Bài 13. Chương trình địa phương (phần Tiếng Việt)

KÍNH CHÀO CÁC THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ LỚP 9A
TRƯỜNG THCS NGUYỄN BỈNHKHIÊM
HUYỆN TRIỆU PHONG
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn văn sau:
“Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh , nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”.Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
TIếT 133
CHƯƠNG TRìNH ĐịA PHƯƠNG
PHẦN TIẾNG VIỆT
Thế nào là từ ngữ địa phương?
Từ ngữ địa phương là những từ ngữ chỉ sử dụng ở một ( hoặc một số ) địa phương nhất định.
Khi sử dụng từ ngữ địa phương cần chú ý điều gì?
Sử dụng từ ngữ địa phương cần phải phù hợp với tình huống giao tiếp; không nên lạm dụng từ ngữ địa phương, cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết.
1, ÔN TẬP LÝ THUYẾT
a, Mỗi lần bị xúc động, vết thẹo dài bên má phải lại đỏ ửng lên, giần giật , trông rất dễ sợ. Với vẻ mặt xúc động ấy và hai tay vẫn đưa về phía trước, anh chầm chậm bước tới, giọng lặp bặp run run:
- Ba đây con!
- Ba đây con!
1.Xác định từ ngữ địa phương và chuyển những từ ngữ địa phương đó sang từ ngữ toàn dân tương ứng trong các đoạn trích sau:
II. Bài tập
b. Nghe mẹ nó bảo gọi ba vào ăn cơm thì nó bảo lại:
- Thì má cứ kêu đi.
Mẹ nó đâm nổi giận, quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại. Con bé bực quá quay lại mẹ và bảo:
- Con kêu rồi mà người ta không nghe.
Từ địa phương
c. Bữa sau đang nấu cơm thì mẹ nó chạy đi mua thức ăn. Mẹ nó dặn, ở nhà có gì cần thì gọi ba giúp cho. Nó không nói không rằng cứ lui cui dưới bếp. Nghe nồi cơm sôi nó giở nắp lấy đũa bếp sơ qua - nồi cơm hơi to, nhắm không thể nhắc xuống để chắt nước được, đến lúc đó nó mới nhìn lên anh Sáu. Tôi nghĩ thầm, con bé đang bị dồn vào thế bí, chắc nó phải gọi ba thôi. Nó nhìn giáo dác một lúc rồi kêu lên:
Cơm sôi rồi chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
Từ địa phương
Bài tập 2.
Đối chiếu các câu sau đây ( trích từ truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng), cho biết từ "kêu" ở câu nào là từ địa phương, từ "kêu" ở câu nào là từ toàn dân. Hãy dùng cách diễn đạt khác hoặc dùng từ đồng nghĩa để làm rõ sự khác nhau đó:
a. Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
b. - Con kêu rồi mà người ta không nghe.
a. kêu : từ toàn dân ; có thể thay bằng nói to
b. kªu: tõ ®Þa ph­¬ng ; t­¬ng ®­¬ng tõ toµn d©n gäi
Đáp án :
Bài tập 3. Trong hai câu đố sau từ nào là từ địa phương? những từ đó tương đương với những từ nào trong ngôn ngữ toàn dân?
(Câu đố về lá bún)
Không cây, không trái không hoa
Có lá ăn được đố là lá chi.
Kín như bưng lại kêu là trống
Trống hổng trống hảng lại kêu là buồng.
( Câu đố về cái trống và buồng cau)
Bảng tổng hợp
Bài tập 5.
b. Trong lời kể của tác giả có một số từ ngữ địa phương để tạo sắc thái địa phương cho câu chuyện. Tuy nhiên nếu dùng quá nhiều sẽ gây khó hiểu cho người đọc không phải là người địa phương.

Không nên để bé Thu dùng từ ngữ toàn dân vì bé Thu chưa có dịp giao tiếp rộng rãi ở bên ngoài địa phương của mình , em còn nhỏ.
Củng cố dặn dò
1. Sưu tầm các bài ca dao, tục ngữ có sử dụng từ ngữ địa phương
2. Chuẩn bị viết bài tập làm văn số 7
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC