Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

XIN KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO
CÙNG TOÀN THỂ CÁC EM HỌC SINH LỚP 8A
GIÁO VIÊN THỰC HIỆN:TRẦN THỊ LÂM
ĐƠN VỊ:TRƯỜNG THCS TRƯỜNG CHINH
Kiểm tra bài cũ
Giữa các vế của câu ghép thường có những quan hệ ý nghĩa nào?
Cho ví dụ-Nêu mối quan hệ ý nghĩa giữa 2 vế của câu đó?
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
Vi? du?:
D?c cỏc do?n trớch sau:
a/ Dùng một cái, họ (nh?ng người ba?n xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ ba?o vệ công lý và tự do"
(Nguyễn �i Quốc - Thuế máu)
b/ Gọi là kênh Ba Khía vỡ ở đó hai bên bờ tập trung toàn nh?ng con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt an rất ngon).
(Theo Doàn Giỏi, Dất rừng phương Nam)
c/ Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Dường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới nam tuổi, gia đi`nh về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên)
(Ng? van 7,t?p 1)
Cum từ trong các dấu ngoặc đơn làm thành phần gì trong câu?
-Làm thành phần chú thích và dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu thành phần chú thích
Dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích được dùng để chú thích điều gì?
Đánh dấu cho phần giải thích về từ “họ”
b. Đánh dấu cho phần thuyết minh về loài “ba khía”
c. Đánh dấu cho phần bổ sung về “Lí Bạch”và địa danh”Miên Châu”
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
Dọc nh?ng đoạn trích sau :
Vi? du?
a/ Dùng một cái, họ (nh?ng người ba?n xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ ba?o vệ công lý và tự do"
(Nguyễn �i Quốc - Thuế máu)
b/ Gọi là kênh Ba Khía vỡ ở đó hai bên bờ tập trung toàn nh?ng con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt an rất ngon).
(Theo Doàn Giỏi, Dất rừng phương Nam)
c/ Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Dường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới nam tuổi, gia đi`nh về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên)
(Ng? van 7,t?p 1)
Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích này có thay đổi không?
Không thay đổi,vì đó là phần chú thích kèm thêm không thuộc phần nghĩa cơ bản
Qua các ví dụ trên cho biết công dụng của dấu ngoặc đơn là gì?
Ghi nhớ:
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích(giải thích,thuyết minh,bổ sung thêm)
Đặt câu có dấu ngoặc đơn,nêu công dụng của dấu ngoặc đơn của câu đó?
Ví dụ:
Bạn An (lớp 8D)quê ở
Thanh Hoá.
Dấu ngoặc đơn đánh dấu cho phần giải thích về bạn An
II-Dấu hai chấm:
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích(giải thích,thuyết minh,bổ sung thêm)
Ví dụ:
Bạn An (lớp 8D)quê ở
Thanh Hoá.
Dấu ngoặc đơn đánh dấu cho phần giải thích về bạn An
II-Dấu hai chấm:
Vi? du?
a/ Rồi Dế Choắt loanh quanh, ban khoan. Tôi pha?i ba?o:
- Dược, chú mi`nh cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhi`n tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thi` hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thi` em chạy sang ...
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu ký)
b/ Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: "Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng". Tre là thẳng thắn, bất khuất !
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
c/ Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Ca?nh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vi` chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
Dấu hai chấm được dùng trong các ví dụ trên dùng để làm gì?
a. Đánh dấu(báo trước)lời đối thoại.
b. Đánh dấu(báo trước) lời dẫn trực tiếp.
c. Đánh dấu(báo trước)phần giải thích
Từ các VD trên em hiểu công dụng dấu hai chấm là gì?
Dấu hai chấm dùng để :
-Đánh dấu(báo trước)phần giải thích,thuyết minh cho một phần trước đó.
-Đánh dấu(báo trước)lời dẫn trực tiếp hay lời đối thoại.
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
II-Dấu hai chấm:
III-Luyện tập:
Bài tập 1:
Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích sau:
a.Qua các cụm từ”tiệt nhiên”(rõ ràng,dứt khoát như thế ,không thể khác),” định phận tại thiên thư”(định phận tại sách trời),”hành khan thủ bại hư”(chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại),hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
(Ngữ văn 7,tập một)
b.Chiều dài của cầu là 2290m(kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn)
(Thuý Lan,Cầu Long Biên-chứng nhân lịch sử)
c. Để văn bản có tính liên kết,người viết,(người nói)phải làm cho nội dung của các câu,các đoạn thống nhát và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu,các đoạn đó bằng những phương tiện ngôn ngữ(từ,câu,…)thích hợp
1.Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu các phần:
Đánh dấu phần giải thích các cụm từ:”tiệt nhiên”," định phận tại thiên thư”,”hành khan thủ bại hư”.
b. Đánh dấu phần thuyết minh chiều dài của cầu.
c. Đánh dấu phần bổ sung, thuyết minh về người viết và phương tiện ngôn ngữ



Bài tập 1
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
II-Dấu hai chấm:
Bài tập 2
Bài tập 2:
Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
a.Nhưng họ thách nặng quá :nguyên thiền mặt phải một trăm đồng bạc,lại còn cau,còn rượu…cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.
(Nam Cao,Lão Hạc)
b.Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
-Thôi,tôi ốm yếu quá rồi,chết cũng được.Nhưng trước khi nhắm mắt,tôi khuyên anh:ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ,sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
(Tô Hoài,Dế Mèn phiêu lưu kí)
c.Rồi một ngày mưa rào Mưa.giăng giăng bốn phía.Có quãng nắng xuyên xuống biển,óng ánh đủ màu:xanh lá mạ,tím phớt,hồng ,xanh biếc…
(Vũ Tú Nam,Biển đẹp)
2-Dấu hai chấm dùng để :
Đánh dấu phần giải thích việc thách cưới.
b. Đánh dấu lời đối thoại giữa nhân vật “tôi” với Dế Choắc.
c. Đánh dấu phần thuyết minh về màu sắc nước biển
Bài tập 1
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
II-Dấu hai chấm:
III-Luyện tập
Bài tập 2
Bài tập 1
Bài tập thêm:
Điền dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm cho thích hợp trong đoạn văn sau:
Ngô Tất Tố 1893-1954 quê ở làng Lộc Hà, huyện Từ Sơn
tỉnh Bắc Ninh nay thuộc Đông Anh,ngoại thành Hà Nội .Tác phẩm chính tiểu thuyết Tắt Đèn 1939 ,Lều chõng 1940 ,Việc làng 1940 …
(
)
(
)
:
(
)
)
)
(
(
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
II-Dấu hai chấm:
III-Luyện tập
Bài tập 3:
Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được không?Trong đoạn trích này,tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì?
Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp,một thứ tiếng hay.Nói thế có nghĩa là nói rằng:Tiếng Việt là một thứ tiếng hài hoà về mặt âm hưởng ,thanh điệu mà cũng rất tế nhị,uyển chuyển trong cách đặt câu.
(Đặng Thai Mai
Tiếng Việt,một biểu hiện hùng hồn của sức sống dân tộc)
Có thể bỏ dấu hai chấm nhưng làm nghĩa của phần sau không được nhấn mạnh.
Bài tập 4: Quan sát câu sau :
Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô,và Động nước.
(Trần Hoàng, Động Phong Nha)
Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không?Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?
Ta có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn.Lúc này,phần trong ngoặc sẽ là phần chú thich.
Nếu viết lại là Phong Nha gồm:Động khô và Động nước thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không?Vì sao?
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập 3:
Bài tập 4:
-Không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được.Vì đây là phần nghiã cơ bản.
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
II-Dấu hai chấm:
III-Luyện tập
Bài tập 3:
Bài tập 4:
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập thêm:
Có bạn viết:
Cá lóc(còn gọi là cá tràu sống ở vùng nước ngọt).
Em hãy chữa lại dấu ngoặc đơn trong câu trên?
Cá lóc(còn gọi là cá tràu)sống ở vùng nước ngọt.
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
II-Dấu hai chấm:
III-Luyện tập:
Bài tập 5:
Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ:
-Thế là các em được vào lớp năm.Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng.Các em đã nghe chưa.(Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời.Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ
huynh đáp lại.
Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai?Vì sao?
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập 3:
Bài tập 4:
Bài tập 5:
Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là một bộ phận của câu không?
-Thiếu dấu đóng ngoặc đơn
-Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là thành phần chú thích cho cả câu
)
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I-Dấu ngoặc đơn:
II-Dấu hai chấm:
III-Luyện tập:
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập 3:
Bài tập 4:
Bài tập 5:
Bài tập 6:
Dựa vào nội dung đã học ở văn bản Bài toán dân số ,hãy viết một đoạn văn ngắn về sự cần thiết phải hạn chế việc gia tăng dân số;trong đoạn văn có dùng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.
Ta đã biết :nếu dân số tăng nhanh thì sẽ dẫn đến xã hội nghèo nàn,lạc hậu, đói kém.Do vậy, để gia đình hạnh phúc và xã hội phát triển,mọi người hãy cùng nau thực hiện kế hoạch hoá gia đình:mỗi cặp vợ chồng chỉ được sinh từ một đến hai con(không kể con trai hay con gái).
Bài tập 6:
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
CỦNG CỐ:
Dấu ngoặc đơn có công dụng gì?
Nêu công dụng của dấu hai chấm?
TIẾT 51: DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC:
1-Bài vừa học: Nắm được:
-Công dụng của dấu ngoặc đơn? Đặt câu có dùng dấu ngoặc đơn.
-Dấu hai chấm có công dụng gì? Đặt câu có dùng dấu hai chấm.
*Bài tập về nhà:Tiếp tục viết đoạn văn ngắn(tuỳ em chọn nội dung)trong đó có dùng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.
2-Bài sắp học:
Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh.
-Đọc các đề văn thuyết minh nhận xét về phạm vi và yêu cầu về nội dung của từng đề văn.
-Tự tìm hiểu về cách làm bài văn thuyết minh qua bài văn mẫu:Xe đạp.
-Tập lập dàn ý đề bài “Giới thiệu về chiếc nón lá Việt Nam”