Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

XIN KÍNH CHÀO CÁC THẦY CÔ GIÁO !
Giáo viên: NGUYỄN VĂN CHƯƠNG
THCS NGUYỄN THÀNH HÃN
Kiểm tra bài cũ:


?
2. Tìm và phân tích nét nghệ thuật độc đáo trong đoạn thơ sau:
“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”
( Nguyễn Khoa Điềm)
Trong hai câu thơ tác giả sử dụng phép tu từ ẩn dụ. Hình ảnh “mặt trời” trong câu thơ thứ hai chỉ em bé trên lưng mẹ. Em bé như mặt trời đem lại ánh sáng và hạnh phúc của đời mẹ. Bé đem lại nguồn sống, niềm tin cho mẹ  từ đó thể hiện sự gắn bó và tình thương yêu tha thiết sâu nặng của mẹ đối với đứa con yêu thương.
Mặt trời












Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG
(LUYỆN TẬP TỔNG HỢP)
So sánh hai dị bản của câu ca dao sau :

-“Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon”

-“Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon”
TIẾT 59: TỔNG KẾT TỪ VỰNG
Tình cảm yêu thương, đồng cảm, sẻ chia của đôi vợ chồng tuy cuộc sống vật chất còn đạm bạc, khó khăn.
?"g?t d?u": Cỳi d?u xu?ng r?i ng?ng d?u lờn ngay thu?ng d? ch�o h?i hay t? s? d?ng ý.
từ “gật gù” phù hợp hơn từ “gật đầu” vì thể hiện được ý nghĩa cần biểu đạt của câu ca dao.

" G?t d?u", cú nghia nhu th? n�o?
Gi?i thớch nghia c?a t? "g?t gự"
” gật gù”: gật nhẹ và nhiều lần biểu thị sự đồng tình, tán thưởng.
Sử dụng từ nào thích hợp hơn để thể hiện ý nghĩa biểu đạt ?
Gật gù
Nhận xét cách hiểu từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau :
“Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói :
- Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.
Vợ nghe thấy thế liền than thở :
- Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ !”
TIẾT 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG
Cầu thủ ấy chỉ có một chân để đi thì đá bóng làm sao được cho khổ..
là hiện tượng “ông nói gà, bà nói vịt” đã vi phạm phương châm
- Quan hệ trong hội thoại, do không hiểu chính xác nghĩa của từ.
*Lưu ý 1: Để sử dụng tốt tiếng Việt. Trong giao tiếp chúng ta cần phải nắm được đầy đủ, chính xác nghĩa của từ và lựa chọn từ thích hợp.
Cả đội chỉ có một cầu thủ có khả năng ghi bàn chứ không phải cầu thủ chỉ thuận một chân
Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi?
“áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.”
( Chính Hữu- Đồng Chí).
Các từ được dùng theo nghĩa Gốc là : Miệng, Chân, tay
-> Các từ được dùng theo nghĩa chuyển là: vai, đầu
-->ở đây phát triển từ vựng theo cách phát triển nghĩa của từ trên cơ sở nghĩa gốc.
Tiết 59: TỔNG KẾT TỪ VỰNG
Đọc đoạn trích sau:
“ ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (Ba Khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon ).
( Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Dùng từ ngữ có sẵn với một nội dung mới.
Dựa vào đặc điểm của sự vật, hiện tượng được gọi tên.


Ngo�i 3 cỏch phỏt tri?n t? v?ng Ti?ng vi?t :




Phát triển nghĩa của từ
Tạo từ ngữ mới
Mượn từ ngữ nước ngoài
Lưu ý 2: Dùng từ ngữ có sẵn đặt tên cho một nội dung mới cũng là cách phát triển từ vựng Tiếng Việt.
Rạch Mái Giầm, kênh Bọ Mắt , kênh Ba Khía
TIẾT 59: TỔNG KẾT TỪ VỰNG
Phân tích cái hay, cái đẹp trong cách sử dụng từ trong bài thơ sau?
“Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh đứng thành tro em biết không”
(Vũ Quần Phương, Áo đỏ)
Các từ xanh, đỏ, hồng thuộc trường từ vựng màu sắc
Các từ cháy, lửa, tro thuộc trường từ vựng liên quan đến lửa
Chúng có liên quan chặt chẽ với nhau : màu đỏ của áo cô gái thắp lên trong mắt chàng trai ngọn lửa tình yêu, lan sang người anh làm anh ngây ngất  Khiến cho không gian cũng biến đổi màu sắc
 Có tác dụng thể hiện tình yêu cháy bỏng của chàng trai.
Lưu ý 3: Việc sử dụng các từ cùng trường từ vựng tạo nên sự gợi cảm, sinh động và hiệu quả cho sự diễn đạt.
TIẾT 59: TỔNG KẾT TỪ VỰNG
Đọc truyện cười sau đây:
“Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:
-Mau đi gọi bác sĩ ngay!
Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói theo:
- Đừng…đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ!”
(Theo Truyện cười dân gian)
Thay vì dùng từ “bác sĩ’ kẻ sắp chết còn nết không chừa, vẫn một mực đòi dùng từ “đốc tờ’
?S? d?ng t? d?ng nghia "bỏc si"; " d?c t?" khỏc nhau ? s?c thỏi ý nghia
*Lưu ý 4 : Cần sử dụng từ mượn , từ đồng nghĩa đúng lúc đúng chỗ không nên lạm dụng.
?
Bài 1 Thảo luận nhóm :
Tìm trong tiếng Việt các trường hợp đặt tên sự vật, hiện tượng theo đặc điểm, tính chất của nó.
LUYỆN TẬP CỦNG CỐ
ớt chỉ thiên, sông Cửu Long, báo đen, báo gấm, ngựa vằn, hươu cao cổ, chuột đồng, chim gõ kiến, tu hú, dưa bở, cá kiếm, cá vàng, mắt lá răm, mũi dọc dừa, má hồng, môi son, cây xấu hổ, cải thìa, cải cuộn, mắt lá liễu.
Bài 2 Đặt câu có dùng từ láy, từ mượn, các từ cùng trường từ vựng, từ đồng nghĩa.
Tổng bí thư Nụng D?c M?nh sang tham h?u ngh? Tri?u Tiờn.
Cuộc chiến tranh kết thúc đã có rất nhiều chiến sĩ đã hi sinh vì độc lập tự do của tổ quốc nhưng cũng không ít lính Mĩ phải bỏ mạng.
Những chùm phượng nở lập lòe như những đốm lửa đang đung đưa trước gió.
Tổng bí thư
hi sinh
bỏ mạng
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
1. Tập viết đoạn văn có sử dụng một trong số các phép tu từ so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ, nói quá, nói giảm, nói tránh, điệp ngữ, chơi chữ
2. Chuẩn bị bài tiếp theo “Luyện tập viết đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố nghị luận”
XIN KÍNH CHÀO CÁC THẦY CÔ GIÁO !
GIÁO VIÊN: NGUYỄN VĂN CHƯƠNG
THCS NGUYỄN THÀNH HÃN