Bài 13. Chương trình địa phương (phần Tiếng Việt)

Tiết 133
Bài 1: Tìm từ ngữ địa phương trong các đoạn trích và chuyển những từ ngữ địa phương đó sang từ ngữ toàn dân tương ứng.
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
(PHẦN TIẾNG VIỆT)
a/ Mỗi lần bị xúc động, vết thẹo dài trên má phải lại đỏ ửng lên, giần giật trông rất dễ sợ. Với vẻ mặt xúc động ấy và hai tay vẫn đưa về phía trước, anh chầm chậm bước tới, giọng lặp bặp run run:
- Ba đây con!
- Ba đây con!
a/
- thẹo
- lặp bặp
- Ba
a/
- sẹo
- lắp bắp
- Cha

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
b/ Nghe mẹ nó bảo gọi ba vào ăn cơm thì nó bảo lại:
- Thì má cứ kêu đi.
- Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh�, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
-Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm." Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại. Con bé bực quá, quay lại mẹ và bảo:
- Con kêu rồi mà người ta không nghe.
b/
- ba
- má
- kêu
- đâm
- đũa bếp
- nói trổng

- Vô
b/
- cha
- mẹ
- gọi
- trở nên
- đũa cả
- nói trống
không
- Vào

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG

c/ Bữa sau, đang nấu cơm thì mẹ nó chạy đi mua thức ăn. Mẹ nó dặn, ở nhà có gì cần thì gọi ba giúp cho. Nó không nói không rằng, cứ lui cui dưới bếp. Nghe nồi cơm sôi, nó giở nắp, lấy đũa bếp sơ qua-nồi cơm hơi to, nhắm không thể nhắc xuống để chắt nước được, đến lúc đó nó mới nhìn lên anh Sáu. Tôi nghĩ thầm, con bé đang bị dồn vào thế bí, chắc nó phải gọi ba thôi, Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
c/
Bữa (sau)
ba
- lui cui
- nắp
- đũa bếp
- nhắm
- giùm
- nói trổng
c/
Hôm (sau)
cha
- lúi húi
- vung
- đũa cả
- cho là
- giúp
- nói trống
không

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
Bài 2: Đối chiếu các câu sau, cho biết từ kêu ở câu nào là từ địa phương, từ kêu ở câu nào là từ toàn dân. Hãy dùng cách diễn đạt khác hoặc dùng từ đồng nghĩa để làm rõ sự khác nhau đó.
a/ Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
b/ - Con kêu rồi mà người ta không nghe.


Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
Bài 2: Đối chiếu các câu sau , cho biết từ kêu ở câu nào là từ địa phương, từ kêu ở câu nào là từ toàn dân. Hãy dùng cách diễn đạt khác hoặc dùng từ đồng nghĩa để làm rõ sự khác nhau đó.
a/ kêu : từ toàn dân, có thể thay thế bằng "nói to".
b/ kêu : từ địa phương, tương đương từ toàn dân là "gọi".


Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
Bài 3: Trong hai câu đố sau, từ nào là từ địa phương? Những từ đó tương đương với những từ ngữ nào trong ngôn ngữ toàn dân?
- Không cây không trái không hoa
Có lá ăn được, đố là lá chi.
(Câu đố về lá bún)
- Kín như bưng lại kêu là trống
Trống hổng trống hảng lại kêu là buồng.
(Câu đố về cái trống và buồng cau)

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
- trái
- chi
- kêu
- Trống hổng trống hảng
- quả
- gì
- gọi
- Trống huếch trống hoác

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
Bài 4:
Hãy điền những từ địa phương tìm được ở các bài tập 1, 2, 3 và các từ toàn dân tương ứng vào bảng tổng hợp theo mẫu:
Ba
…
Cha
…

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
- Tìm một số từ địa phương đặc trưng của miền Trung được sử dụng trong ca khúc sau.
- Tìm từ toàn dân ứng với từ địa phương đó.

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
Bài 5: Đọc lại các đoạn trích ở bài tập 1 và bình luận về cách dùng từ ngữ địa phương bằng cách trả lời các câu hỏi sau:
a/ Có nên cho nhân vật Thu trong truyện Chiếc lược ngà dùng từ ngữ toàn dân không? Vì sao?
b/ Tại sao trong lời kể chuyện của tác giả cũng có những từ ngữ địa phương?

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
a/ Không nên để bé Thu dùng từ ngữ toàn dân. Vì bé Thu sinh ra tại địa phương đó, chưa có đủ điều kiện học tập hoặc quan hệ rộng rãi, do đó chưa có thể có đủ vốn từ toàn dân cần thiết để thay thế cho từ ngữ địa phương.
b/ Trong lời kể của tác giả có sử dụng một số từ địa phương để tạo sắc thái địa phương cho câu chuyện.

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
- Thế nào là từ địa phương? Thế nào là từ toàn dân?
- Khi sử dụng từ địa phương em cần chú ý những điều gì?

Tiết : 133 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
*HƯỚNG DẪN CHUẨN BỊ BÀI
Viết bài Tập làm văn số 7 - Nghị luận văn học.
Xem lại các đề bài Tập làm văn sgk/99. (Chú ý các đề:2,3,6,7).
Đọc kỹ các yêu cầu khi viết bài văn nghị luận.
Đọc lại các tác phẩm đề bài yêu cầu.
Bài viết cần trình bày được suy nghĩ, cảm xúc của em.