Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Trường THCS Nguyễn Thế Bảo
Môn : Ngữ văn
GV : Nguyễn Thị Hồng Hưởng
Năm học : 2008 - 2009
HỘI THI NHÀ GIÁO ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
* Kiểm tra bài cũ:
1. Câu ghép là gì?
2. Hãy xác định câu ghép trong đoạn văn sau và nêu quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu:
Lan không dám trả lời vì cô ấy sợ mẹ buồn (vốn là sáng nay ở lớp, Lan bị điểm kém). Nếu nói được với mẹ, Lan sẽ nói: con xin lỗi mẹ. Con hứa sẽ cố gắng hơn để làm vui lòng mẹ.
Tiết : 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
?
* Tìm hiểu các đoạn trích:
a.Đùng một cái, họ (những người bản xứ ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do. (Nguyễn Aí Quốc)
-> Đánh dấu phần giải thích về "họ".
b.Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Đoàn Giỏi)

-> Đánh dấu phần thuyết minh về con ba khía.
c. Lí Bạch (701- 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên). (Ngữ Văn 7)
-> Đánh dấu phần bổ sung về năm sinh, năm mất của nhà thơ.
-> Đánh dấu phần bổ sung về địa danh Miên Châu.

( )

(
)
(
(
)
)
Ghi nhớ1:
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm).
* Tìm hiểu các đoạn trích:
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo :
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng :
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang . (Tô Hoài)
-> Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại.




-> Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp.
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu : "Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng". Tre là thẳng thắn , bất khuất ! (Thép Mới)
:
:
:
Ghi nhớ 2:
Dấu hai chấm dùng để :
- Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó;
- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).
Ý nào nói đúng nhất tác dụng của dấu ngoặc đơn trong câu sau:
Chiều dài của chiếc cầu là 2290m (kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn).
Bổ sung thêm thông tin cho phần đứng trước.
Giải thích cho phần đứng trước.
Thuyết minh thêm thông tin phần đứng trước.
Đánh dấu phần thuyết minh cho phần trước.
A
B
C
D
Bài tập 2b: Giải thích công dụng của dấu hai chấm:
Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
- lời đối thoại.
?
Đánh dấu (báotrước)
- phần thuyết minh nội dung.
:
:
Bài tập 4: Quan sát các câu sau và trả lời câu hỏi.
Thảo luận
a. Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô và Động nước.
Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?
-> Phong Nha gồm hai bộ phận (Động khô và Động nước).
?* Thay dấu : bằng dấu ( ) được và nghĩa của câu cơ bản không thay đổi.
b. Phong Nha gồm: Động khô và Động nước.
Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Vì sao?
?* Không thay dấu : bằng dấu ( ) được, vì vế sau dấu hai chấm không thể coi là thuộc phần chú thích.
Thời gian : 2`
(Trần Hoàng)
?
?
:
:
Bài tập 5:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ :
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa. (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời . Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.
Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:



Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ :
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa. (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời . Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.)



* Đoạn văn được sửa lại:
- Vì dấu ngoặc đơn bao giờ cũng dùng thành cặp.
?
- Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là bộ phận của câu.
Bài tập 6:
Dựa vào nội dung đã học ở văn bản Bài toán dân số, hãy viết một đoạn văn ngắn về sự cần thiết phải hạn chế việc gia tăng dân số; trong đoạn văn có dùng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.

* Đoạn văn tham khảo:
Câu chuyện kén rể của nhà thông thái khiến người đọc không khỏi giật mình. Người ta không thể ngờ rằng dân số của hành tinh này sẽ có một sự nhảy vọt khổng lồ giữa quá khứ và tương lai : 2 người (A-đam và E-va) và 7 tỉ người (2015) . Như vậy Bài toán dân số đã trở thành bài toán hóc búa của toàn nhân loại chứ không còn là bài toán của riêng quốc gia nào. Loài người phải cùng nhau tìm cách "giảm tốc" trên con đường đi tới cái ô. 64 khủng khiếp! Bởi đó chính là con đường tồn tại hay không tồn tại của chính xã hội loài người.
* Hướng dẫn tự học:
a. Bài vừa học:
- Thuộc 2 phần ghi nhớ.
- Bài tập: 1,2,3 sgk/136.
b. Bài sắp học:
- Tìm hiểu mục I(1,2) sgk/137,138,139.
- Đọc kỹ ghi nhớ sgk/140.
- Chuẩn bị các bài tập sgk/140.
- Bài tập: 8 sbt/63.
Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh
?