Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

TIẾNG VIỆT 8
Người thực hiện : Đỗ Thị Kim Chi
Trường THCS Nguyễn Huệ
KIỂM TRA BÀI CŨ
Giữa các vế của câu ghép có quan hệ với nhau như thế nào? - Nêu các quan hệ ý nghĩa thường gặp? - Cho 2 ví dụ
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I. Dấu ngoặc đơn
1. Ví dụ
Tiết 53
a. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
c. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
Dùng để giải thích, làm rõ họ là ai.
Dùng để thuyết minh loại động vật có tên là ba khía.
Dùng để bổ sung thêm về năm sinh và mất của Lý Bạch; bổ sung Miên Châu thuộc tỉnh nào.
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
TIẾNG VIỆT
I. Dấu ngoặc đơn
1. Ví dụ
2. Nhận xét
a. Đánh dấu phần giải thích để làm rõ “họ” là ai
b. Đánh dấu phần thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó là ba khía được dùng để gọi tên một con kênh.
c. Đánh dấu phần bổ sung thêm năm sinh, năm mất của nhà thơ Lí Bạch và biết thêm Miên Châu thuộc tỉnh Tứ Xuyên.
? Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên có thay đổi không?
Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên vẫn không thay đổi, vì trong dấu ngoặc đơn chỉ là thông tin phụ nhằm giải thích, thuyết minh, bổ sung cho nội dung trước đó.
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
TIẾNG VIỆT
I. Dấu ngoặc đơn
1. Ví dụ
2. Nhận xét
a. Đánh dấu phần giải thích để làm rõ “họ” là ai
b. Đánh dấu phần thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó là ba khía được dùng để gọi tên một con kênh.
c. Đánh dấu phần bổ sung thêm năm sinh, năm mất của nhà thơ Lí Bạch và biết thêm Miên Châu thuộc tỉnh Tứ Xuyên.
3. Ghi nhớ
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích,
thuyết minh, bổ sung thêm).
BÀI TẬP
Phần nào trong những câu sau có thể cho vào trong dấu
ngoặc đơn? Tại sao?
1/ Trang lớp trưởng 8A, có giọng nói tuyệt vời.
2/ Mùa xuân, mùa đầu tiên trong một năm, cây cối
xanh tươi mát mẻ.
3/ Bộ phim cánh đồng hoang, do Việt Nam sản xuất, rất hay.
1/ Trang (lớp trưởng lớp 8/5), có giọng nói tuyệt vời.
2/ Mùa xuân, (mùa đầu tiên trong một năm), cây cối
xanh tươi mát mẻ.
3/ Bộ phim cánh đồng hoang, (do Việt Nam sản xuất), rất hay.
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
TIẾNG VIỆT
I. Dấu ngoặc đơn
II. Dấu hai chấm
1. Ví dụ
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang...
Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại (Dế Mèn nói với Dế Choắt và Dế Choắt nói với Dế Mèn).
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất !
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (Thép Mới dẫn lại lời của người xưa )
Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đi học.
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
TIẾNG VIỆT
I. Dấu ngoặc đơn
II. Dấu hai chấm
1. Ví dụ
2. Nhận xét
a. Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại (Dế Mèn nói với Dế Choắt và Dế Choắt nói với Dế Mèn).
b. Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (Thép Mới dẫn lại lời của người xưa )
c. Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đi học.
3. Ghi nhớ
Dấu hai chấm dùng để:
- Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó.
- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).
BÀI TẬP
Thêm dấu hai chấm vào các câu sau cho đúng với
ý định của người viết?
1/ Người Việt Nam nói “Học thầy không tày học bạn”
nhưng cũng nói “Không thầy đố mày làm nên”.
2/ Trang khoe với tôi rằng “Hôm qua nó được điểm 10”.
1/ Người Việt Nam nói: “Học thầy không tày học bạn”
nhưng cũng nói: “Không thầy đố mày làm nên”.
2/ Trang khoe với tôi rằng: “Hôm qua nó được điểm 10”.
? Trường hợp nào sau dấu hai chấm phải viết hoa?
Trường hợp nào không phải viết hoa?
3/ Hành lí đồ dùng mang theo khi đi xa.
3/ Hành lí: đồ dùng mang theo khi đi xa.
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
TIẾNG VIỆT
I. Dấu ngoặc đơn
II. Dấu hai chấm
III. Luyện tập
Bài tập 1
a/ Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ
b/ Đánh dấu phần thuyết minh giúp người đọc hiểu
rõ trong 2290m chiều dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn
c/ - Đánh dấu phần bổ sung (có quan hệ lựa chọn với
phần chú thích).
- Đánh dấu phần thuyết minh để làm rõ những
phương tiện ngôn ngữ ở đây là gì.
Bài tập 1
a. Đánh dấu (báo trước) phần giải thích cho ý: họ thách nặng quá.
b. Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại (Dế Choắt nói với Dế Mèn) và phần thuyết minh nội dung Dế Choắt khuyên Dế mèn.
c. Đánh dấu (báo trước) phần thuyết minh cho ý: đủ màu là những màu nào.
Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích. Nhưng nghĩa của phần đặt sau dấu hai chấm không được nhấn mạnh bằng.
Bài tập 2:
Bài tập 3:
A
B
Phong Nha gồm hai bộ phận: động khô và động nước
Phong Nha gồm hai bộ phận (động khô và động nước)
Thay được vì nghĩa cơ bản không thay đổi.
Phong Nha gồm: động khô và động nước
Phong Nha gồm (động khô và động nước)
Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi (không rõ nghĩa)
Bài tập 4
Dùng dấu ngoặc đơn đánh dấu phần chú thích trong 2 ví dụ sau:
1. Nguyễn Du, tác giả Truyện Kiều, là nhà thơ lớn của dân tộc Việt Nam.
2. Nông Văn Vân tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc Cao Bằng.
1. Nguyễn Du (tác giả Truyện Kiều) là nhà thơ lớn của dân tộc Việt Nam.
2. Nông Văn Vân (tù trưởng dân tộc Tày) giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao Bằng).
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
II/ Dấu hai chấm:
Dấu hai chấm dùng để :
Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó.
Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).
I/ Dấu ngoặc đơn:
- Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm).
III/ Luyện tập:
TIẾNG VIỆT
Hết giờ