Bài 12. Phương pháp thuyết minh

Trường trung học cơ sở Duy Nhất
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô về dự tiết học
Giáo viên: Trần Xuân Tình
Để có tri thức cần quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tượng, học tập, tích lũy kiến thức, phải năm được bản chất đặc trưng của chúng
Thảo luận
Phân tích ví dụ, tìm ra và trình bày đặc trưng của các phương pháp thuyết minh:
Nhóm 1: Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
Nhóm 2: Phương pháp liệt kê
Nhóm 3: Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu
Nhóm 4: Phương pháp So sánh
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam.
Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc ( Cao Bằng).
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích là chỉ ra đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng cần thuyết minh
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
Định nghĩa, giải thích không được quá rộng hoặc quá hẹp, cần phù hợp với đối tượng và mục đích trình bày, thuyết minh của người viết

- Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích là chỉ ra các đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng thuyết minh bằng lời văn rõ ràng, ngắn gọn, chính xác.
Em có nhận xét gì phạm vi (rộng ,hẹp) về đặc điểm, tính chất của các định nghĩa sau đây
- Liệt kê các công dụng của cây dừa Bình Định trong đời sống con người
- Liệt kê các tác hại của bao bì ni lông đối với môi trường
Phương pháp liệt kê là kể ra các thuộc tính, biểu hiện cùng loại của đối tượng cần thuyết minh.
Phân biệt phương pháp nêu định nghĩa giải thích và phương pháp liệt kê.
Ngày nay, đi các nước phát triển, đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá. Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm ? ( ở Bỉ. Từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đôla, tái phạm phạt 500 đôla). (Ôn dịch, thuốc lá)
- Ví dụ cụ thể, tăng sức thuyết phục
Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thi trong vòng 500 nam con người và động vật dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tang. Vậy vi sao đến nay dưỡng khí vẫn còn? Dó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả dưỡng khí. Một héc-ta cỏ mỗi ngày có khả nang hấp thụ 900 kg thán khí và nhả ra 600 kg dưỡng khí. Vỡ thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kỡ to lớn.
(Nói về cỏ)
- Con số chính xác, cụ thể, tăng sức thuyết phục
Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu : làm cho văn bản thuyết minh cụ thể, chính xác và tăng sức thuyết phục
Phương pháp phân loại phân tích : chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.
Huế
Để làm 1 bài thuyết minh, cần kết hợp nhiều phương pháp thuyết minh một cách hài hòa hợp lý, phù hợp với đặc điểm của đối tượng
II. Ghi nhớ

Muốn có tri thức để làm tốt bài thuyết minh, người viết phải quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện thượng cần thuyết minh, nhất là phải nắm bắt được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng.
Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: Nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu so sánh, phân tích, phân loại...
Bài tập: Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có nội dung của phương pháp thuyết minh.
1-d ; 2-e ; 3-b ; 4-a; 5-c
Bài tập: Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có nội dung của phương pháp thuyết minh.
Bài tập 1: Tác giả bài " Ôn dịch thuốc lá" đã nghiên cứu, tìm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Em hãy chỉ ra phạm vi tìm hiểu vấn đề (những kiến thức mà tác giả thể hiện) trong bài viết.
Kiến thức của một nhà khoa học, ngu?i bác sỹ.
Kiến thức của người quan sát tinh tế đời sống xã hội.
Kiến thức của một người có tâm huyết với những vấn đề cộng đồng, xã hội
luyện tập
Bài tập 2: Van bản Ôn dịch thuốc lá đã sử dụng nhưng phương pháp thuyết minh nào để nêu bật tác hại của việc hút thuốc lá.

Phương pháp so sánh đối chiếu.
+ Ôn dịch thuốc lá với bệnh dịch khác.
+ Tác hại của thuốc lá với giặc gặm nhấm.
+ Thanh niên Việt Nam với thanh niên Mĩ.
Phương pháp phân loại, phân tích.
+ Tác hại đối với người hút trực tiếp.
+ Tác hại đối với người hút gián tiếp.
+ Tác hại đến đạo đức, lối sống.
+ Cách phòng chống.
Phương pháp liệt kê.
+ Liệt kê tác hại của thuốc lá đối với người hút.
+ Tác hại của thuốc lá đối với người bên cạnh.
Phương pháp dùng số liệu và nêu ví dụ.
( ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la).
luyện tập
Bài tập 3: Văn bản Ngã ba Đồng Lộc đã sử dụng kiến thức về những lĩnh vực nào ?
Kiến
thức
luyện tập
Bài tập 3: Văn bản Ngã ba Đồng Lộc đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào ? Hãy minh chứng?
luyện tập
Bài tập 4:Hãy cho biết cách phân loại sau đây của một bạn lớp trưởng đối với những bạn học yếu trong lớp có hợp lí không:
Lớp ta có nhiều bạn học chưa tốt. Trong đó có những bạn có điều kiện học tốt nhưng ham chơi, nên học yếu. Có những bạn học được nhưng do hoàn cảnh gia đình khó khăn, thường bỏ học, đến chậm, nên học yếu,. Lại có những bạn vốn kiến thức cơ sở yếu từ lớp dưới, tiếp thu chậm, nên học yếu. Đối với ba nhóm học sinh đó, chúng ta nên có những biện pháp khác nhau để giúp đỡ họ
Cách phân loại và phân tích của bạn lớp trưởng là hợp lí, vì bạn đã chỉ ra những nhóm nguyên nhân cơ bản dẫn đến việc học yếu của các bạn.
Tuy nhiên: cách nói(viết) của bạn có phần thẳng thắn, có thể sẽ làm các bạn đó tự ti, thiếu sức thuyết phục.(nên sử dụng nói giảm nói tránh phù hợp với hoàn cảnh và mục đích giao tiếp)
luyện tập
Hướng dẫn về nhà.
- Ôn lại kiến thức đã học.
- Làm các bài tập còn lại vào vở bài tập
Học thuộc phần ghi nhớ.
- Soạn bài: Bài toán dân số
Kính chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ, hạnh phúc.

Chúc các em đạt kết quả cao trong học tập !