Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

DẤU NGOẶC ĐƠN
DẤU HAI CHẤM
I. Dấu ngoặc đơn
1, Ví dụ
1/ Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
2/ Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
3/ Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
DẤU NGOẶC ĐƠN ĐOẠN TRÍCH SAU DÙNG ĐỂ LÀM GÌ?
1/ Đánh dấu phần giải thích để làm rõ “họ” ngụ ý chỉ ai (những người bản xứ)
2/ Đánh dấu phần thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó là ba khía được dùng để gọi tên một con kênh.
3/ Đánh dấu phần bổ sung thêm năm sinh, năm mất của nhà thơ Lí Bạch và biết thêm Miên Châu thuộc tỉnh Tứ Xuyên.
NẾU BỎ PHẦN TRONG DẤU NGOẶC ĐƠN THÌ Ý NGHĨA CƠ BẢN CỦA BA VÍ DỤ TRÊN CÓ THAY ĐỔI KHÔNG?
? Vậy dấu ngoặc đơn được sử dụng với chức năng gì?
Nếu bỏ dấu ngoặc đơn đi thì ý nghĩa của câu văn vẫn không thay đổi nhưng khi người đọc đọc nó lên sẽ khó hiểu hơn
2/ Nhận xét:
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh
dấu phần chú thích (giải thích,
thuyết minh, bổ sung thêm).
II. Dấu hai chấm
1/ Ví dụ:
1/ Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang... (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
? Dấu hai chấm trong đoạn trích được dùng để làm gì?
2/ Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
3/ Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. (Thanh Tịnh, Tôi đi học)
1/ Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại (Dế Mèn nói với Dế Choắt và Dế Choắt nói với Dế Mèn).
2/ Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (Thép Mới dẫn lại lời của người xưa )
3/ Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học.
? Vậy dấu hai chấm được dùng với những chức năng nào?

1/ Khi đánh dấu lời thoại, dấu hai chấm đi kèm với dấu gạch ngang.
2/ Khi đánh dấu lời dẫn trực tiếp, dấu hai chấm đi kèm với dấu ngoặc kép.
3/ Phải viết hoa sau dấu hai chấm khi báo trước lời dẫn, lời thoại.
Bài tập nhanh
Đoạn văn sau còn thiếu dấu gì? Em hãy đặt dấu đó vào vị trí thích hợp?

Trong thư gửi học sinh nhân ngày khai trường, Bác viết
“Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.
BÀI TÂP VÊ NHÀ
-Làm hết các bài tập trong sách giáo khoa
-Học thuộc baì dấu ngoặc đơn –dấu hai chấm
-Chuẩn bị bài “Dấu ngoặc kép”