làng)
- Lời bà Hai
- Lời ông Hai
- Này thầy nó ạ.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Tôi thấy người ta
đồn...
- ...
- Gì ?
- Biết rồi. !
Tác dụng : Với hình thức đối thoại trên, tác giả đã làm nổi bật tâm trạng buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.
Lưu ý: Đoạn văn này cho ta thấy cuộc đối thoại diễn ra không bình thường:
- Bà Hai có 3 lượt lời, mà ông Hai chỉ có 2 lượt lời( 2 lời đáp).
Thái độ của bà Hai còn rụt rè khi muốn chia sẻ cùng chồng nhưng ông Hai thì buồn chán, tâm trạng của ông từ chỗ không muốn trả lời rồi gắt lên và thể hiện sự bức xúc.
Bài 2. Cho đoạn trích sau. Hãy thêm yếu tố độc thoại nội tâm vào đoạn văn cho hợp lí:

. Trong giờ kiểm tra Toán - Hà gọi tôi:
- Mai ơi! Xong bài chưa? Cho mình xem bài với.
Tôi trả lời: " Cậu tự làm đi".Nói rồi tôi tập trung làm bài. Hà gọi tôi vài ba lần nữa nhưng tôi im lặng.Thực lòng tôi muốn Hà tự vươn lên bằng khả năng của mình. Tan buổi học. Hà gặp tôi giận dỗi: " Bảo đưa bài cho tớ sao cậu không đưa? Đồ ích kỉ!". Dứt lời, Hà bỏ đi chỗ khác. Còn tôi ...

( Tôi đứng lại một mình với bao cảm xúc khó tả. Tại sao Hà lại giận mình nhỉ? Mình làm thế là tốt cho Hà mà. Hà ơi! Rồi cậu sẽ hiểu mình.)
Bài tập 3:

Dựa vào nội dung phần đầu tác phẩm : " Chuyện người con gái Nam Xương " của Nguyễn Dữ, hãy đóng vai Trương Sinh để kể lại câu chuyện và bày tỏ niềm ân hận

* Lưu ý : Sử dụng yếu tố nghị luận, miêu tả nội tâm và các hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
Nắm vững thế nào là yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
Biết vận dụng các yếu tố này trong quá trình làm bài văn tự sự.
Làm bài tập 2 SGK /179.
Chuẩn bị cho tiết Luyện nói: Tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm.