Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

TRƯỜNG THCS NGUYỄN HUỆ
XIN CHÀO QUÍ THẦY CÔ GIÁO
CÙNG TẤT CẢ CÁC EM HỌC SINH
NGỮ VĂN: 9
GIÁO VIÊN : NGUYỄN THỊ TỐ LOAN
MÔN TIẾNG VIỆT
LỚP 9
TIẾNG VIỆT 9
Tuần 12
Tiết 59
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG
(Luyện tập tổng hợp)
*Bài tập 1/ sgk/ 158
So sánh hai dị bản của câu ca dao sau:
a. Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
b. Râu tôm nấu với ruột bù
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.
*Cho biết trong trường hợp này, “gật đầu hay gật gù” thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt ?
*Gật đầu: cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay ( thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý )
*Gật gù: gật nhẹ và nhiều lần ( biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng )
Chọn b
Bài tập 2 sgk/158
Đọc truyện cười sau:
Chồng vừa ngồi xem đá bóng vừa nói:
_Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn. Vợ nghe thấy thế liền than thở :
_Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ!
*Người vợ không hiểu nghĩa của cách nói chỉ có một chân sút của người chồng.
*Người chồng nói theo nghiã nào, người vợ hiểu theo nghĩa nào ?
*Người chồng nói theo nghĩa chuyển, người vợ hiểu theo nghĩa gốc.
* Truyện gây cười ở chỗ nào ?
*Vậy cách nói của người chồng cần hiểu như thể nào ?
*Cách nói của người chồng là: cả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn
Bài tập 3 / sgk/158
Đọc đoạn thơ sau:
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
*Trong các từ : “vai, miệng, chân, tay, đầu” ở đoạn thơ, từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ nào được dùng theo nghĩa chuyển? Nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức ẩn dụ, nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức hoán dụ?
*Những từ được dùng theo nghĩa gốc:
miệng, chân, tay
*Những từ được dùng theo nghĩa chuyển:
_vai: (hoán dụ)
_đầu: (ẩn dụ)
*Bài tập : 5/sgk/159
Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bê bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xoà ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( Ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon )
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Đọc đoạn văn
* Các sự vật và hiện tượng trên được đặt tên theo cách nào? (đặt từ ngữ mới để gọi riêng sự vật, hiện tượng đó hay dùng từ ngữ đã có sẵn theo một nội dung mới? )
*Bài tập 6/sgk/159
Đọc truyện cười sau:
Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:
_Mau đi gọi bác sĩ ngay!
Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:
_Đừng ... đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ!
*Chi tiết gây cười của truyện là chỗ nào?
*Qua chi tiết này truyện muốn phê phán điều gì ?
N
T
G
Ô
N
S
O
R
T
A
Ư
O
Đ
1/ Nghệ thuật nổi bật trong câu thơ sau là gì?
“ Thà rằng liều một thân con
Hoa dù rã cánh, lá còn xanh cây.”
Đáp án: Ẩn dụ
2/ Nội dung sau diễn đạt khái niệm nào?
“ … là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học công nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học công nghệ . “
Đáp án: thuật ngữ
3. Câu thơ sau còn thiếu một từ, đó là từ nào ?
“ Ung dung …………………lái ta ngồi.”
buồng
4/ Từ ‘vai’ trong câu thơ “ Áo anh rách vai” được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?
Đáp án: nghĩa chuyển
5/ Tinh tú là gì?
Đáp án: sao trên trời
6/ Điền vào chỗ trống trong câu sau:
“ Nguyễn Du ( 1765 – 1820 ) tên chữ Tố Như, hiệu
là …………...............”
Thanh Hiên
8/ Sơ đồ sau còn thiếu một chỗ, hãy điền vào cho đúng?
Đẳng lập
T
Ô
N
S
Ư
T
R
Ọ
N
G
Đ
Ạ
O
kqua
Đáp án: Được voi đòi tiên
7. Tìm một thành ngữ để nhận xét về những đòi hỏi của mụ vợ trong truyện “ông lão đánh cá và con cá vàng” của Pu-skin?
*Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau: ( viết đoạn văn )
*Bài tập 4/sgk/159
Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh thêm hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh đứng thành tro em biết không ?
*Gợi ý :
_Trong đoạn thơ có sử dụng 2 trường từ vựng:
+Trường từ vựng chỉ màu sắc :
+Trường từ vựng chỉ lửa và những sự vật, hiện tượng có quan hệ liên tưởng với lửa
đỏ (áo đỏ) xanh (cây xanh),
hồng (ánh hồng)
ánh (ánh hồng), lửa, cháy, tro
+ Các từ thuộc 2 trường từ vựng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau . Màu áo đỏ của cô gái thắp lên trong mắt chàng trai (và bao người khác ) ngọn lửa . Ngọn lửa đó lan toả trong con người anh làm anh say đắm , ngất ngây (đến mức có thể cháy thành tro) và lan ra cả không gian, làm không gian cũng biến sắc (cây xanh như cũng ánh thêm hồng)
_Chỉ ra được tác dụng :
+ Đoạn thơ dựng được những hình ảnh gây ấn tượng mạnh với người đọc
+Thể hiện độc đáo một tình yêu mãnh liệt và cháy bỏng
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT