Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Trường THCS Yªn Lâm
GIÁO ÁN
MÔN NGỮ VĂN - LỚP 8
Giáo viên:: Phạm Thị Loan
Nam h?c: 2009 - 2010
Kiểm tra bài cũ
Thế nào là câu ghép? Lấy ví dụ?
Là những câu do 2 hoặc nhiều cụm chủ vị không bao chứa nhau tạo thành. Mỗi cụm C-V này được gọi là một vế câu.
Có mấy cách nối các vế câu trong câu ghép?
Có 2 cách:
Dùng những từ có tác dụng nối;
+ Nối bằng một quan hệ từ
+ Nối bằng một cặp quan hệ từ.
+ Nối bằng một cặp phó từ, đại từ hày chỉ từ thường đi đôi với nhau
- Không dùng từ nối: trong trường hợp này, giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm.
DẤU NGOẶC ĐƠN
và DẤU HAI CHẤM
I. DẤU NGOẶC ĐƠN
Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ công lý và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)

1. Ví dụ (SGK)
 Phần giải thích để làm rõ họ ngụ ý chỉ ai (những người bản xứ)
b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
c. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới 5 tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên). (Ngữ văn 7, tập 1)
 PhÇn gi¶i thÝch ®Ó lµm râ hä ngô ý chØ ai( Nh÷ng ng­êi b¶n xø).
 Phần thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó (ba khía) được dùng để gọi tên một con kênh.
 Phần bổ sung thêm thông tin năm sinh, năm mất của nhà thơ Lý B¹ch và cho người đọc biết thêm Miên Châu thuộc tỉnh nào( Tø xuyªn –Trung Quèc).
Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì nghĩa cơ bản của các đoạn trích vẫn không thay đổi vì phần trong dấu ngoặc đơn là phần chú thích nhằm cung cấp thông tin kèm thêm chứ nó không thuộc phần nghĩa cơ bản.
2. Nhận xét.
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh
dấu phần chú thích (giải thích,
thuyết minh, bổ sung thêm).
3.Kết luận( ghi nhớ - SGK)
Bài tập
Phần nào trong các câu sau có thể cho vào trong dấu ngoặc đơn? Tại sao?
Nam, , có một giọng hát thật tuyệt vời
2.Mùa xuân, , cây cối xanh tươi mát mắt.
3.Bộ phim Trường Chinh, , rất hay.
lớp trưởng lớp 8B
mùa đầu tiên trong 1 năm
Do Trung Quốc sản xuất
(lớp trưởng lớp 8B)
(mùa đầu tiên trong 1 năm)
(do Trung Quốc sản xuất)
Vì các phần trong dấu ngoặc đơn có tác dụng giải thích thêm
II. DẤU HAI CHẤM
1. Ví dụ (SGK)
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang...
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
 Đánh dấu lời đối thoại (Dế Mèn Dế Choắt)
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất !
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)

 Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp Thép Mới dẫn lại lời của người xưa)
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
 Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học.
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
 Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học.
 Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học.
Dấu hai chấm dùng để:
Đánh dấu (báo trước) phần giải thích,
thuyết minh cho một phần trước đó.
Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp
(dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối
thoại (dùng với dấu gạch ngang).
2. Kết luận (Ghi nh? -SGK)
Bài tập:
Thêm dấu 2 chấm vào các câu sau cho đúng ý định của người viết?
1. Kính gửi Thầy hiệu trưởng trường THCS Yên lâm
2. Hoài khoe với tôi rằng "Hôm qua nó được điểm 10".
3. Người Việt Nam nói " Học thầy không tày học bạn",
nhưng cũng nói "Không thầy đố mày làm nên"
1. Kính gửi: Thầy hiệu trưởng trường THCS Yên lâm
2. Hoài khoe với tôi rằng: "Hôm qua nó được điểm 10".
3. Người Việt Nam nói: " Học thầy không tày học bạn",
nhưng cũng nói "Không thầy đố mày làm nên"
III. LUYỆN TẬP:
Giải thích công dụng dấu ngoặc đơn:
1
a. Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ trong dấu ngoặc kép.
b. Đánh dấu phần thuyết minh người đọc hiểu rõ trong chiều dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn.
c. (1) Đánh dấu phần bổ sung thªm .
(2) Đánh dấu phần thuyết minh làm rõ những phương tiện ngôn ngữ ë ®©y lµ g×.
Giải thích công dụng dấu hai chấm:
2
a. Đánh dấu (báo trước) phần giải thích cho ý: họ thách nặng quá.
b. Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại (Dế Choắt nói với Dế Mèn) và phần thuyết minh nội dung Dế Choắt khuyên Dế mèn.
c. Đánh dấu (báo trước) phần thuyết minh cho ý: đủ màu là những màu nào.
Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích. Nhưng nghĩa của phần đặt sau dấu hai chấm không được nhấn mạnh bằng.
Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô và
động nước.
Quan sát và trả lời:
Phong Nha gồm hai bộ phận (Động khô và
động nước).
Có thể thay thế được nhưng phần trong dấu ngoặc đơn chỉ có tác dụng kèm thêm chứ không thuộc phần nghĩa cơ bản.
3
4
Phong Nha gồm: Động khô và động nước.
Phong Nha gồm (Động khô và động nước).
Không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn, vì vế “Động khô và động nước” không thể coi là phần chú thích.
Củng cố:
Nắm rõ tác dụng của dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm. Lấy ví dụ có sử dụng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.
Dặn dò:
Học bài và làm bài tập 3,5,6.
Trường thcs yên lâm
Chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo và các em