Bài 12. Phương pháp thuyết minh

KIỂM TRA BÀI CŨ
Văn bản thuyết minh là gì?
Tri thức trong văn bản
thuyết minh cần đảm bảo
những yêu cầu nào?
Tiết 47/TLV
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích luỹ tri thức để làm bài văn thuyết minh
2. Phương pháp thuyết minh

PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam.
(Huế)
Ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon.
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương nam)
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm...
(Cây dừa Bình Định)
Theo các nhà khoa học, bao bì ni lông lẫn vào đất làm cản trở quá trình sinh trưởng của các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tượng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt của các đô thị vào mùa mưa. Sự tắc nghẽn hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải...
(Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000)
Phương pháp liệt kê
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Ngày nay đi các nước phát triển, đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá. Người ta cấm hút thuốc ở những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la).
(Ôn dịch, thuốc lá)
Phương pháp ví dụ
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật sẽ dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Vậy vì sao đến nay dưỡng khí vẫn còn? Đó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả ra dưỡng khí. Mỗi héc-ta cỏ mỗi ngày có khả năng hấp thụ 900 kg thán khí và nhả ra 600 kg dưỡng khí. Vì thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kì to lớn.
(Nói về cỏ)
Phương pháp dùng số liệu (con số)
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích biển Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.

Phương pháp so sánh
Đọc bằng mắt văn bản “Huế” để trả lời câu hỏi:
Văn bản “Huế” đã trình bày các đặc điểm của Huế theo những mặt nào?
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Văn bản “Huế” đã trình bày các đặc điểm của Huế theo những mặt:
Huế là sự kết hợp hài hoà giữa núi, sông và biển.
Huế đẹp với cảnh sắc sông núi.
Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng.
Huế với những sản phẩm đặc biệt.
Huế nổi tiếng với những món ăn riêng.
Huế là thành phố đấu tranh kiên cường.
Phương pháp phân loại, phân tích
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích luỹ tri thức để làm bài văn thuyết minh
2. Phương pháp thuyết minh
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
Phương pháp liệt kê.
Phương pháp nêu ví dụ.
Phương pháp dùng số liệu (con số).
Phương pháp so sánh.
Phương pháp phân tích, phân loại.
II. Luyện tập


Tiết 47/TLV
Bài tập 2/128: Để nêu bật tác hại của việc hút thuốc lá, văn bản “Ôn dịch, thuốc lá” đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?
THẢO LUẬN
Để nêu bật tác hại của việc hút thuốc lá, văn bản “Ôn dịch, thuốc lá” đã sử dụng những phương pháp thuyết minh:
Phương pháp so sánh.
Phương pháp nêu ví dụ.
Phương pháp dùng số liệu.
Phương pháp phân tích.
Bài 3/129: Văn bản “Ngã ba Đồng Lộc” đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
Phương pháp dùng số liệu (con số).
Phương pháp nêu sự kiện lịch sử.

THẢO LUẬN
Văn bản “Ngã ba Đồng Lộc” đã sử dụng những phương pháp thuyết minh:
Bài tập 4/129:
Hãy cho biết cách phân loại sau đây của một bạn lớp trưởng đối với những bạn học yếu trong lớp có hợp lý không?
“Lớp ta có nhiều bạn học chưa tốt. Trong đó có những bạn có điều kiện học tốt nhưng ham chơi nên học yếu. Có những bạn học được nhưng do hoàn cảnh gia đình khó khăn, thường bỏ học, đến chậm nên học yếu. Lại có những bạn vốn kiến thức cơ sở yếu từ lớp dưới, tiếp thu chậm, nên học yếu. Đối với ba nhóm học sinh đó chúng ta nên có những biện pháp khác nhau để giúp đỡ họ.”
Có thể phân thành các loại sau:
Học yếu do ham chơi
Học yếu do hoàn cảnh gia đình khó khăn.
Học yếu do mất kiến thức cơ bản từ những lớp dưới
Ngũ Hành Sơn
Nếu bạn có dịp ghé thăm quê hương chúng tôi - thành phố bên sông Hàn, xin mời bạn từ trung tâm thành phố tiến về hướng Đông Nam khoảng chục cây số để chiêm ngưỡng thắng cảnh Ngũ Hành Sơn, một thắng cảnh tuyệt vời mà tạo hoá đã ban tặng cho dải đất miền Trung chúng tôi.
Ngũ Hành Sơn là một quần thể núi đá gồm năm ngọn. Mỗi ngọn núi ở đây đều mang một dáng vẻ riêng song tất cả đều rất ấn tượng: nào Kim Sơn, Mộc Sơn, nào Hoả Sơn, Thuỷ Sơn và Thổ Sơn. Năm ngọn núi ngạo nghễ đứng giữa trời mây, giữa vùng cát trắng, bên biển sông xanh biếc nên người dân quê tôi gọi là hòn Non Nước. Ngũ Hành Sơn quê tôi không chỉ đẹp vì cảnh sắc trời biển, vì sự sắp xếp kì lạ của năm ngọn núi mà nó thu hút du khách thập phương bởi vẻ đẹp bên trong của những hang động. Động Hoa Nghiêm, Tàng Chơn, Huyền Vi, Âm Phủ, Linh Nham, Vân Thông... Nhưng Huyền Không động của ngọn Thuỷ Sơn mới chính là “đệ nhất động” ở đây. Động có vòm cao trông như nhà không nóc với những lỗ trống thấy cả vùng trời, đêm nằm thấy cả trăng sao. Du khách vào đây có cảm giác như sống trong một thế giới vừa hư vừa thực, như lạc vào chốn “bồng lai tiên cảnh” hữu tình. Đến Ngũ Hành Sơn quê tôi, du khách không chỉ để thưởng ngoạn phong cảnh mà còn để dâng hương niệm phật, để lòng người thêm tĩnh tâm thanh thản bởi nơi đây có lắm chùa chiền - một thế giới tĩnh lặng mà con người có thể tự do trầm tư mặc tưởng. Từ chân núi Thuỷ Sơn, trèo ngược lên 156 bậc đá, du khách có dịp thăm quan, thắp nhang ở chùa Tam Thai, rồi đến chù Linh Ứng. Từ lâu, mùa xuân rủ nhau lên núi vãng cảnh chùa lễ phật, hái lộc đầu năm là nét đẹp sinh hoạt văn hoá của người dân Ngũ Hành. Ngũ Hành Sơn không chỉ là địa danh du lịch hấp dẫn mà còn là niềm tự hào của người dân Đà Nẵng bởi nơi đây còn ghi dấu những chiến công hào hùng của người dân xứ Quảng. Tiêu biêu nhất là trận đánh lịch sử của đại đội bộ đội chủ lực do đồng chí Phan Hiệp – sau này được vinh dự mang tên Phan Hành Sơn - chỉ huy. Sau ba ngày đêm chiến đấu ròng rã trong “căn cứ lõm” Huyền Không, đại đội của anh đã tiêu diệt được một tiểu đoàn biệt kích nguỵ...
Tôi tin chắc rằng Ngũ Hành Sơn sẽ để lại trong lòng du khách thập phương những ấn tượng, những tình cảm khó quên về một vùng đất phong cảnh hữu tình.
Dặn dò:
Xem lại bài viết số 2 để tiết 48 trả bài viết.