Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

BÀI 12
Tiếng Việt 59
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG
Giáo viên: NGUYỄN THỊ HUỲNH HOA

TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (TIẾP)
Câu 1: Vận dụng kiến thức đã học về một số phép tu từ từ vựng để phân tích nét nghệ thuật độc đáo của những câu thơ sau:
Làn thu thủy nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một tài đành họa hai.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 2: Lập bản đồ tư duy về một số phép tu từ từ vựng.

TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (TIẾP)
Câu 1: Vận dụng kiến thức đã học về một số phép tu từ từ vựng để phân tích nét nghệ thuật độc đáo của những câu thơ sau:
Làn thu thủy nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một tài đành họa hai.
KIỂM TRA BÀI CŨ
(ẩn dụ)
(nhân hóa, so sánh)
(Nói quá)
Thể hiện đầy ấn tượng Thúy Kiều - một nhân vật tài sắc vẹn toàn.

Câu 2: Lập bản đồ tư duy về một số phép tu từ từ vựng.
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)
TV 59:
HOẠT ĐỘNG NHÓM
-Thời gian: 5 phút
-Nội dung:
+Tổ 1: Bài tập 1/ 158
+Tổ 2: Bài tập 2/ 158
+Tổ 3: Bài tập 3/ 158
+Tổ 2: Bài tập 4/ 159
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)
TV 59:
1)BT1/158 – So sánh hai dị bản của câu ca dao:
- Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
- Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.
Cho biết trong trường hợp này, gật đầu hay gật gù thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt. Vì sao?
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)
TV 59:
1)BT1/158 – So sánh hai dị bản của câu ca dao:
- Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
- Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.
-gật đầu: cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay;
-gật gù: gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình.
Tuy món ăn đạm bạc nhưng đôi vợ chồng nghèo ăn ngon bởi cùng chia sẻ những niềm vui đơn sơ trong cuốc sống.
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)
TV 59:
1)BT1/158
Người vợ không hiểu cách nói một chân sút – cả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn.
Chân sút (chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ)
2)BT2/158 – Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau đây:
Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói:
-Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.
Vợ nghe thấy thế liền than thở:
-Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ!
3)BT3/158 - Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi.
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu sáng trăng treo.
(Chính Hữu, Đồng chí)
Trong các từ vai, miệng, chân, tay, đầu ở đoạn thơ, từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ nào được dùng theo nghĩa chuyển? Nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức ẩn dụ, nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức hoán dụ?
-Nghĩa gốc: miệng, chân, tay.
-Nghĩa chuyển: vai (hoán dụ), đầu (ẩn dụ)
4)BT4/159 - Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau:
-Các từ: đỏ, xanh, hồng, lửa cháy, tro,… tạo 2 trường từ vựng:
+TTV chỉ màu sắc: đỏ, xanh, hồng

“Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh hóa thành tro em biết không?”
(Vũ Quần Phương)
+TTV chỉ lửa và những SVHT có quan hệ liên tưởng: cháy, tro
4)BT4/159 - Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau:
-Các từ: đỏ, xanh, hồng, lửa cháy, tro,… tạo 2 trường từ vựng:
+TTV chỉ màu sắc: đỏ, xanh, hồng
+TTV chỉ lửa và những SVHT có quan hệ liên tưởng: cháy, tro

“Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh hóa thành tro em biết không?”
(Vũ Quần Phương)
-Màu áo đỏ của cô gái mặc thắp lên ngọn lửa trong mắt chàng trai (bao người khác). Ngọn lửa đó lan tỏa trong người con trai làm anh say đắm, ngất ngây. Thể hiện một tình yêu mãnh liệt và cháy bỏng.
5)BT5/159 - Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Các sự vật và hiện tượng trên đặt tên theo cách nào (đặt từ ngữ mới để gọi riêng sự vật, hiện tượng đó hay dùng từ ngữ đã có sẵn theo một nội dung mới)? Hãy tìm năm ví dụ về những sự vật, hiện tượng được gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng.

Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẫn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (Ba Khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tìm đỏ, làm mắm xé tỏi trộn ớt ăn rất ngon).
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
5)BT5/159 - Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
-Các SVHT trên được đặt tên theo cách dùng từ ngữ có sẵn theo nội dung mới dựa vào đặc điểm của SVHT được gọi tên.

Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẫn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (Ba Khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tìm đỏ, làm mắm xé tỏi trộn ớt ăn rất ngon).
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
-Năm ví dụ: cà tím, cá kiếm, chè móc câu, mực, ớt chỉ thiên.
6)BT6/159 - Truyện cười sau đây phê phán điều gì?
-Chi tiết gây cười: đốc tờ

Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:
-Mau đi gọi bác sĩ ngay!
Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:
-Đừng .... Đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ!
(Theo Truyện cười dân gian)
-Phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người.
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)
TV 59:
Lâp bản đồ tư duy các kiến thức vừa luyện tập.
hướng dẫn HỌC SINH học tập Ở NHÀ
a) Bài học: Tập viết đoạn văn có sử dụng một trong số các phép tu từ so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ, nói quá, nói giảm nói tránh, điệp ngữ, chơi chữ.
b) Bài mới: Luyện tập viết đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố nghị luận
- Đọc văn bản / 160,161
-Trả lời các câu hỏi /160,161
c)Trả bài: Nghị luận trong văn bản tự sự