Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

a
a
ngữ văn 8
Chào mừng quý thầy,cô và học sinh đến dự !
Nguyễn Ngọc Tuấn
2011
a
a
kiểm tra bài cũ
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
* Hai vế trong câu văn: “ Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương”, có quan hệ ý nghĩa như thế nào ?
a. Nguyên nhân. b. Tăng tiến.
c. Tương phản. d. Lựa chọn.
* Trong câu văn: “ Hai người giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau”, quan hệ ý nghĩa giữa hai vế câu là quan hệ gì ?
a. Nối tiếp. b. Nguyên nhân.
c. Tương phản. d. Lựa chọn.
* Trong câu: “ Buổi sớm, mặt trời lên ngang cột buồm, sương tan, trời mới quang”, quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu là quan hệ gì ?
a. Tương phản. b. Nguyên nhân.
c. Nối tiếp. d. Đồng thời.
? Thế nào là câu ghép ?
? Các vế câu của câu ghép có quan hệ như thế nào ?
? Cho biết những dấu hiệu nhận biết mối quan hệ giữa các vế trong câu ghép ?
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
DẤU NGOẶC ĐƠN
VÀ DẤU HAI CHẤM
Tiết 50
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
I. DẤU NGOẶC ĐƠN
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
I. DẤU NGOẶC ĐƠN
Ý nghĩa cơ bản không thay đổi. Vì phần trong dấu ngoặc đơn là thông tin phụ.
Dấu ngoặc đơn dùng trong câu để đánh dấu phần chú thích ( giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm ).
a. Đùng một cái, họ ( những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “ chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.
( Nguyễn Ái Quốc – Thuế máu )
b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn nhũng con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon ). ( Đoàn Giỏi – Đất rừng phương Nam )
c. Lí Bạch ( 701 – 762 ) nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu ( Tứ Xuyên ). ( Ngữ văn 7 – tập 1 )

? Trong các đoạn trích, dấu ngoặc đơn có tác dụng gì ?
? Nếu bỏ phần trong ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của các đoạn trích có bị thay đổi không ? Tại sao ?
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
I. DẤU NGOẶC ĐƠN
II. DẤU HAI CHẤM
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang… ( Tô Hoài – Dế Mèn phiêu lưu kí )
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! ( Thép Mới – Cây tre Việt Nam )

c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi có sự thay đổi lớn : hôm nay tôi đi học. ( Thanh Tịnh – Tôi đi học )


? Qua tìm hiểu, em cho biết dấu ngoặc đơn có tác dụng gì ?
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích ( giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm ).
THẢO LUẬN ? Cho biết tác dụng cụ thể của dấu hai chấm trong a, b, c ? Trường hợp nào cần viết hoa ?
=> Báo trước một lời thoại ( viết hoa từ sau dấu hai chấm )
=> Báo trước một lời dẫn – nội dung trong “…”( viết hoa từ sau dấu hai chấm )
=> Giải thích một nội dung ( không viết hoa từ sau dấu hai chấm )
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
I. DẤU NGOẶC ĐƠN
II. DẤU HAI CHẤM
? Hãy cho biết tác dụng của dấu hai chấm và cách viết ?
Dấu hai chấm : dùng để đánh dấu ( báo trước ) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước nó hoặc đánh dấu ( báo trước ) cho lời dẫn trực tiếp ( dùng với dấu ngoặc kép ) hay lời đối thoại
( dùng với dấu gạch ngang ).
* Phần nào trong câu (a) có thể cho vào trong dấu ngoặc đơn và phần nào trong (b) thêm dấu hai chấm :
(a) Nam, lớp trưởng lớp 8A1, có một giọng hát thật tuyệt vời.
(b) …Thấy lão nằn nì mãi, tôi đành nhận vậy. Lúc lão ra về, tôi còn hỏi – Có đồng nào, cụ nhặt nhạnh đưa cho tôi cả thì cụ lấy gì mà ăn ?
(a) : phần ở trong dấu ngoặc đơn là ( lớp trưởng lớp 8A1 ).
(b) : dấu hai chấm đặt sau tôi còn hỏi
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
luyện tập
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
1. a. Qua các cụm từ “ tiệt nhiên” ( rõ ràng, dứt khoát như thế, không thể khác ), “ định phận tại thiên thư” ( định phận tại sách trời ), “ hành khan thủ bại hư” ( chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại ), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ. ( Ngữ văn 7, tập 1 )

b. Chiều dài của cầu là 2 290 m ( kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn ). ( Thúy Lan – Cầu Long Biên – chứng nhân lịch sử )

c. Để văn bản có tính liên kết, người viết ( người nói ) phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn, thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời phải biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những phương tiện ngôn ngữ ( từ, câu…) thích hợp. ( Ngữ văn 7, tập 1 )
=> Đánh dấu phần thuyết minh.
=> Đánh dấu phần giải thích.
=> Đánh dấu phần bổ sung.
? Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích trên ?
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
3. Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng : tiếng Việt là một thứ tiếng hài hòa về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế nhị, uyển chuyển trong cách đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa là nói rằng : tiếng Việt có đủ khả năng để diễn đạt tình cảm, tư tưởng của người Việt Nam và để thỏa mãn cho yêu cầu của đời sống văn hóa nước nhà qua các thời kỳ lịch sử.
( Đặng Thai Mai – Tiếng Việt, một biểu hiện hùng hồn của sức sống dân tộc )
=> Có thể bỏ được dấu hai chấm. Vì ý nghĩa cơ bản của câu, đoạn văn không thay đổi.
luyện tập
? Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích trên được không ? Trong đoạn trích, tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì ?
4. a. Phong Nha gồm hai bộ phận : Động khô và Động nước. ( Trần Hoàng – Động Phong Nha )
b. Phong Nha gồm : Động khô và Động nước.
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
luyện tập
? Trường hợp a có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không ? Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi ?
Trường hợp b có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không ? Vì sao ?
=> Trường hợp a có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn. Vì phần sau hai dấu chấm là phần giải thích.
Trường hợp b không được. Vì phần sau thông tin quan trọng.
a
a
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
luyện tập
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
5. Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mành giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ :
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải cố gắng học để thầy mẹ vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa. ( Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời ). Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.
( Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh )
(a) Sai. Vì phần nằm trong dấu ngoặc đơn chỉ có chức năng giải thích cho một ý nào đó, không thể bình đẳng với một câu có ý khác hẳn.
? (a) Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai ? Vì sao ?
(b) Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là một bộ phận của câu không ?
(b) Phần nằm trong dấu ngoặc đơn được coi là một bộ phận của câu, gọi là phần phụ giải thich hoặc phần phụ chú.
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
hướng dẫn tự học
Tiết 50 DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM LỚP 8
1. Tìm văn bản có chứa dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm để chuẩn bị cho bài học.
2. Học thuộc Ghi nhớ 1 & 2 SGK Ngữ văn 8, tập 1, tr 134, 135.
4. Tìm hiểu bài “ Dấu ngoặc kép” ( đọc – tìm hiểu – trả lời các câu hỏi… trong bài ).
3. Làm tiếp các bài tập còn lại : 2 và 6. Trước khi làm, cần đọc kỹ đề - trả lời đúng theo yêu cầu của bài tập.
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn
2011
chân thành cảm ơn quý thầy, cô
và học sinh đến dự !