Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Quí thầy cô đến dự gìơ
Môn ngữ văn 9
Nhiệt liệt chào Mừng
TIẾT : 61
ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI, VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I/ TÌM HIỂU YẾU TỐ ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ.
1. Ví dụ: Đọc đoạn trích “Làng”- Kim Lân ( Sgk Tr 176, 177)
1. Ví dụ: Đọc đoạn trích “Làng”- Kim Lân (Sgk Tr 176, 177)
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?..
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú :
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu… Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
-Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này .
( Kim Lân, Làng )
2/ Nhận xét
Trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai ? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người? Dấu hiệu nào cho ta thấy điều đó?
=> ít nhất có hai người phụ nữ tản cư đang nói chuyện với nhau. Có hai lượt lời (hai dấu gạch đầu dòng )
Từ cuộc trò chuyện của những người tản cư đó, gọi là đối thoại. Vậy em hiểu thế nào là đối thoại ?
- Đối thoại là hinh thức đối đáp trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người.
- Có gạch đầu dòng.
Câu “-Hà, nắng gớm, về nào…” ông Hai nói với ai ? Câu ấy có phải là một câu đối thoại không ? Vì sao? Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không ? Hãy dẫn ra các câu đó?
- Câu " Hà , nắng gớm , về nào ." là câu nói trống không (bâng quơ) của ông Hai. Câu nói này không hướng tới một người tiếp nhận cụ thể nào , cũng không có ai đáp lại. Do đó nó chỉ là một lời độc thoại ( mình nói cho mình nghe ). Câu nói ấy chỉ là cái cớ để ông Hai lảng tránh câu chuyện ( không vui đối với ông ) của những người phụ nữ tản cư .
- Trong đoạn trích này còn có 1 câu độc thoại như thế :
" Chúng bay ăn miếng cơm hay ăn miếng gì v�o mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này."
Vậy giữa đối thoại và độc thoại giống và khác nhau như thế nào ?
- Giống nhau : Đều có dấu gạch đầu dòng.
- Khác nhau :
Những câu như: “ Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…” là những câu ai hỏi ai? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu đã nêu ở trước đó ?
- .là những câu mà ông Hai tự hỏi chính mình , chúng không phát thành tiếng mà chỉ là "mạch ngầm" diễn ra trong đầu ông Hai , nó thể hiện tâm trạng đau đớn , dằn vặt của ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu của mình theo giặc .
- Vì không phát ra thành tiếng ( không thốt thành lời ) như các lượt lời trong đối thoại , cho nên những câu ấy không có gạch đầu dòng như những câu ở trước đó .

=> Chúng là những câu độc thoại nội tâm .
Độc thoại và độc thoại nội tâm giống và khác nhau như thế nào?
 Giống : đều là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc ai đó trong tưởng tượng .
 Khác nhau :
Độc thoại
Độc thoại nội tâm
- Nói thành lời .
- Câu nói có gạch đầu dòng
- Không thành lời ( suy nghĩ ).
- Không có gạch đầu dòng .
Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ ? Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí nhân vật ông Hai như thế nào ?
- Tác dụng của các hình thức đối thoại trên :
+ Tạo cho câu chuyện có không khí gần gũi, thật như cuộc sống đang diễn ra trong thực tế, tạo tình huống để tg` khai thác nội tâm n/v .
+ Thể hiện thái độ yêu- ghét phân minh của những người phụ nữ tản cư.
- C¸c c©u ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m gióp ng­êi ®äc c¶m nhËn ®­îc chiÒu s©u t©m lÝ rÊt tinh tÕ , nh¹y c¶m cña nh©n vËt «ng Hai; nã gãp phÇn kh¾c ho¹ thµnh c«ng tÝnh c¸ch cña nh©n vËt «ng Hai ( tù träng, tù t«n , nh¹y c¶m , dÔ xóc ®éng…)
Ghi nhớ :
 Đối thoại, độc thoại,độc thoại nội tâm là những hình thức quan
trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
 Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp ( mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng ).
 Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, Khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng . Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm .
Thế nào đối thoại, độc thoại, và độc thoại nội tâm ?
II/ LUYỆN TẬP:
1/Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau: (sgk/178)
Bà Hai:
Ông Hai:
- Này, thầy nó ạ.
-
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Tôi thấy người ta đồn…
- Gì ?
- Biết rồi !
Cuộc đối thoại không bình thường giữa vợ chồng ông Hai.
=> Vì đang đau đớn , dằn vặt nên ông Hai chỉ có thể trả lời cho xong chuyện để bà Hai khỏi tủi thân mà thôi .
Ba lượt lời
Hai lượt lời
Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn , trong đó sử dụng cả hình thức đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm .
* Bài tập 2
Xin chân thành cảm ơn
thầy cô và các em!