Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ CÙNG CÁC EM
Giáo viên : Phan Thị Thùy Trang
a/ Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là“chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc Thuế máu)
 Đánh dấu phần giải thích → “họ” ngụ ý chỉ ai (những người bản xứ)
b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
-> Đánh dấu phần thuyết minh loài động vật là ba khía dùng gọi tên một con kênh.
c/ Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
(Ngữ văn 7, tập 1)
 Đánh dấu phần bổ sung thông tin năm sinh, năm mất của nhà thơ và cho người đọc biết Miên Châu thuộc tỉnh nào.
a/ Đùng một cái, họ được phong cho cái danh hiệu tối cao là“chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.

(Nguyễn Ái Quốc Thuế máu)
b/ Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây . (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
c/ Lí Bạch, nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu .
(Ngữ văn 7, tập 1)
a/ giải thích.

Đánh dấu phần b/ thuyết minh.
c/ bổ sung thêm.
-> Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì nghĩa cơ bản của các đoạn trích vẫn không thay đổi vì phần trong dấu ngoặc đơn là phần chú thích nhằm cung cấp thông tin kèm thêm chứ nó không thuộc phần nghĩa cơ bản.
Ghi nhớ:
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh
dấu phần chú thích (giải thích,
thuyết minh, bổ sung thêm).
Ví dụ : Thanh Tịnh (1911-1988) tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê ở xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế.
Trong tất cả những cố gắng của các nhà khai hóa nhằm bồi dưỡng cho dân tộc Việt Nam và dìu dắt họ lên con đường tiến bộ(?)...cưỡng bức.
(Nguyễn Ái Quốc)
-> Vừa hoài nghi vừa mỉa mai.
1/ Nam Cao sinh năm 1915 (?) nhưng có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917.
Bài tập nhanh:
2/ Một thế kỉ văn minh, khai hóa (!) của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người.
Thép Mới, Cây tre Việt Nam
3/ Theo bài toán cổ kia thì loài người phát triển theo cấp số nhân, công bội là 2, đã đạt tới ô thứ 30. Đó là với điều kiện mỗi gia đình chỉ có hai con, và đã trừ đi tỉ lệ tử vong( kể cả dịch bệnh hoặc chiến tranh không quá 5%).
(Thái An- Bài toán dân số)
=> Hoài nghi.
=>Mỉa mai.
=> Bổ sung thêm.
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang... (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
 Đánh dấu lời đối thoại (Dế Mèn Dế Choắt)
b/ Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắng, bất khuất ! (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp.
( Thép Mới dẫn lại lời của người xưa )
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. (Thanh Tịnh, Tôi đi học)
 Đánh dấu phần giải thích, lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học.
Ghi nhớ:
Dấu hai chấm dùng để:
Đánh dấu (báo trước) phần giải thích,
thuyết minh cho một phần trước đó.
Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp
(dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối
thoại (dùng với dấu gạch ngang).
Bài tập nhanh
a/ Hãy cùng nhau hành động:
“MỘT NGÀY KHÔNG DÙNG BAO BÌ NI LÔNG”.
( Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000)
b/Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
=>Đánh dấu(báo trước) lời dẫn trực tiếp.
=> Đánh dấu(báo trước) lời đối thoại và phần thuyết minh nội dung Dế Choắc khuyên Dế Mèn.
Bài tập 1:Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích sau:
a/ Qua các cụm từ” tiệt nhiên” (rõ ràng, dứt khoát như thế, không thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại sách trời), “hành khan thủ bại hư” ( chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
( Ngữ văn 7, tập 1).
=>Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ trong dấu ngoặc kép.
b/ Chiều dài của cầu là 2290m( kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn).
( Thúy Lan, Cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử)
=> Đánh dấu phần thuyết minh.

Bài 2: Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
a/ Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu...cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.
(Nam Cao, Lão Hạc)
=>Đánh dấu (báo trước) phần giải thích cho ý: họ thách nặng quá.
Bài 2: Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
c/ Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển, óng ảnh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biết,...
( Vũ Tú Nam, Biển đẹp)
=>Đánh dấu (báo trước) phần thuyết minh cho ý: đủ màu là những màu nào.
Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô và Động nước
Phong Nha gồm hai bộ phận (Động khô và Động nước)
Thay được vì nghĩa cơ bản không thay đổi.
Phong Nha gồm: Động khô và Động nước.
Phong Nha gồm (Động khô và Động nước).
Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi (không rõ nghĩa)
Bài 4:
An-đéc-xen
An –đéc-xen(1805-1875) là nhà văn Đan Mạch nổi tiếng với loại truyện kể cho trẻ em.
Ngày trước trần Hưng Đạo căn dặn nhà vua:
“ Nếu giặc đánh như vũ bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu”.
Mai
Mai
Bài cũ:
- Học thuộc lòng công dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm
- Làm các bài tập còn lại.
Bài mới:
Chuẩn bị bài: ĐỀ VĂN THUYẾT MINH VÀ CÁCH LÀM BÀI VĂN THUYẾT MINH.
- Đọc kỹ và xác định các đối tượng trong 12 đề văn thuyết minh.
- Đọc bài văn mẫu thuyết minh: XE ĐẠP
+ Phân đoạn: Mở bài, Thân bài, Kết bài, cho biết nội dung phần.
Dặn dò: