Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Bài dạy MÔN Ngữ Văn 8
Kiểm tra bài cũ :
Nêu quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu ghép ?
- Quan hệ ý nghĩa giữa hai vế trong câu ghép " Trời trong như ngọc , đất sạch như lau"(Vũ Bằng ) là quan hệ gì?
A. Tương phản
B. Nối tiếp
C. Đồng thời
D. Lựa chọn
I . Dấu ngoặc đơn :
Ví dụ:

DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi :
a) Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”.
( Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)

b) Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xè ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
( Theo Đoàn Giỏi,Đất rừng phương Nam)

c) Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc ; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
( Ngữ văn 7, Tập một )
Dấu ngoặc đơn trong đoạn văn trên dùng để làm gì ?

 a.Giaûi thích laøm roõ “ hoï” coù nguï yù chæ ai  giaûi thích cho töø “hoï”.
b. Thuyeát minh veà moät loaøi ñoäng vaät ( ba khía) laøm roõ ñaëc ñieåm cuûa keânh Ba Khía .
c. Boå sung theâm thoâng tin veà naêm sinh vaø naêm maát cuûa Lí Baïch ,cho ngöôøi ñoïc bieát Mieân Chaâu thuoäc tænh Töù Xuyeân .

Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên có thay đổi không ?
? Không thay đổi vì đó là phần chú thích cung cấp thông tin thêm chứ nó không thuộc phần ý nghĩa cơ bản .
Dấu ngoặc đơn dùng để làm gì ?
Ghi nhớ : (SGK/134)
II. Dấu hai chấm :

Ví dụ :

I . Dấu ngoặc đơn :

DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM

Dấu hai chấm trong những đoạn trích sau dùng để làm gì ?
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn.Tôi phải bảo :
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra xem nào.
Dế choắt cứ nhìn tôi ma rằng :
- Anh đã nghĩ thương em hay là anh đào giúp em một cái nghách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đến bắt nạt em thì em chạy sang...

( Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu kí)

b) Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu :“ Trúc dẫu cháy đốt ngay vẫn thẳng”.Tre là thẳng thắn, bất khuất.
(Thép mới, Cây tre Việt nam)
c) Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : hôm nay tô đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
Lời đối thoại (của Dế Mèn nói với Dế Choắt và ngược lại) Đánh dấu lời đối thoại.
Lời dẫn trực tiếp ( Thép Mới dẫn lại lời của người xưa).
Phần gải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả ngày đầu tiên đi học.

Em hãy nêu công dụng của dấu hai chấm ?

*Ghi nhớ : (SGK/135.)
II. Dấu hai chấm :


I . Dấu ngoặc đơn :

DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM

III. Luyện tập:

Phân nhóm :
Nhóm 1 :BT1
Nhóm 2 :BT2
Nhóm 3: BT3
Nhóm 4: BT4
Nhóm 5:BT 5
Nhóm 6: BT6
Bài tập 1:
Trả lời :
a) Ñaùnh daáu phaàn chuù thích yù nghóa caùc cuïm töø.
b) Ñaùnh daáu phaàn thuyeát minh .
c) Ñaùnh daáu phaàn boå sung
Bài tập 2 :
a) Báo trước phần giải thích.
b) Báo trước lời thoại .
c) Báo trươc phần thuyết minh.
Bài tập 3 :
Có thể bỏ được dấu hai chấm vì ý nghĩa cơ bản của câu , đoạn văn không thay đổi
( nội dung phía sau nhấn mạnh hơn).
Bài tập 4:
a) Được , vì ý nghĩa cơ bản của câu không thay đổi .
b) Không , vì phần sau dấu hai chấm là thông tin cơ bản .
Bài tập 5:
a) Sai,vì dấu ngoặc đơn bao giờ cũng được
dùng thành cặp .
b)Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là bộ phận chính của câu .
Hu?ng d?n HS tự học ở nhà:
- Học thuộc các Ghi nhớ.
- Làm đủ các bài tập .
- Chu?n b? : Dấu ngoặc kép .
+ Đọc , trả lời câu hỏi SGK/141,142
+ Chú ý về công dụng của dấu ngoặc kép .
+ Tìm thêm ví dụ .