Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Chào mừng quý thầy cô cùng các em học sinh

Tiết 64 – Tuần 13
Tập làm văn

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự


Giáo viên thực hiện: Trần Thị Mỹ Loan
Trường THCS Khánh Thạnh Tân
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
1. Xét văn bản:
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lãnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cuối gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu … Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
a. Hai câu đầu: hai người phụ nữ nói chuyện với nhau. Có 2 lượt lời.

Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lãnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cuối gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu … Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
a. Hai câu đầu: hai người phụ nữ nói chuyện với nhau. Có 2 lượt lời.
- Nội dung: hướng tới người tiếp chuyện
- Hình thức: có gạch đầu dòng
 Đối thoại
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lãnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cuối gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu … Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
a. Hai câu đầu: hai người phụ nữ nói chuyện với nhau. Có 2 lượt lời.
- Nội dung: hướng tới người tiếp chuyện
- Hình thức: có gạch đầu dòng
 Đối thoại
b.Câu: -Hà, nắng gớm, về nào…
Ông Hai nói to với chính mình, có gạch đầu dòng.
Độc thoại
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lãnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cuối gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu … Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
a. Hai câu đầu: hai người phụ nữ nói chuyện với nhau. Có 2 lượt lời.
- Nội dung: hướng tới người tiếp chuyện
- Hình thức: có gạch đầu dòng
 Đối thoại
b.Câu: - Hà, nắng gớm, về nào…
 Ông Hai nói to với chính mình, có gạch đầu dòng.
 Độc thoại
* Câu tương tự: “- Chúng bay ăn … nhục nhã thế này”.
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lãnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cuối gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu … Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
a. Hai câu đầu: hai người phụ nữ nói chuyện với nhau. Có 2 lượt lời.
- Nội dung: hướng tới người tiếp chuyện
- Hình thức: có gạch đầu dòng
 Đối thoại
b.Câu: - Hà, nắng gớm, về nào…
 Ông Hai nói to với chính mình, có gạch đầu dòng.
 Độc thoại
* Câu tương tự: “- Chúng bay ăn … nhục nhã thế này”.
c. Các câu: “Chúng nó cũng là … bằng ấy tuổi đầu”
Ông Hai nói với chính mình trong suy nghĩ (không thành tiếng), không có gạch đầu dòng.
Độc thoại nội tâm
d. Tác dụng: làm câu chuyện có cuộc sống thật, sinh động, khắc họa rõ nét tâm trạng nhân vật.

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
2. Ghi nhớ:
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
- Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng cách gạch đầu dòng ở lời trao và lời đáp (mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng).
- Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm.
Đối thoại và độc thoại:
Hãy phân biệt 3 hình thức ngôn ngữ: đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
Độc thoại và độc thoại nội tâm:
Giống nhau:
Cả hai đều nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng
Khác nhau:
Hãy phân biệt 3 hình thức ngôn ngữ: đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.
Hãy xác định những hình thức ngôn ngữ đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong phần trích sau:
Anh thanh niên đỏ mặt, rõ ràng luống cuống:
- Vâng, mời bác và cô lên chơi. Nhà cháu kia. Lên cái bậc cấp kia, trên ấy có cái nhà đấy. Nước sôi đã có sẵn, nhưng cháu về trước một tí. Bác và cô lên ngay nhé.
Nói xong, anh chạy vụt đi, cũng tất tả như khi đến….
Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”. Ông rất ngạc nhiên khi bước lên bậc thang bằng đất, thấy người con trai đang hái hoa….
… Hai người lững thững đi về phía chiếc xe đỗ, im lặng rất lâu. Bỗng bác già nhìn đồng hồ nói một mình:
- Thanh niên bây giờ lạ thật! Các anh chị cứ như con bướm. Mà đã 11 giờ, đến giờ “ốp” đâu? Tại sao anh ta không tiễn mình đến tận xe nhỉ?
Hãy xác định những hình thức ngôn ngữ đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong phần trích sau:
Anh thanh niên đỏ mặt, rõ ràng luống cuống:
- Vâng, mời bác và cô lên chơi. Nhà cháu kia. Lên cái bậc cấp kia, trên ấy có cái nhà đấy. Nước sôi đã có sẵn, nhưng cháu về trước một tí. Bác và cô lên ngay nhé.  Đối thoại
Nói xong, anh chạy vụt đi, cũng tất tả như khi đến….
Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”. Ông rất ngạc nhiên khi bước lên bậc thang bằng đất, thấy người con trai đang hái hoa….
Hai người lững thững đi về phía chiếc xe đỗ, im lặng rất lâu. Bỗng bác già nhìn đồng hồ nói một mình:
- Thanh niên bây giờ lạ thật! Các anh chị cứ như con bướm. Mà đã 11 giờ, đến giờ “ốp” đâu? Tại sao anh ta không tiễn mình đến tận xe nhỉ?
Hãy xác định những hình thức ngôn ngữ đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong phần trích sau:
Anh thanh niên đỏ mặt, rõ ràng luống cuống:
- Vâng, mời bác và cô lên chơi. Nhà cháu kia. Lên cái bậc cấp kia, trên ấy có cái nhà đấy. Nước sôi đã có sẵn, nhưng cháu về trước một tí. Bác và cô lên ngay nhé.Đối thoại
Nói xong, anh chạy vụt đi, cũng tất tả như khi đến….
Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”. Ông rất ngạc nhiên khi bước lên bậc thang bằng đất, thấy người con trai đang hái hoa…. Độc thoại nội tâm
Hai người lững thững đi về phía chiếc xe đỗ, im lặng rất lâu. Bỗng bác già nhìn đồng hồ nói một mình:
- Thanh niên bây giờ lạ thật! Các anh chị cứ như con bướm. Mà đã 11 giờ, đến giờ “ốp” đâu? Tại sao anh ta không tiễn mình đến tận xe nhỉ?
Hãy xác định những hình thức ngôn ngữ đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong phần trích sau:
Anh thanh niên đỏ mặt, rõ ràng luống cuống:
- Vâng, mời bác và cô lên chơi. Nhà cháu kia. Lên cái bậc cấp kia, trên ấy có cái nhà đấy. Nước sôi đã có sẵn, nhưng cháu về trước một tí. Bác và cô lên ngay nhé.Đối thoại
Nói xong, anh chạy vụt đi, cũng tất tả như khi đến….
Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”. Ông rất ngạc nhiên khi bước lên bậc thang bằng đất, thấy người con trai đang hái hoa…. Độc thoại nội tâm
Hai người lững thững đi về phía chiếc xe đỗ, im lặng rất lâu. Bỗng bác già nhìn đồng hồ nói một mình:
- Thanh niên bây giờ lạ thật! Các anh chị cứ như con bướm. Mà đã 11 giờ, đến giờ “ốp” đâu? Tại sao anh ta không tiễn mình đến tận xe nhỉ?  Độc thoại
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
2. Ghi nhớ:
II. Luyện tập:
1. Bài tập 1:
Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích:
Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo … Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn …
Ông lão gắt lên:
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
(Kim Lân – Làng)
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
Xét văn bản:
2. Ghi nhớ:
II. Luyện tập:
1. Bài tập 1:
Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích:
Cuộc đối thoại diễn ra không bình thường giữa ông Hai và bà Hai. Có 3 lời trao nhưng chỉ có 2 lời đáp:
- Lời thoại 1: ông Hai không đáp.
- Lời thoại 2: ông Hai đáp bằng câu hỏi lại (Gì?), giọng bực bội.
- Lời thoại 3: ông Hai đáp bằng câu cụt lủn, giọng gắt gỏng (Biết rồi!).
 Tác dụng: khắc họa tâm trạng bực bội, đau khổ, buồn bã, thất vọng của ông Hai (khi nghe tin làng theo giặc).
2. Bài tập 2:
Viết đoạn văn kể có sử dụng yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
Công việc ở nhà
- Học bài cũ
- Chuẩn bị bài mới: Luyện nói tự sự kết hợp nghị luận và miêu tả nội tâm
+ Chuẩn bị bài tập 1, 2, 3 (chuẩn bị dàn ý, không viết thành bài, chú ý yếu tố nghị luận, miêu tả nội tâm)
+ Tập nói (Chú ý lời nói, cử chỉ, nét mặt, điệu bộ)

Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô cùng các em.

Trân trọng kính chào!