Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I.Dấu ngoặc đơn:
Tìm hiểu ví dụ:
? Dấu ngoặc đơn dùng trong các đoạn trích sau dùng để làm gì?
a. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”.
b. Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn ớt tỏi ăn rất ngon).
c. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc đời Đường, tự thái bạch, quê ở Cam Túc, lúc mới năm tuổi gia đình về định cư tại huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên)
Giải thích
 Thuyết minh
Bổ sung thêm thông tin
? Nếu bỏ phần nội dung trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của các đoạn trích trên có thay đổi không?
- Không thay đổi vì phần trong dấu ngoặc đơn chỉ là thông tin phụ.
? Vậy dấu ngoặc đơn dùng để làm gì?
2. Ghi nhớ:
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (Giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm).
II. Dấu hai chấm:
? Dấu hai chấm trong những đoạn trích sau dùng để làm gì?
Rồi dế Choắt loanh quanh, băn khoăn, tôi bảo:
Được,chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp em một cái ngách sang bên nhà anh…
 Báo trước một lời thoại.
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất.
 Báo trước một lời dẫn.
c. Con đường này tôi đi lại đã lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật xung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học.
 Giải thích nội dung.
2. Ghi nhớ:
Dấu hai chấm dùng để:
Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó.
- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).
III.Luyện tập:
1. Bài 1:
a. Đánh dấu phần giải thích.
b. Đánh dấu phần thuyết minh.
c. Đánh dấu phần bổ sung.
2. Bài 2:
a. Báo trước phần giải thích.
b. Báo trước lời thoại.
c. Báo trước phần thuyết minh.
3. Bài 3:
Có thể lược bỏ dấu hai chấm vì ý nghĩa của câu, đoạn không thay đổi.
4. Bài 4:
a. Cách viết thứ nhất không bỏ được vì phần sau dấu hai chấm là thông tin cơ bản.
b. Cách viết thứ hai có thể bỏ được vì phần trong dấu ngoăc đơn trả lời cho câu hỏi: hai bộ phận nào?
5. Bài 5:
a. Sai,vì phần nằm trong dấu ngoặc đơn chỉ có chức năng giải thích cho một ý nào đó thôi, nó không thể bình đẳng với một câu có ý nghĩa khác hẳn.
b. Phần nằm trong dấu ngoặc đơn được coi là một bộ phận của câu gọi là phần phụ chú.
Củng cố - dặn dò:
1. Phần nào trong các câu sau có thể đặt trong dấu ngoặc đơn? Tại sao?
Nam, lớp trưởng lớp 8B, có một giọng hát tuyệt vời.
b. Mùa xuân, mùa đầu tiên trong năm,cây cối xanh tươi mát mắt.
c. Bộ phim Trường Chinh, do Trung quốc sản xuất, rất hay.
2. Thêm dấu hai chấm vào các câu sau cho đúng với ý định người viết:
Người Việt nam nói “học thầy không tày học bạn”, nhưng cũng nói “không thầy đố mày làm nên”.
- Nam khoe với tôi rằng “Hôm qua nó được điểm 10”
:
:
:
Hướng dẫn học bài:
- Học bài.
Làm bài tập số 6 sgk.
- Chuẩn bị bài: Dấu ngoặc kép