Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

i. Lý thuyết
1, Dấu ngoặc đơn
a, Ngữ liệu
b, Phân tích ngữ liệu
c, Nhận xét
Đánh dấu phần chú thích giải thích
thuyết minh
bổ sung thêm
?
i. Lý thuyết
1, Dấu ngoặc đơn
2, Dấu hai chấm
a, Ngữ liệu
c, Nhận xét
b, Phân tích ngữ liệu
Báo trước phần giải thích, thuyết minh
lời dẫn trực tiếp
lời đối thoại

?
i. Lý thuyết
1, Dấu ngoặc đơn
2, Dấu hai chấm
3, Ghi nhớ (sgk)
II. Luyện tập
Bài tập 4 - T 137
Bài tập 5 - T137
?
A, Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
B, Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương nam)
C, Lý Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên)
(Ngữ văn 7, tập I)
?
A, Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”

=>Đánh dấu phần giải thích
B, Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
=> Đánh dấu phần thuyết minh
C, Lý Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên)

=> Đánh dấu phần bổ sung
một ngữ
một từ
?
Một câu:
VD: Đêm hôm ấy trời mưa to. (Trận mưa cuối cùng để bắt đầu chuyển sang mùa khô).
Cũng có thể là một dấu câu khác (? hoặc !) để tỏ thái độ hoài nghi hoặc mỉa mai, châm biếm:
VD: "Trong tất cả những cố gắng của các nhà khai hoá nhằm bồi dưỡng cho dân tộc Việt Nam và dìu dắt họ lên con đường tiến bộ (?) thì phải kể đến việc bán rượu ti cưỡng bức!"
Nguyễn ái Quốc

?
A, Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)



B, Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: "Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng". Tre là thẳng thắn, bất khuất!
(Thép mới, Cây tre Việt Nam)
C, Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
?
A, Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
=> Báo trước lời đối thoại


B, Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: "Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng". Tre là thẳng thắn, bất khuất!
(Thép mới, Cây tre Việt Nam)
=> Báo trước lời dẫn trực tiếp
C, Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
=> Báo trước phần giải thích
?
Báo trước lời dẫn gián tiếp, chuỗi liệt kê bằng các vế có quan hệ đẳng lập về ngữ pháp.
VD: Hút thuốc lá có nhiều tác hại: viêm phế quản, ho hen, huyết áp cao, tắc động mạch, ung thư.
- Đứng sau từ kính gửi trong các văn bản hành chính.
VD: Kính gửi: Thầy hiệu trưởng trường THCS Tân Việt.

?
Bài tập 4
Quan sát câu sau và thảo luận theo nhóm lớn
Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô và Động nước.
(Trần Hoàng, Động Phong Nha)
? Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi.
? Nếu viết lại là Phong Nha gồm: Động khô và Động nước thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Vì sao?
?
Bài tập 5
Yêu cầu thảo luận nhóm bàn
Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chung tôi nói sẽ:
- Thế là các em được vào lớp 5. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dậy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.
? Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai? Vì sao?
? Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là bộ phận của câu không?
?
Đánh dấu phần chú thích:
+ giải thích
+ thuyết minh
+ bổ sung thêm
Cung cấp thông tin kèm
theo, không thuộc phần
nghĩa cơ bản.
Báo trước:
+phần giải thích, thuyết minh
+lời dẫn trực tiếp
+lời đối thoại
- Thuộc phần nghĩa cơ bản

?