Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm
Chia sẻ bởi Nong Van Lap |
Ngày 02/05/2019 |
22
Chia sẻ tài liệu: Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm thuộc Ngữ văn 8
Nội dung tài liệu:
? Bằng những hiểu biết của mình em hãy liệt kê những dấu câu mà em biết và nêu công dụng của một số dấu dấu câu đó ?
1. ( . ) đặt ở cuối câu trần thuật dùng để kết thúc câu.
2. ( ? ) đặt cuối câu nghi vấn để kết thúc một câu hỏi.
3. ( ! ) đặt ở cuối câu cầu khiến hoặc cảm thán dùng để bộc lộ cảm xúc hoặc nêu đề nghị, yêu cầu...
4. ( , ) đánh dấu danh giới giữa các bộ phận...
5. (...) tỏ ý còn nhiều sự vật hiện tượng chưa được liệt kê hết...
6. ( ; ) đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép hoặc một phép liệt kê phức tạp...
7. ( – ) đánh dấu lời dẫn trực tiếp hoặc phần chú thích, giải thích...(dấu gạch ngang dài hơn dấu gạch nối, dấu gạch nối (-) không phải là dấu câu mà dùng để nối các từ trong một liên danh ví dụ Mat-xco-va)
8. ( ) dùng để chú thích...
9. ( : ) dùng để báo trước phần giải thích hoặc báo trước
lời dẫn trực tiếp.
10.“ ” đánh dấu lời dẫn trực tiếp hoặc từ ngữ có hàm ý mải mai...
DẤU NGOẶC ĐƠN
DẤU HAI CHẤM
Tiết 51 - Tiếng Việt
a/ Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
Đánh dấu phần giải thích để làm rõ họ ngụ ý chỉ ai.
Những người bản xứ
b/ Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó được dùng để gọi tên một con kênh, giúp người đọc hình dung rõ hơn về con kênh này.
Con Ba Khía
c/ Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
(Ngữ văn 7, tập 1)
Bổ sung thêm thông tin về năm sinh và năm mất của nhà thơ
Bổ sung thông tin Miên Châu thuộc tỉnh nào (quê quán)
? Nếu bỏ dấu ngoặc đơn thì nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên có thay đổi không ?
- Biết rằng nếu bỏ ( ) thì nghĩa cơ bản của đoạn trích không thay đổi vì đầy là phần phụ chú cung cấp thông tin kèm, không phụ thuộc vào nghĩa cơ bản nhưng sẽ gây khó khăn cho việc lĩnh hội văn bản đối với người đọc.
? Em hãy đặt một câu có dấu ngoặc đơn và cho biết công dụng ?
Cô Huyền (Huyền Chính) là giáo viên đã dạy lâu năm nhất ở trường PTDTBT THCS Trung Hà.
? Dấu ngoặc đơn có công dụng gì?
GHI NHỚ SGK.
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm).
b/ Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Đánh dấu các từ ngữ chỉ nguồn gốc của sự trích dẫn (trích dẫn ở đâu?)
Trường hợp này dùng để làm gì ?
LƯU Ý
LƯU Ý
a. Nam Cao sinh năm 1915 (?) - 1951 nhưng có tài liệu ghi ông sinh năm 1917
Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm hỏi (?) tỏ ý hoài nghi.
b. Một thế kỉ văn minh khai hoá (!) của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm than (!) tỏ ý mỉa mai.
? Trong trường hợp này dùng để làm gì ?
LƯU Ý
? Em có nhận xét gì về cấu tạo của phần chú thích trong dấu ngoặc đơn ?
a. Gan chi (gì) gan rứa (thế), mẹ nờ
Mẹ rằng:cứu nước mẹ chờ chi (gì) ai
Tằu bay hắn (nó) bắn sớm trưa
thì tui (tôi) cứ việc nắng mưa đưa đò.
=> Một từ.
b. Ban đúng là thứ cây (và thứ hoa) đặc thù của Tây Bắc.
=> Một ngữ.
LƯU Ý
? Em có nhận xét gì về cấu tạo của phần chú thích trong dấu ngoặc đơn ?
c. Đêm ấy trời mưa to (Trận mưa cuối cùng bắt đầu chuyển sang mùa khô).
=> Một câu.
d. Các em đã nghe chưa. (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại).
=> Nhiều câu.
LƯU Ý
? Phần nào trong các câu sau có thể cho vào dấu ngoặc đơn ?
Nam, lớp trưởng lớp 8a, có một giọng hát thật tuyệt vời.
b. Mùa xuân, mùa đầu tiên trong một năm, cây cối xanh tươi mát mắt.
c. Hôm đó chú Tiến Lê – họa sĩ, bạn thân của bố tôi – đưa theo bé Quỳnh đến chơi.
(
)
(
)
(
)
=> Phần chú thích trong câu, ngoài được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn còn có thể đánh dấu bằng dấu gạch ngang và dấu phẩy
c/ Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. (Thanh Tịnh, Tôi đi học)
Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả
a/ Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang ... (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
b/ Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Đánh dấu lời đối thoại của Dế Mèn và Dế Choắt (đánh dấu lời đối thoại dùng với dấu gạch ngang)
Đánh dấu lời dẫn trực tiếp. (đánh dấu lời dẫn trực tiếp dùng với dấu ngoặc kép).
Bài tập nhanh
Thêm dấu hai chấm vào câu sau sao cho đúng và cho biết công dụng ?
- Người Việt Nam nói “Học thầy không tày học bạn”, nhưng cũng nói “Không thầy đố mày làm nên”.
:
:
? Đặt một câu có sử dụng dấu hai chấm và nêu công dụng ?
Đặt câu:
- Người xưa có câu: “khôn gì trẻ, khỏe gì già”.
? Nêu công dụng của dấu hai chấm
GHI NHỚ SGK
* Dấu hai chấm dùng để:
- Đánh dấu báo trước lời đối thoại dùng với dấu gạch ngang; lời dẫn trược tiếp với dấu ngoặc kép.
- Đánh dấu báo trước phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó.
LƯU Ý
? Thêm dấu hai chấm cho đúng và rút ra nhận xét.
Kính gửi Chủ tịch UBND xã Trung Hà
=> Dấu hai chấm được dùng trong các văn bản hành chính.
:
LƯU Ý
- Sau dấu hai chấm phải viết hoa đối với lời đối lời dẫn trực tiếp và lời đối thoại, còn đối với phần giải thích và thuyết minh không nhất thiết phải viết hoa.
LƯU Ý
- Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm cùng có tác dụng đánh dấu phần giải thích nên trong một số trường hợp có thể thay thế cho nhau được:
Ví dụ
Nhiều bạn còn đem cả quà đến tặng tôi nữa. Tôi nhận được nhiều thứ quà : nào cặp tóc, nào sổ, nào khăn mùi soa…bao nhiêu thứ bày la liệt trên bàn. (Trần Hoài Dương).
b. Nhiều bạn còn đem cả quà đến tặng tôi nữa. Tôi nhận được nhiều thứ quà (nào cặp tóc, nào sổ, nào khăn mùi soa…bao nhiêu thứ bày la liệt trên bàn).
LƯU Ý:
Việc thay thế dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn không phải lúc nào cũng thực hiện được vì phần thuyết minh giải thích trong dấu ngoặc đơn được coi là phần nằm ngoài nghĩa cơ bản của câu. Còn phần giải thích thuyết minh sau dấu hai chấm lại được coi là phần nghĩa cơ bản, nếu bỏ dấu hai chấm câu sẽ không hoàn chỉnh hoặc sai về ngữ pháp.
III. Luyện tập
1. Bài tập 1: Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong các đoạn trích sau:
a/ Qua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng, dứt khoát như thế, không thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại sách trời), “hành khan thủ bại hư” (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
(Ngữ văn 7, tập 1)
b/ Chiều dài của cầu là 2290 m (kể cả phần cầu với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn)
(Thúy Lan, Cầu Long Biên – chứng nhân lịch sử)
Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ trong
dấu ngoặc kép.
Đánh dấu phần thuyết minh nhằm giúp người đọc hiểu rõ
trong 2290 m chiều dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn.
c) Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói) phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những phương tiện ngôn ngữ (từ, câu,…) thích hợp.
=>Dấu ngoặc đơn thứ nhất đánh dấu phần bổ sung (người nói)
=>Dấu ngoặc đơn thứ hai: thuyết minh làm rõ phương tiện ngôn ngữ (từ, câu…)
Bài tập 2: Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
a/ Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải mất một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu … cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.
(Nam Cao, Lão Hạc)
b/ Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang họa vào mình đấy.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Đánh dấu phần giải thích cho ý họ thách cưới nặng quá.
Đánh dấu lời đối thoại và phần thuyết minh cho lời khuyên
của Dế Choắt
c) Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc,…
=> Đánh dấu phần thuyết minh cho ý: đủ màu là những màu nào?
3. BT3. Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được không ? Trong đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì ?
Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt là một thứ tiếng hài hòa về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế nhị, uyển chuyển trong cánh đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ khả năng để diễn đạt tình cảm,tư tưởng của người Việt Nam và để thoả mãn cho yêu cầu của đời sống văn hoá nước nhà qua các thời kì lịch sử. (Đăng Thai Mai)
→ Có thể bỏ dấu hai chấm. Nhưng nghĩa của phần đặt sau dấu hai chấm không được nhấn mạnh.
Phong Nha gồm hai bộ phận: động khô và động nước.
Phong Nha gồm hai bộ phận (động khô và động nước).
Phong Nha gồm: động khô và động nước.
Phong Nha gồm (động khô và động nước).
Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi
(không rõ nghĩa).
Thay được vì nghĩa cơ bản không thay đổi.
4. Bài tập 4
5. Bài tập 5:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ:
Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại .
=> Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn sai. Vì dấu ngoặc đơn bao giờ cũng đi từng cặp với nhau.
Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là một bộ phận của câu, gọi là phần phụ giải thích.
)
? Nêu công dụng của dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm?
DẶN DÒ:
- Học bài + làm bài tập 6
- Soạn bài: Đề văn thuyết minh
Và cách làm bài văn thuyết
minh
1. ( . ) đặt ở cuối câu trần thuật dùng để kết thúc câu.
2. ( ? ) đặt cuối câu nghi vấn để kết thúc một câu hỏi.
3. ( ! ) đặt ở cuối câu cầu khiến hoặc cảm thán dùng để bộc lộ cảm xúc hoặc nêu đề nghị, yêu cầu...
4. ( , ) đánh dấu danh giới giữa các bộ phận...
5. (...) tỏ ý còn nhiều sự vật hiện tượng chưa được liệt kê hết...
6. ( ; ) đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép hoặc một phép liệt kê phức tạp...
7. ( – ) đánh dấu lời dẫn trực tiếp hoặc phần chú thích, giải thích...(dấu gạch ngang dài hơn dấu gạch nối, dấu gạch nối (-) không phải là dấu câu mà dùng để nối các từ trong một liên danh ví dụ Mat-xco-va)
8. ( ) dùng để chú thích...
9. ( : ) dùng để báo trước phần giải thích hoặc báo trước
lời dẫn trực tiếp.
10.“ ” đánh dấu lời dẫn trực tiếp hoặc từ ngữ có hàm ý mải mai...
DẤU NGOẶC ĐƠN
DẤU HAI CHẤM
Tiết 51 - Tiếng Việt
a/ Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
Đánh dấu phần giải thích để làm rõ họ ngụ ý chỉ ai.
Những người bản xứ
b/ Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó được dùng để gọi tên một con kênh, giúp người đọc hình dung rõ hơn về con kênh này.
Con Ba Khía
c/ Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
(Ngữ văn 7, tập 1)
Bổ sung thêm thông tin về năm sinh và năm mất của nhà thơ
Bổ sung thông tin Miên Châu thuộc tỉnh nào (quê quán)
? Nếu bỏ dấu ngoặc đơn thì nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên có thay đổi không ?
- Biết rằng nếu bỏ ( ) thì nghĩa cơ bản của đoạn trích không thay đổi vì đầy là phần phụ chú cung cấp thông tin kèm, không phụ thuộc vào nghĩa cơ bản nhưng sẽ gây khó khăn cho việc lĩnh hội văn bản đối với người đọc.
? Em hãy đặt một câu có dấu ngoặc đơn và cho biết công dụng ?
Cô Huyền (Huyền Chính) là giáo viên đã dạy lâu năm nhất ở trường PTDTBT THCS Trung Hà.
? Dấu ngoặc đơn có công dụng gì?
GHI NHỚ SGK.
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm).
b/ Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Đánh dấu các từ ngữ chỉ nguồn gốc của sự trích dẫn (trích dẫn ở đâu?)
Trường hợp này dùng để làm gì ?
LƯU Ý
LƯU Ý
a. Nam Cao sinh năm 1915 (?) - 1951 nhưng có tài liệu ghi ông sinh năm 1917
Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm hỏi (?) tỏ ý hoài nghi.
b. Một thế kỉ văn minh khai hoá (!) của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm than (!) tỏ ý mỉa mai.
? Trong trường hợp này dùng để làm gì ?
LƯU Ý
? Em có nhận xét gì về cấu tạo của phần chú thích trong dấu ngoặc đơn ?
a. Gan chi (gì) gan rứa (thế), mẹ nờ
Mẹ rằng:cứu nước mẹ chờ chi (gì) ai
Tằu bay hắn (nó) bắn sớm trưa
thì tui (tôi) cứ việc nắng mưa đưa đò.
=> Một từ.
b. Ban đúng là thứ cây (và thứ hoa) đặc thù của Tây Bắc.
=> Một ngữ.
LƯU Ý
? Em có nhận xét gì về cấu tạo của phần chú thích trong dấu ngoặc đơn ?
c. Đêm ấy trời mưa to (Trận mưa cuối cùng bắt đầu chuyển sang mùa khô).
=> Một câu.
d. Các em đã nghe chưa. (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại).
=> Nhiều câu.
LƯU Ý
? Phần nào trong các câu sau có thể cho vào dấu ngoặc đơn ?
Nam, lớp trưởng lớp 8a, có một giọng hát thật tuyệt vời.
b. Mùa xuân, mùa đầu tiên trong một năm, cây cối xanh tươi mát mắt.
c. Hôm đó chú Tiến Lê – họa sĩ, bạn thân của bố tôi – đưa theo bé Quỳnh đến chơi.
(
)
(
)
(
)
=> Phần chú thích trong câu, ngoài được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn còn có thể đánh dấu bằng dấu gạch ngang và dấu phẩy
c/ Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. (Thanh Tịnh, Tôi đi học)
Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả
a/ Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang ... (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
b/ Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Đánh dấu lời đối thoại của Dế Mèn và Dế Choắt (đánh dấu lời đối thoại dùng với dấu gạch ngang)
Đánh dấu lời dẫn trực tiếp. (đánh dấu lời dẫn trực tiếp dùng với dấu ngoặc kép).
Bài tập nhanh
Thêm dấu hai chấm vào câu sau sao cho đúng và cho biết công dụng ?
- Người Việt Nam nói “Học thầy không tày học bạn”, nhưng cũng nói “Không thầy đố mày làm nên”.
:
:
? Đặt một câu có sử dụng dấu hai chấm và nêu công dụng ?
Đặt câu:
- Người xưa có câu: “khôn gì trẻ, khỏe gì già”.
? Nêu công dụng của dấu hai chấm
GHI NHỚ SGK
* Dấu hai chấm dùng để:
- Đánh dấu báo trước lời đối thoại dùng với dấu gạch ngang; lời dẫn trược tiếp với dấu ngoặc kép.
- Đánh dấu báo trước phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó.
LƯU Ý
? Thêm dấu hai chấm cho đúng và rút ra nhận xét.
Kính gửi Chủ tịch UBND xã Trung Hà
=> Dấu hai chấm được dùng trong các văn bản hành chính.
:
LƯU Ý
- Sau dấu hai chấm phải viết hoa đối với lời đối lời dẫn trực tiếp và lời đối thoại, còn đối với phần giải thích và thuyết minh không nhất thiết phải viết hoa.
LƯU Ý
- Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm cùng có tác dụng đánh dấu phần giải thích nên trong một số trường hợp có thể thay thế cho nhau được:
Ví dụ
Nhiều bạn còn đem cả quà đến tặng tôi nữa. Tôi nhận được nhiều thứ quà : nào cặp tóc, nào sổ, nào khăn mùi soa…bao nhiêu thứ bày la liệt trên bàn. (Trần Hoài Dương).
b. Nhiều bạn còn đem cả quà đến tặng tôi nữa. Tôi nhận được nhiều thứ quà (nào cặp tóc, nào sổ, nào khăn mùi soa…bao nhiêu thứ bày la liệt trên bàn).
LƯU Ý:
Việc thay thế dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn không phải lúc nào cũng thực hiện được vì phần thuyết minh giải thích trong dấu ngoặc đơn được coi là phần nằm ngoài nghĩa cơ bản của câu. Còn phần giải thích thuyết minh sau dấu hai chấm lại được coi là phần nghĩa cơ bản, nếu bỏ dấu hai chấm câu sẽ không hoàn chỉnh hoặc sai về ngữ pháp.
III. Luyện tập
1. Bài tập 1: Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong các đoạn trích sau:
a/ Qua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng, dứt khoát như thế, không thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại sách trời), “hành khan thủ bại hư” (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
(Ngữ văn 7, tập 1)
b/ Chiều dài của cầu là 2290 m (kể cả phần cầu với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn)
(Thúy Lan, Cầu Long Biên – chứng nhân lịch sử)
Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ trong
dấu ngoặc kép.
Đánh dấu phần thuyết minh nhằm giúp người đọc hiểu rõ
trong 2290 m chiều dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn.
c) Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói) phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những phương tiện ngôn ngữ (từ, câu,…) thích hợp.
=>Dấu ngoặc đơn thứ nhất đánh dấu phần bổ sung (người nói)
=>Dấu ngoặc đơn thứ hai: thuyết minh làm rõ phương tiện ngôn ngữ (từ, câu…)
Bài tập 2: Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
a/ Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải mất một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu … cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.
(Nam Cao, Lão Hạc)
b/ Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang họa vào mình đấy.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Đánh dấu phần giải thích cho ý họ thách cưới nặng quá.
Đánh dấu lời đối thoại và phần thuyết minh cho lời khuyên
của Dế Choắt
c) Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc,…
=> Đánh dấu phần thuyết minh cho ý: đủ màu là những màu nào?
3. BT3. Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được không ? Trong đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì ?
Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt là một thứ tiếng hài hòa về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế nhị, uyển chuyển trong cánh đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ khả năng để diễn đạt tình cảm,tư tưởng của người Việt Nam và để thoả mãn cho yêu cầu của đời sống văn hoá nước nhà qua các thời kì lịch sử. (Đăng Thai Mai)
→ Có thể bỏ dấu hai chấm. Nhưng nghĩa của phần đặt sau dấu hai chấm không được nhấn mạnh.
Phong Nha gồm hai bộ phận: động khô và động nước.
Phong Nha gồm hai bộ phận (động khô và động nước).
Phong Nha gồm: động khô và động nước.
Phong Nha gồm (động khô và động nước).
Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi
(không rõ nghĩa).
Thay được vì nghĩa cơ bản không thay đổi.
4. Bài tập 4
5. Bài tập 5:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ:
Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại .
=> Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn sai. Vì dấu ngoặc đơn bao giờ cũng đi từng cặp với nhau.
Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là một bộ phận của câu, gọi là phần phụ giải thích.
)
? Nêu công dụng của dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm?
DẶN DÒ:
- Học bài + làm bài tập 6
- Soạn bài: Đề văn thuyết minh
Và cách làm bài văn thuyết
minh
* Một số tài liệu cũ có thể bị lỗi font khi hiển thị do dùng bộ mã không phải Unikey ...
Người chia sẻ: Nong Van Lap
Dung lượng: |
Lượt tài: 0
Loại file:
Nguồn : Chưa rõ
(Tài liệu chưa được thẩm định)