Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ
CHUYÊN ĐỀ
Kiểm tra bài cũ


[?] Haõy keå teân nhöõng pheùp tu töø töø vöïng ñaõ hoïc ?
[?] Em haõy cho moät ví duï vaø cho bieát noù thuoäc pheùp tu töø töø vöïng naøo ?
Thứ 5, ngày 17 tháng 11 năm 2005

TỔNG KẾT TỪ VỰNG
(Luyện tập tổng hợp)

Bài 1/158
So sánh hai dị bản của câu ca dao :

a. Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon





b. Raâu toâm naáu vôùi ruoät buø
Choàng chan vôï huùp gaät guø khen ngon
[?]Cho biết trong trường hợp này , gật đầu hay gật gù thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt . Vì sao ?
Gật đầu : cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý.
Gật gù : gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình , tán thưởng .

=> Gaät guø theå hieän thích hôïp hôn yù nghóa caàn bieåu ñaït (tuy moùn aên raát ñaïm baïc nhöng ñoâi vôï choàng ngheøo aên raát ngon mieäng vì hoï bieát chia seû nhöõng nieàm vui ñôn sô trong cuoäc soáng .)
Bài 2/158
Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau đây :
Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói :
_ Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn .
Vợ nghe thấy thế liền than thở :
_ Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ !
Bài 3/158
Đọc đoạn thơ sau và cho biết các từ vai miệng chân tay đầu ở trong đoạn thơ , từ nào được dùng theo nghĩa gốc , từ nào được dung theo nghĩa chuyển? Nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức ẩn dụ , Nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức hoán dụ ?
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo

Những từ được dùng theo nghĩa gốc : miệng , chân , tay
Những từ được dùng theo nghĩa chuyển :

+ vai -> phương thức hoán dụ
+ đầu -> phương thức ẩn dụ

BÀI 4/159
Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau :
Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh đứng thành tro ,em biết không ?

Các từ (áo) đỏ, cây)xanh, (ánh)hồng, lửa ,cháy, tro tạo thành hai trường từ vựng :

Trường từ vựng chỉ màu sắc.
Trường từ vựng chỉ lửa và những sự vật, hiện tượng có quan hệ liên tưởng với lửa .
Các từ thuộc hai trường từ vựng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau . Màu áo đỏ của cô gái thắp lên trong mắt chàng trai (và bao người khác) ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan toả trong con nguời anh làm anh say đắm ngất ngây(đến mức có thể cháy thành tro)và lan ra cả không gian, làm không gian cũng biến sắc(Cây xanh ...theo hồng)
Đọc đoạn trích sau và cho biết các sự vật hiện tượng được đặt tên theo cách nào(đặt từ ngữ mới để gọi riêng sự vật, hiện tượng đó hay dùng từ ngữ đã có sẵn theo một nội dung mới )?
Ở đâyngười ta gọi tên đất tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ ,mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên.Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầmcọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xoè ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáynổi mẩn đỏ tấy lên ; gọi kênh Ba Khíavì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía,chúng bám đặc sệt quanh những gốc cây(Ba Khía là một loài còng biển lai cua,càng sắc tím đỏ,làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon)
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Các sự vật hiện tượng đó được gọi tên theo cách dùng từ ngữ có sẳn với một nội dung mới dựa vào đặc điểm của sự vật hiện tượng được gọi tên.
[?]Hãy tìm năm ví dụ về những sự vật, hiện tượng được gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng ?
Cà tím :cà quả tròn màu tím hoặc nửa tím nửa trắng .
Chim lợn: cú có tiếng kêu eng éc như lợn.
Cá kim : cá biển có mỏ nhọn và dài như cái kim.
Ong ruồi : ong mật nhỏ như ruồi.
Ớt chỉ thiên: � ớt quả nhỏ,quả chỉ thẳng lên trời.
BÀI 6/159
Truyện cười sau phê phán điều gì?
Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:
- Mau đi gọi bác sĩ ngay !
Trong cơn đau quằn quại ông ta vẫn gượng dậy nói với theo :
- Đừng .đừng gọi bác sĩ , gọi cho bố đốc tờ !
(Theo Truyện cười dân gian )
Truyện cười phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người.