Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

GIÁO ÁN LỚP 9
MÔN: NGỮ VĂN
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN HÒA VANG
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN HÒA VANG
KIỂM TRA BÀI CŨ
GÓI 1: 9 10 điểm
1b
GÓI 2: 7 8 điểm
2a
2b
GÓI 3: 5 6 điểm
3b
Câu hỏi 1: Có 3 gói câu hỏi, gói 1, gói 2, gói 3 mỗi gói có 2 câu và mỗi gói có số điểm khác nhau em hãy chọn một câu trong các gói trên để trả lời.
1a
3b
Câu hỏi 2: “Có gì đẹp trên đời hơn thế
Người …… người sống để yêu nhau”
(Bài ca Mùa xuân1961- Tố Hữu)
yêu
yêu
Em hãy dùng 1 trong 4 từ sau điền vào chổ trống ( ….. ) trong câu thơ trên để được câu thơ đúng.
với
cùng
và
Rất tiếc bạn đã sai rồi
XIN CHÚC MỪNG. BẠN ĐÃ TRẢ LỜI ĐÚNG RỒI
MÔN TIẾNG VIỆT
TIẾT 59
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG
(Luyện tập tổng hợp)
CÂU HỎI
 gật đầu: cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý
 gật gù: gật nhẹ và nhiều lần biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng
 Đáp án: “gật gù” thể hiện thích hợp hơn
Vì: Nó diễn tả hành động gật nhẹ và nhiều lần biểu thị thái độ đồng tình tán thưởng.
Câu 1) So sánh hai dị bản của câu ca dao:
- Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon
- Râu tôm nấu với ruột bù
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon
Câu 2) Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau đây:
 Chồng vừa ngồi xem bóng vừa nói:
- Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.
Vợ nghe thấy thế than thở:
- Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ!
 Đáp án: Người vợ hiểu theo nghĩa đen (nghĩa gốc), không hiểu theo cách nói (nghĩa chuyển – PT hoán dụ). Cách nói này có nghĩa là cả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn
Trong các từ in đậm trên, từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ
nào được dùng theo nghĩa chuyển? Nếu dùng theo nghĩa chuyển
thì chuyển theo phương thức nào? (ẩn dụ hay hoán dụ)
 Đáp án: Từ: “miệng, chân, tay” dùng theo nghĩa gốc.
-Từ: “vai” dùng theo nghĩa chuyển - theo PT hoán dụ.
-Từ: “đầu” dùng theo nghĩa chuyển - theo PT ẩn dụ.
Đoạn thơ: Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
Câu 3)
 Bài tập nhanh
Xác định nghĩa gốc và nghĩa chuyển của các từ in đậm trong các câu sau và nêu rõ phương thức chuyển.
1) Sau chân theo một vài thằng con con.
2) Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.
3) Nam có chân trong đội bóng của trường.
 Đáp án:
1) Nghĩa gốc
2) Nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.
3) Nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ
 Đặt câu có từ “đầu”là nghĩa chuyển theo hai cách như trên.
Câu 4 ) Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau:
Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh đứng thành tro, em biết không?
Trong đoạn thơ trên có những trường từ vựng nào? Nhận xét quan hệ giữa chúng.
 Trả lời:
+Trường từ vựng chỉ màu sắc: đỏ, xanh, hồng.
+Trường từ vựng chỉ lửa và những sự vật, hiện tượng có quan hệ liên tưởng với lửa: lửa, cháy, tro.
 Các từ thuộc hai trường từ vựng đó có quan hệ chặt chẽ với nhau
Câu 5) Đoạn trích:
Ở đây người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xoà ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (Ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
 Đáp án: Các sự vật và hiện tượng trên được đặt tên theo cách dùng từ ngữ đã có sẵn theo một nội dung mới, dựa vào đặc điểm của sự vật, hiện tượng được gọi tên.
Tìm ví dụ về những sự vật, hiện tượng được gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng.
(Hoạt động nhóm nhanh: hình thức, các nhóm lần lượt trả lời theo vòng tròn, mỗi nhóm nêu một tên và không được trùng lặp. Nhóm nào không trả lời được sẽ bị loại. Nhóm còn lại sẽ chiến thắng)
BÀI TẬP ỨNG DỤNG
Câu 6. Truyện cười sau đây phê phán điều gì?
Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:
- Mau đi gọi bác sĩ ngay!
Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:
- Đừng …đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ!
 Đáp án: Truyện cười phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người.
Các cách phát triển từ vựng
Phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc
Phát triển số lượng từ
Tạo từ mới
Mượn từ
PT ẩn dụ
PT hoán dụ
CỦNG CỐ:
1
2
3
4
5
6
1. “Học hỏi” là từ gì?
2: Từ chỉ gồm một tiếng là.
3:Tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung
về nghĩa là
4: Từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật
là từ:
5: Câu “Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”
sử dụng biện pháp tu từ gì
6: Lặp lại từ ngữ hoặc cả câu để làm nổi bật ý, gây
cảm xúc mạnh là:
KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ: TRÒ CHƠI Ô CHỮ
Từ Khóa
DẶN DÒ
- Ôn và học kỹ toàn bộ phần từ vựng. Yêu cầu nắm vững lý thuyết và vận dụng tốt khi nói, viết. Nhất là khi phân tích các biện pháp tu từ trong văn, thơ.
- Tìm những câu văn, thơ có sử dụng các BPTT và tập phân tich.
- Chuẩn bị tiết : Ôn tập phần Tiếng việt
+ Ôn lại : Các phương châm hội thoại; Xưng hô trong hội thoại; Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
CHÚC CÁC EM HỌC THẬT TỐT
CH�O T?M BI?T
Câu 1: Xác định phép tu từ trong câu thơ sau và phân tích nêu giá trị của nó.
Thà rằng liều một thân con
Hoa dù rã cánh lá còn xanh cây.
Đáp án: - Phép tu từ ẩn dụ.
-từ “hoa, cánh” chỉ Thúy kiều và cuộc đời của nàng.
-từ “cây, lá” chỉ gia đình của Thúy Kiều và cuộc sống của họ  ý nói Thúy Kiều bán mình để cứu gia đình.
1a
Câu 2: Đọc câu thơ có sử dụng phép tu từ so sánh trong bài “đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận và phân tích giá trị của nó.
 Đáp án: “Mặt trời xuống biển như như hòn lửa”
Mặt trời được so sánh như hòn lửa đỏ rực đang từ từ lặn xuống đại dương  cảnh thiên nhiên đẹp lộng lẫy và gần gũi với con người.
1b
Câu 1: Thế nào là nhân hóa?
Đọc câu thơ có sử dụng phép nhân hóa trong bài “Đoàn thuyền đánh cá”- của Huy Cận
Đáp án: Nhân hóa là gọi hay tả loài vật, đồ vật … bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả người.
- “Sóng đã cài then đêm sập cửa”
2a
Câu 2: “Mặt trời của bắp thì vẫn nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”
Em hãy phân tích ý nghĩa của hai từ “mặt trời” trong hai câu thơ trên
Đáp án:
- “Mặt trời” trong câu 1 là mặt trời thực của thiên nhiên vũ trụ.
- “Mặt trời” trong câu 2 là hình ảnh ẩn dụ chỉ em Cu Tai
2b
Câu 1: Tìm 5 từ tượng hình
Đáp án: Lênh khênh, lẻo khẻo, thướt tha, đồ sộ, sừng sững
3a
Câu 1: Tìm 5 từ tượng hình
Đáp án: Lênh khênh, lẻo khẻo, thướt tha, đồ sộ, sừng sững
3a
Câu 2: Tìm 2 từ tượng thanh và đặt câu với mỗi từ đó.
3b
Học sinh trả lời.