Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

(Luyện tập tổng hợp)
Tiết 59
Bài tập 1 : so sánh hai dị bản của câu ca dao :
- Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon .
Râu tôm nấu với ruột bù
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon .
2
? Nêu nội dung của câu ca dao ?
- Câu ca dao biểu thị thái độ vui vẻ khi cùng nhau thưởng thức món ăn đạm bạc của đôi vợ chồng nghèo.
1
? Nếu thay từ "gật đầu" bằng từ " gật gù" vào dị bản thứ hai thì nội dung bài ca dao có thay đổi không ? Vì sao ?
- Râu tôm nấu với ruột bù
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.
? " Gật đầu" và gật gù gợi tư thế như thế nào ?
"Gật đầu" : Cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý .
- "Gật gù" : gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình tán thưởng .
? Theo em "gật đầu" hay "gật gù" thể hiện thích hợp hơn ý cần biểu đạt . Vì sao ?
"Gật gù" thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt : Tuy món ăn rất đạm bạc nhưng đôI vợ chồng nghèo ăn rất ngon miệng vì họ biết chia sẻ những niềm vui đơn sơ trong cuộc sống- dị bản 2 hay hơn.
Từ bài tập 1 em rút ra lưu ý gì cho mình khi sử dụng những từ đồng nghĩa ?
Lưu ý : Khi nói, viết những từ đồng nghĩa cần cân nhắc trong số những từ đồng nghĩa để chọn một từ thể hiện đúng thực tế khách quan và sắc thái biểu cảm.
?
Bài tập 3 : Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi .
Aó anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay .
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo .
( Chính Hữu , Đồng chí )
ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho bài văn.
Ví dụ : Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật , hiện tượng , khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho bài văn
ví dụ : Aó chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay .
Các từ dùng theo nghĩa gốc : miệng , chân , tay
Các từ dùng theo nghĩa chuyển : vai , đầu.
+ Nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ : đầu.
+ Nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ : vai .
Tác dụng của việc dùng nghĩa chuyển : Tạo ra các hình ảnh sinh động , gợi cảm.
Bài tập 2 : Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau đây :
Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói :
- Đội này chỉ có một chân sút , thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.
Vợ nghe thế liền than thở :
- Rõ khổ ! Có một chân sút thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ !
? Người chồng nói " một chân sút" trong trường hợp này có nghĩa là gì ?
- " Một chân sút" có nghĩa là cả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn .
? Người vợ hiểu nghĩa của từ " một chân sút" như thế nào ?
- "Một chân sút" có nghĩa là trong đội bóng đó có một cầu thủ chỉ có một chân nhưng vẫn đá bóng.
?Dùng từ theo nghĩa chuyển (hoán dụ)
? Dùng từ theo nghĩa gốc.
Hãy nêu lại các cách trau dồi vốn từ ?
Rèn luyện để nắm được đầy đủ và chính xác nghĩa của từ và cách dùng từ là việc rất quan trọng để trau dồi vốn từ .
Rèn luyện để biết thêm những từ chưa biết, làm tăng vốn từ là việc thường xuyên phải làm để trau dồi vốn từ.
Bài tập 4 : Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau :
Aó đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa thắp trong bao mắt
Anh đứng thành tro , em biết không ?
( Vũ Quần Phương , Aó đỏ )
- Trường từ vựng chỉ màu sắc :đỏ (áo), xanh (cây) hồng (ánh)
-Tr­êng tõ vùng chØ löa vµ nh÷ng sù vËt hiÖn t­îng cã quan hÖ liªn t­ëng ®Õn löa : löa, ch¸y , tro .
? Các từ thuộc trường từ vựng màu sắc và trường từ vựng chỉ lửa trong bài thơ có quan hệ với nhau hay không ? Vì sao ?
- Các từ thuộc hai trường từ vựng có quan hệ chặt chẽ với nhau : Màu đỏ của áo cô gái thắp lên trong mắt chàng trai ( và bao người khác) ngọn lửa, ngọn lửa đó lan toả trong con người anh làm anh say đắm ngất ngây (đến mức có thể cháy thành tro) và lan cả ra không gian làm không gian biến sắc ( cây xanh ánh theo hồng)
Tác dụng : Gây ấn tượng mạnh với người đọc qua đó thể hiện độc đáo một tình yêu mãnh liệt cháy bỏng
Bài tập 6 : Truyện cười sau đây phê phán điều gì ?
Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa . Bà vợ hốt hoảng bảo con :
- Mau đi gọi bác sĩ ngay !
Trong cơn đau quằn quại , ông ta vẫn gượng dậy nói với theo :
-Đừng.đừng gọi bác sĩ , gọi cho bố đốc tờ !
(Theo truyện cười dân gian )
? Em phải làm như thế nào để tránh thói xấu này ?
- Dùng từ mượn khi cần thiết , nếu không cần thiết thì không dùng .
? Truyện cười này phê phán điều gì ?
Truyện phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người.