Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

G.V thực hiện: Nguyễn Thanh Hải
Tổ Ngữ Văn
Chào mừng Quý thầy cô về dự giờ
Chuyên đề
Môn Ngữ văn - Lớp 9B
Kiểm tra bài cũ
Là cách đưa những ý kiến, nhận xét cùng những lý lẽ và dẫn chứng để người đọc, người nghe phải suy nghĩ về một vấn đề nào đó.
Thế nào là nghị luận trong văn bản tự sự?
Khi khắc hoạ nhân vật trong văn bản tự sự, chúng ta thường quan sát miêu tả nhân vật ở những phương diện nào?
Các phương diện
Nhân Vật

Phương diện
Nhân vật
NGÔN NGỮ NHÂN VẬT
ĐỐI THOẠI
ĐỘC THOẠI
ĐỘC THOẠI THÀNH
LỜI
ĐỘC THOẠI KHÔNG THÀNH LỜI
Tìết 64:
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại
và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:






Đọc đoạn trích sau:
(1) Có người hỏi:
- ( 2 ) Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ( 3 ) Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
( 4 ) Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- ( 5 ) Hà, nắng gớm, về nào…
(6) Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. (7) Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. ( 8) Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
(9) - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! (10) Đói khổ ăn cắp, ăn trộm bắt được người ta còn thương. (11) Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát! (12) Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. (13) Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
(14) Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
(15) Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. (16) Chúng nó là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? (17) Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? (18) Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu … (19) ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên :
- (20) Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( Làng - Kim Lân )
Thảo luận nhóm
Nhóm 1. Trong ba câu đầu đoạn trích, tham gia câu chuyện có ít nhất có mấy người? Dấu hiệu nào cho thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại?
Nhóm 2. Câu “- Hà nắng gớm, về nào …” Ông Hai nói với ai? Đây có phải là cuộc đối thoại không? Vì sao? Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không?
Nhóm 3. Những câu như: “ chúng nó … đấy ư? Chúng nó … hắt hủi đấy ư? Khốn nạn … bằng ấy tuổi đầu…” là những câu hỏi ai? Tại sao những câu này không có gạch đầu dòng?
Tìết 64
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại
và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
1/ Đối thoại:




Nhóm 1

- Trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai?
Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người?
Dấu hiệu nào cho thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại?

* Có ít nhất 2 người phụ nữ đang nói chuyện với nhau.

* Hình thức:
Có hai lượt lời:
+ Lượt lời 1: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
( Lời trao )
+ Lượt lời 2: - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! (Lời đáp)
Có gạch đầu dòng trước lời trao và lời đáp, kết thúc mỗi lượt lời đều xuống dòng.
Nội dung: Cuộc trò chuyện của hai người đàn bà đều hướng đến nhau, xoay quanh cuộc trò chuyện về làng chợ Dầu theo giặc.
Đây là một cuộc đối thoại.

1. Đối thoại:
- Là hình thức đối đáp trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người.
- Trong văn tự sự, đối thoại được thể hiện bằng gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp.
- Nội dung nói của mỗi người đều hướng về người tiếp chuyện.
Tìết 64
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại
và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
1/ Đối thoại:
2/ Độc thoại:



Nhóm 2
Câu “- Hà nắng gớm, về nào …” Ông Hai nói với ai? Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không?
Đây có phải là cuộc đối thoại không? Vì sao?
- Hà, nắng gớm,
về nào...
Nói với chính mình
- Chúng bay ăn
miếng cơm ... nhục
nhã thế này.
Nói với những kẻ Việt gian trong suy nghĩ tưởng tượng
Độc thoại
Có gạch đầu dòng

2. Độc thoại:
- Là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng.
- Trong văn tự sự, khi người độc thoại nói ra thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng.
Hãy so sánh điểm giống và khác giữa đối thoại và độc thoại?
Giống: Đều có gạch đầu dòng.
Khác:
- Đối thoại: Là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người.
- Độc thoại: Là lời của một ai đó nói với chính mình hoặc một ai đó trong tưởng tượng.
Tìết 64
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại
và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
1/ Đối thoại:
2/ Độc thoại:
3/ Độc thoại nội tâm:


Nhóm 3
- Những câu như: “ Chúng nó … đấy ư? Chúng nó … hắt hủi đấy ư? Khốn nạn …” Là những câu ông Hai hỏi ai?
- Tại sao những câu này không có gạch đầu dòng như các câu đối thoại và độc thoại ở trên?
- Hà, nắng gớm, về nào.
Độc thoại
Chúng nó cũng là trẻ con
làng Việt gian đấy ư?
Chúng nó cũng bị người
ta r? rúng hắt hủi đấy ư?
Trong suy nghĩ, tưởng tượng, không thành lời.
Không có gạch đầu dòng.
Độc thoại thành lời.

Có gạch đầu dòng.
Độc thoại nội tâm

3. Độc thoại nội tâm:
- Là lời nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng.
- Trong văn tự sự, độc thoại nội tâm không nói ra thành lời, trước câu độc thoại nội tâm không có gạch đầu dòng.
Hãy so sánh điểm giống và khác giữa độc thoại và độc thoại nội tâm?
Giống: Đều là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc ai đó trong tưởng tượng.
Khác:
Độc thoại Độc thoại nội tâm
- Nói thành lời . - Không thành lời ( diễn ra trong suy nghĩ ).
- Câu nói có gạch - Không có gạch đầu dòng .
đầu dòng.
Tìết 64
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại
và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
1/ Đối thoại:
2/ Độc thoại:
3/ Độc thoại nội tâm:
Tác dụng:

Thảo luận nhóm đôi
Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện không khí của câu chuyện và diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai?
Tác dụng: Tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật, để đi sâu vào nội tâm nhân vật. Bộc lộ được tính cách và tâm trạng dằn vặt, đau đớn của nhân vật ông Hai khi nge tin làng Chợ Dầu của ông theo giặc… làm cho câu chuyện thêm sinh động hơn.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Bài tập trắc nghiệm:
(Chọn câu trả lời đúng nhất)
1). Trong văn bản tự sự, đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình thức ngôn ngữ nào?
A. Ngôn ngữ tác giả.
B. Ngôn ngữ nhân vật.
A. Hình thức đối thoại tạo không khí chân thực cho câu chuyện, góp phần thể hiện thái độ và tình cảm của nhân vật.
2). Trong văn bản tự sự, đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm có ý nghĩa như thế nào?
B. Hình thức độc thoại, nhất là độc thoại nội tâm thể hiện được những diễn biến hết sức phức tạp và tinh tế trong thế giới nội tâm của nhân vật, góp phần khắc họa tính cách và phẩm chất nhân vật.
C. Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật, làm cho câu chuyện và hình ảnh nhân vật hiện lên chân thực, sinh động và rõ nét hơn.

Tác dụng:
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng trong việc thể hiện nhân vật.
+ Đối thoại: tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật. Tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật.
+ Độc thoại và độc thoại nội tâm: giúp người viết khắc họa sâu sắc những diễn biến nội tâm phức tạp của nhân vật.
*Ghi nhớ: (SGK)
Tìết 64
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại
và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
1/ Đối thoại:
2/ Độc thoại:
3/ Độc thoại nội tâm:
* Tác dụng:
II/ Luyện tập:
Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây:
Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo… Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt. (Làng - Kim Lân)
- Cuéc ®èi tho¹i diÔn ra có b×nh th­êng không?
Th¸i ®é cña bµ Hai, «ng Hai như thế nào?
Việc miêu tả cuộc đối thoại đó có tác dụng gì?
- Lời bà Hai
- Lời ông Hai
- Này thầy nó ạ.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Tôi thấy người ta
đồn...
- ...
- Gì ?
- Biết rồi. !
Tác dụng: Với hình thức đối thoại trên, tác giả đã làm nổi bật tâm trạng chán chường buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.
Bài tập 2: Cho đoạn văn sau, hãy thêm yếu tố độc thoại nội tâm vào cho hợp lí:
Trong giờ kiểm tra Ngữ văn, Hà gọi tôi:
Mai ơi! Xong bài chưa? Cho mình xem với!
Tôi trả lời: -“Chưa xong, cậu tự làm đi!” Nói xong, tôi tập trung vào làm bài. Hà gọi tôi thêm mấy lần nữa nhưng tôi im lặng. Thực lòng tôi muốn Hà tự vươn lên bằng chính khả năng của mình. Tan buổi học, Hà gặp tôi, mặt giận dỗi:
- Bảo đưa bài cho tớ xem sao cậu không đưa? Đồ ích kỉ! ...
Dứt lời Hà bỏ đi chỗ khác. Còn tôi ….
(… đứng lại một mình với bao cảm xúc khó tả. Tại sao Hà lại giận mình nhỉ? Mình làm thế là tốt cho Hà mà? Hà ơi! Rồi cậu sẽ hiểu mình.)
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Bài vừa học:
+ Thế nào là đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự?
+ Tác dụng của các yếu tố đối thoại, độc thoại nội tâm trong việc khắc họa tính cách nhân vật trong văn bản tự sự?
+ Làm bài tập 2 SGK/179. Lưu ý: Dựa vào bài tập mẫu (BT2 phần luyện tập), viết đoạn văn với chủ đề tự chọn nhưng trong đoạn văn phải có 3 yếu tố độcthoại , đối thoại, độc thoại nội tâm.
2. Bài sắp học:
Chuẩn bị cho tiết “Luyện nói: Tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm”.
a. Lập đề cương cho các đề 2 và 3 (Phần chuẩn bị ở nhà) trang 179
b. Đề cương mẫu: Đề số 1:
Tâm trạng của em khi để xảy ra một chuyện có lỗi với bạn.
* Lời giới thiệu bản thân:
* Nội dung: Kể lại diễn biến sự việc theo các nội dung:
+ Nguyên nhân dẫn đến việc làm sai trái.
+ Sự việc xảy ra như thế nào? Mức độ có lỗi với bạn.
+ Có ai chứng kiến hay chỉ mình em biết.
+ Tâm trạng của em khi sự việc đã xảy ra: Em phải suy nghĩ, dằn vặt ra sao? Em tự vấn lương tâm như thế nào? Em có suy nghĩ gì?... Lời hứa.
* Lời chào và lời cảm ơn:
CHÚC QUÝ THẦY, CÔ VÀ CÁC EM SỨC KHỎE
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!