Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

- Râu tôm nấu với ruột bầu - Râu tôm nấu với ruột bù
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon. Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.
Gật đầu: Cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý.
Gật gù : Gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng.
Thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt.
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi.
áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
(Đồng chí - Chính Hữu)
Trong các từ vai, miệng, chân, tay, đầu ở đoạn thơ, từ nào được dùng theo nghĩa gốc,
từ nào được dùng theo nghĩa chuyển? Nghĩa chuyển nào được hình thành theo
phương thức ẩn dụ, nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức hoán dụ?
Các từ được dùng theo nghĩa gốc: miệng, chân, tay.
Các từ được dùng theo nghĩa chuyển: vai, đầu.
Tìm và phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ từ vựng trong đoạn thơ sau:
Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật)
"Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng."
(Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận)
Thảo luận nhóm
Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở đoạn thơ sau:
05
04
03
02
01
00
HẾT GIỜ
Trường từ vựng chỉ thiên nhiên: gió, trăng, mây, biển.
Trường từ vựng chỉ thuyền và các yếu tố liên quan đến thuyền: thuyền, lái, buồm, lướt, ra, đậu, dò, dàn đan, lưới, vây giăng.
Tác dụng:
+ Trường từ vựng chỉ thiên nhiên gợi hình ảnh thiên nhiên biển khơi trong đêm trăng hùng vĩ, thơ mộng và trữ tình.
+ Trường từ vựng chỉ thuyền và các yếu tố liên quan đến thuyền giúp người đọc hình dung ra một cách cụ thể hình ảnh đoàn thuyền với những hoạt động của nó. Qua đó người đọc cảm nhận không khí lao động khẩn trương cùng với tư thế làm chủ của con người.
+ Hai trường từ vựng này không tách rời nhau mà kết hợp chặt chẽ với nhau. Hình ảnh đoàn thuyền được miêu tả trong sự gắn bó hài hoà với thiên nhiên làm cho đoàn thuyền càng trở lên kì vĩ lớn lao, con người trong tư thế làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc đời, đồng thời thể hiện cảm hứng thiên nhiên vũ trụ và cảm hứng về lao động của nhà thơ Huy Cận .
Đọc truyện cười sau:
Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:
Mau đi gọi bác sĩ ngay!
Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:
Đừng .đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ !
(Theo Truyện cười dân gian)
Quan sát bức ảnh, em hãy viết một đoạn văn từ 6 - 8 câu, trong đoạn văn sử dụng ít nhất một từ tượng thanh (hoặc một từ tượng hình) và 2-3 biện pháp tu từ từ vựng.
05
04
03
02
01
00
HẾT GIỜ
Hướng dẫn học bài .
Ôn tập lại toàn bộ kiến thức về từ vựng.
Làm bài tập 2, 4,5 SGK trang 158 -159.
- Chuẩn bị bài: Chương trình địa phương (phần Tiếng Việt)