Bài 13. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

QUÝ THẦY CÔ GIÁO
ĐẾN DỰ GIỜ MÔN
NGỮ VĂN LỚP 8B
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Caâu hoûi 1: Trình baøy quan heä yù nghóa giöõa caùc veá caâu gheùp?
KIỂM TRA BÀI CŨ
3
Đọc đoạn văn, xác định câu ghép và cách nối các vế câu ghép?
Trường tôi (một trường nghèo của huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái) đang rất háo hức chuẩn bị cho buổi lễ chào mừng ngày 20- 11.Để chuẩn bị tốt cho buổi hoạt động, Thầy phụ trách hoạt động trường đứng phát biểu, cổ động tất cả học sinh:
"Chào các em!
Để chuẩn bị cho buổi lễ tri ân các thầy cô, thầy rất mong muốn tất cả các học sinh trong toàn trường tích cực tham gia các hoạt động do đoàn đội đưa ra. Mặt khác, thầy cũng mong các em cũng mang hết các tình cảm của các em vào các sản phẩm văn nghệ, báo tường để dành tặng cho các thầy cô. Chúc các em đạt được những kết quả tốt nhất trong giai đoạn thi đua này”.
Mọi người trong trường đều hết sức vui mừng, rộn ràng,ai nấy đều hân hoan hưởng ứng.
Vế câu ghép được nối với nhau bằng quan hệ nối tiếp.
Câu hỏi 2:
Trường tôi (một trường nghèo của huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái) đang rất háo hức chuẩn bị cho buổi lễ chào mừng ngày 20- 11.Để chuẩn bị tốt cho buổi hoạt động, Thầy phụ trách hoạt động trường đứng phát biểu, cổ động tất cả học sinh:
"Chào các em!
Để chuẩn bị cho buổi lễ tri ân các thầy cô, thầy rất mong muốn tất cả các học sinh trong toàn trường tích cực tham gia các hoạt động do đoàn đội đưa ra. Mặt khác, thầy cũng mong các em cũng mang hết các tình cảm của các em vào các sản phẩm văn nghệ, báo tường để dành tặng cho các thầy cô. Chúc các em đạt được những kết quả tốt nhất trong giai đoạn thi đua này”.
Mọi người trong trường đều hết sức vui mừng, rộn ràng,ai nấy đều hân hoan hưởng ứng.
Tiết 50. DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM

D?c nh?ng do?n trích sau v� tr? l?i c�u h?i:
Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do".

(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)

c. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
(Ngữ văn 7, tập 1)
? Dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích trên dùng để làm gì?
a. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do".
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
Đánh dấu phần giải thích để làm rõ họ ngụ ý chỉ ai (những người bản xứ).
b.Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Đánh dấu phần thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó (ba khía) được dùng để gọi tên một con kênh.
c. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
( Ngữ văn7, tập 1)
Đánh dấu phần bổ sung thêm thông tin về năm sinh (701) năm mất (762) của nhà thơ Lí Bạch và thông tin Miên Châu thuộc tỉnh nào (Tứ Xuyên).
a. Đùng một cái, họ được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do".
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây


(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
c. Lí Bạch , nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu
(Ngữ văn 7, tập 1)
(những người bản xứ)
(ba khía là một loại còng biển lai cua,
càng sắc tím đỏ,làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(701-762)
(Tứ Xuyên).
? Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản trong những đoạn trích trên có thay đổi không?
? Không thay đổi. Vì phần trong dấu ngoặc đơn là phần chú thích, nhằm cung cấp thêm thông tin, không thuộc phần nghĩa cơ bản.
→ Toû yù nghi ngôø.
→ Toû yù mæa mai.
1. Nam Cao sinh năm 1915(?)-1951 nhưng có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917.
2. Một thế kỉ văn minh khai hóa (!) của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn còn vất vả mãi với người.

(Thép Mới, Cây Tre Việt Nam)
3. Tắt đèn(Ngô Tất Tố) là tác phẩm tiêu biểu.
Chú thích phần tác giả, tác phẩm khi trích dẫn thơ văn.
4. Dấu ngoặc đơn lúc nào cũng được dùng thành cặp.
Lưu ý
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo :
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: "Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng". Tre là thẳng thắn, bất khuất!

(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Quê mẹ)

Dấu hai chấm trong đoạn trích trên dùng để làm gì?
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo :
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Đánh dấu lời đối thoại của Dế Mèn và Dế Choắt.
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: "Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng". Tre là thẳng thắn, bất khuất! (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Đánh dấu lời dẫn trực tiếp (Thép Mới dẫn lại lời nói người xưa).
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Quê mẹ)
Đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học.
Tóm tắt kiến thức bài học bằng bản đồ tu duy
Luật chơi:
- Chia lớp thành 2 nhóm (A và B). Mỗi nhóm cử đại diện chọn các ô trái cây (câu hỏi). Lần lượt đại diện từng nhóm sẽ trả lời (thời gian là 30s). Mỗi câu trả lời đúng đạt 10đ.
- Nếu hết thời gian 30s mà đại diện nhóm không trả lời được thì nhóm sẽ cử một bạn khác bổ sung. Sau khi bổ sung vẫn chưa có câu trả lời chính xác thì chuyển quyền trả lời câu hỏi cho nhóm còn lại. Mỗi câu trả lời đúng đạt 5đ.
TRÁI CÂY MAY MẮN
Trò chơi :
TRÁI CÂY MAY MẮN
Cho biết công dụng của dấu hai chấm trong đoạn văn sau:
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
? Đánh dấu phần giải thích.
Dấu hai chấm trong đoạn văn sau có công dụng gì?
Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi ?
- Bán rồi ! Họ vừa bắt xong.
(Nam Cao, Lão Hạc)
→ Ñaùnh daáu (baùo tröôùc) lôøi ñoái thoaïi.
Trong ñoaïn vaên sau, daáu ngoaëc ñôn coù coâng duïng gì?
Hai baøi thô “Caûnh khuya” vaø “Raèm thaùng gieâng” ñöôïc Baùc Hoà vieát ôû chieán khu Vieät Baéc trong nhöõng naêm ñaàu cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp (1946-1954).
→ Đaùnh daáu phaàn boå sung theâm.
Ô MAY MẮN
Phaàn naøo trong caâu sau coù theå cho vaøo trong daáu ngoaëc ñôn? Taïi sao ?

Thaøo, lôùp tröôûng 8B, haùt raát hay.
→ Coù theå cho vaøo trong daáu ngoaëc ñôn phaàn naèm giöõa hai daáu phaåy vì ñoù laø phaàn chæ coù taùc duïng giaûi thích theâm.

Thaøo (lôùp tröôûng 8B) haùt raát hay.
Ô MAY MẮN
Thảo luận nhóm 3 phút
Nhóm 1+2: Bài tập 1(SGK/135-136)


Nhóm 3+ 4: Bài tập 2(SGK/136)
Bài1/ 135-136: Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích sau:
a. Qua các cụm từ "tiệt nhiên" (rõ ràng, dứt khoát như thế, không thể khác), "định phận tại thiên thư" (định phận tại sách trời), "hành khan thủ bại hư" (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
b. Chiều dài của cầu là 2290 m (kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn).
Daáu ngoaëc ñôn ñaùnh daáu phaàn giaûi thích.
Daáu ngoaëc ñôn ñaùnh daáu phaàn thuyeát minh.
c. Để văn bản có tính liên kết,người viết(người nói) phải làm cho nội dung của các câu ,các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những phương tiện ngôn ngữ(từ, câu.) thích hợp.
Dấu ngoặc đơn đánh dấu phần bổ sung và phần thuyết minh.
Bài 2/136: Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
a. Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu. cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc. ( Nam Cao, Lão Hạc)
b.Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
Thôi, tôi ốm yếu quá rồi,chết cũng được.Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh:ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn cũng mang vạ vào mình đấy.
( Tô Hoài, Dế Mèn phưu lưu kí)
Daáu hai chaám ñaùnh daáu phaàn giaûi thích.
Daáu hai chaám baùo tröôùc lôøi thoaïi vaø ñaùnh daáu phaàn thuyeát minh.
c. Rồi một ngày mưa rào.Mưa giăng giăng bốn phía.Có quẵng nắng xuyên xuống biển,óng ánh đủ màu: xanh lá mạ,tím phớt,hồng ,xanh biếc,. ( Vũ Tú Nam, Biển đẹp)
Dấu hai chấm báo trước phần thuyết minh.
Bài 4/ 137: Quan sát câu sau và trả lời câu hỏi.

Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô và Động nước.
( Trần Hoàng, Động Phong Nha)

- Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?
- Nếu viết lại là Phong Nha gồm :Động khô và Động nước thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Vì sao?
A
B
Phong Nha gồm hai bộ phận: động khô và động nước
Phong Nha gồm hai bộ phận (động khô và động nước)
Thay được, vì nghĩa cơ bản không thay đổi.
Phong Nha gồm: động khô và động nước.
Phong Nha gồm (động khô và động nước)
Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi (không rõ nghĩa)
Giới thiệu Động Phong Nha