Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Giáo viên : Trần Đình Giá
TRƯỜNG THCS HOÀI CHÂU
NGỮ VĂN 8
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi:
Nêu quan hệ ý nghĩa giữa các vế của câu ghép?
Đáp án
Các vế của câu ghép có những quan hệ ý nghĩa thường gặp là: quan hệ nguyên nhân, quan hệ điều kiện, quan hệ tương phản, quan hệ tăng tiến, quan hệ lựa chọn, quan hệ bổ sung, quan hệ nối tiếp, quan hệ đồng thời, quan hệ giải thích.
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
Tiết 50:
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
Dấu ngoặc
đơn trong đoạn trích dùng để làm gì?
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
1.Ví dụ/sgk/134
a. Đùng một cái, họ(những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
2.Nhận xét:
a. Đánh daáu phaàn coù chöùc naêng giaûi thích.
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
Dấu ngoặc
đơn trong đoạn trích dùng để làm gì?
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
1.Ví dụ/sgk/134
2.Nhận xét:
a. Đánh daáu phaàn có chöùc năng giaûi thích
b. Goïi là kênh Ba Khía vì ôû đó hai bên bôø taäp trung toàn nhöõng con ba khía, chúng bám đaëc seät quanh các goác cây (ba khía là moät loaïi còng bieån lai cua, càng saéc tím đoû, làm maém xé ra troän toûi ôùt ăn raát ngon).
(Theo Đoàn Gioûi, Đaát röøng phương Nam)
b. Đánh daáu phaàn có chöùc năng thuyeát minh
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
Dấu ngoặc
đơn trong đoạn trích dùng để làm gì?
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
1.Ví dụ/sgk/134
2.Nhận xét:
a. Đánh daáu phaàn có chöùc năng giaûi thích.
b. Đánh daáu phaàn có chöùc năng thuyeát minh.
c. Lí Baïch (701-762), nhà thơ noåi tieáng cuûa Trung Quoác đôøi Đưôøng, töï Thái Baïch, hieäu Thanh Liên cư sĩ, quê ôû Cam Túc; lúc môùi năm tuoåi, gia đình veà định cư ôû làng Thanh Liên, huyeän Xương Long thuoäc Miên Châu (Töù Xuyên). Ngöõ văn 7, taäp 1

c. Đánh daáu phaàn boå sung thêm thông tin.
Nếu bỏ phần nội dung trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của các đoạn trích trên có thay đổi không ?
Không thay đổi.
Vì sao ?
Vì phần trong dấu ngoặc đơn là phần chú thích, nhằm cung cấp thêm thông tin, không thuộc phần nghĩa cơ bản.
Vậy dấu ngoặc đơn dùng để làm gì ?
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
1.Ví dụ/sgk/134
2.Nhận xét:
3. Ghi nhớ/sgk/134
Daáu ngoaëc đơn dùng đeå đánh
daáu phaàn chú thích (giaûi thích,
thuyeát minh, boå sung thêm).
CHÚ Ý


1.Nam Cao sinh năm 1915 (?) – 1951, nhưng có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917.
Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm hỏi (?) để tỏ ý hoài nghi.
2. Một thế kỉ văn minh, khai hóa (!) của thực dân cũng không làm ra một tấc sắt. Tre vẫn còn vất vả mãi với người.
(Thép Mới – Cây tre Việt Nam)
Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm than (!) để tỏ ý mỉa mai.
Bài tập nhanh
Phần nào trong các câu sau có thể cho vào trong dấu ngoặc đơn ? Tại sao ?

1. Nam, lớp trưởng lớp 8B, hát rất hay.

2.Mùa xuân, mùa đầu tiên trong một năm, cây cối đâm chồi nảy lộc.
?
Có thể cho vào trong dấu ngoặc đơn các phần nằm giữa hai dấu phẩy vì đó là các phần chỉ có tác dụng giải thích thêm.

1. Nam (lớp trưởng lớp 8B) hát rất hay.

2. Mùa xuân (mùa đầu tiên trong năm) cây cối đâm chồi nảy lộc.
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
II.DẤU HAI CHẤM
Dấu hai chấm trong đoạn trích trên dùng để làm gì?
Roài Deá Choaét loanh quanh, băn khoăn. Tôi phaûi baûo:
- Đưôïc, chú mình cöù nói thaúng thöøng ra nào.
Deá Choaét nhìn tôi mà raèng:
- Anh đã nghó thương em như theá thì hay là anh đào giúp cho em moät cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi taét löûa toái đèn có đöùa nào đeán baét naït thì em chaïy sang... (Tô Hoài, Deá Mèn phiêu lưu kí)
a. Báo trưôùc lôøi đoái thoaïi
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
II.DẤU HAI CHẤM
Dấu hai chấm trong đoạn trích trên dùng để làm gì?
a. Báo tröôùc lôøi đoái thoïai
b. Báo trước một lời dẫn.
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất.
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
II.DẤU HAI CHẤM
Dấu hai chấm trong đoạn trích trên dùng để làm gì?
a. Baùo tröôùc lôøi đoái thoaïi
b. Baùo tröôùc moät lôøi daãn tröïc tieáp.
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật xung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học.
c.Giải thích nội dung cho phần
trước đó.
2.Nhận xét:
1.Ví dụ /sgk/135
Tiết 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I.DẤU NGOẶC ĐƠN
II.DẤU HAI CHẤM
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
1.Ví dụ /sgk/135
2.Nhận xét:
3.Ghi nhớ sgk/145:
Daáu hai chaám dùng đeå:
Đánh daáu (báo trưôùc) phaàn giaûi thích, thuyeát minh cho moät
phaàn tröôùc đó.
Đánh daáu (báo trưôùc) lôøi daãn tröïc tieáp (dùng vôùi daáu ngoaëc
kép) hay lôøi đoái thoaïi (dùng vôùi daáu gaïch ngang).
Bài tập nhanh


Dấu hai chấm trong ví dụ sau được dùng để làm gì ?

Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ !
Cụ bán rồi ?
Bán rồi ! Họ vừa bắt xong.
(Lão Hạc, Nam Cao)
A. Đánh dấu phần bổ sung.
B. Báo trước lời thoại.
C. Đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
D. Đánh dấu phần giải thích.
?
III. LUYỆN TẬP
1.Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích sau:
a. Qua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng, dứt khoát như thế, không thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại sách trời), “hành khan thủ bại hư” (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
(Ngữ Văn 7, tập 1)
Đánh dấu phần có chức năng giải thích.
b. Chiều dài của cầu là 2290m (kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn)..
(Thúy Lan, Cầu Long Biên – chứng nhân lịch sử)

Đánh dấu phần thuyết minh.
c. Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói) phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những phương tiện ngôn ngữ (từ, câu…) thích hợp
(Ngữ Văn 7, tập 1)
Vị trí 1: Đánh dấu phần bổ sung.

Vị trí 2: Đánh dấu phần thuyết minh.
2.Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
a. Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu…cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Đánh dấu phần giải thích.

b. Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)

Vị trí 1: Báo trước lời thoại.
Vị trí 2: Đánh dấu phần thuyết minh.

A
B
Phong Nha gồm hai bộ phận: động khô và động nước
Phong Nha gồm hai bộ phận (động khô và động nước)
Thay được, vì nghĩa cơ bản không thay đổi.
Phong Nha gồm: động khô và động nước.
Phong Nha gồm (động khô và động nước)
Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi (không rõ nghĩa)
Bài 4:
5
* Baïn đó chép sai. Daáu ngoaëc đơn bao giôø cuõng đưôïc dùng thành caëp.
* Phaàn đưôïc đánh daáu baèng daáu ngoaëc đơn không phaûi là boä phaän cuûa câu.
Sau khi đoïc xong maáy mươi tên đã vieát saün trên maûnh giaáy lôùn, ông đoác nhìn chúng tôi nói seõ: -Theá là các em đưôïc vào lôùp năm. Các em phaûi gaéng hoïc đeå thaày meï đưôïc vui lòng và đeå thaày daïy các em đưôïc sung sưôùng. Các em đã nghe chưa. (Các em đeàu nghe nhưng không em nào dám traû lôøi. Cuõng may đã có moät tieáng daï ran cuûa phuï huynh đáp laïi .
Củng cố
Điền vào chỗ trống.
1.……………..dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm)
2………………dùng để:
Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó
- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).
Dấu ngoaëc đơn
Dấu hai chấm
Tóm tắt kiến thức bài học bằng bản dồ tu duy
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
Bài cũ:
Học thuộc lòng công dụng của dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm.
Làm bài tập 3, 6 còn lại.
Bài mới:
Chuẩn bị bài: ĐỀ VĂN THUYẾT MINH VÀ CÁCH LÀM BÀI VĂN THUYẾT MINH.
Đọc kỹ và xác định các đối tượng trong 12 đề văn thuyết minh.
Đọc bài văn mẫu thuyết minh: XE ĐẠP
Xin chân thành cảm ơn
quý thầy, cô giáo và các em.