Bài 12. Phương pháp thuyết minh

Trường THCs thị trấn
đông triều.
Giáo viên:
Nguyễn hương giang
KIểM TRA BàI Cũ
Câu 1:Thế nào là văn bản thuyết minh?
A- Kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức (kiến thức) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân,...của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích
Hãy chọn chữ cái in hoa đứng trước câu trả lời đúng :
B- Là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa.
C-Là phương thức tái hiện lại sự vật, con người với các trạng thái tính chất và hoạt động của chúng.
D-Là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc.
A
Câu 2: Trong các văn bản sau, những văn bản nào sử dụng phương thức thuyết minh? Vì sao?
C- Cô bé bán diêm.
D- Lão Hạc.
B- Ôn dịch, thuốc lá.
A- Tôi đi học.
B
Nối tên bài ở cột A với các loại tri thức ở cột B cho phù hợp
Có ý kiến cho rằng: Bằng tưởng tượng, suy luận có thể có tri thức để làm bài văn thuyết minh? Theo em ý kiến đó đúng hay sai? Tại sao?
Câu hỏi thảo luận
* Văn bản thuyết minh đảm bảo những yêu cầu sau, đúng hay sai?
- Tính khách quan.
- Tính chính xác.
- Tính rõ ràng.
A, Đúng B, Sai.
A
? Không thể suy luận, tưởng tượng để có tri thức khách quan đưa vào bài văn thuyết minh.
Ghi nhớ 1.
Muốn có tri thức để làm tốt bài văn thuyết minh, người viết phải quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh, nhất là phải nắm bắt được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng.
Hãy đọc các ngữ liệu sau và trả lời câu hỏi
a, - Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. (Huế)
- Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao Bằng ) (Khởi nghĩa Nông Văn Vân)
=> Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích là phương pháp vận dụng tri thức để nêu khái niệm của hiện tượng, sự vật, tức là thông qua định nghĩa để xác định đối tượng thuộc loại sự vật, hiện tượng gì , có những đạc điểm riêng nổi bật nào . Phương pháp này thường thể hiện ở một câu mơ đầu cho văn bản thuyết minh giữ vai trò giới thiệu chung .
Đặc điểm :
mô hình: A là B
A: là đối tượng thuyết minh ;
B : cung cấp tri thức về đối tượng
b.
Liệt kê các đặc điểm của cây dừa: Thân, cành , lá, gốc.
-Liệt kê tác hại của việc sử dụng bao bì ni lông: lẫn vào đất, vứt xuống cống, trôi ra biển
- gióp ng­êi ®äc hiÓu s©u s¾c toµn diÖn vµ cã Ên t­îng vÒ ®èi t­îng
Liệt kê
c.
Những từ ngữ trong dấu ngoặc đơn là nêu ví dụ, người viết chỉ được ra việc xử phạt người hút thuốc lá ở Bỉ
giúp người đọc hiểu và tin vào những điều người viết cung cấp.
Nêu ví dụ
d.
đưa ra các số liệu cụ thể, chính xác về đối tượng thuyết minh.
khẳng đinh độ tin cậy cao của các tri thức được cung cấp
Dùng số liệu
e.
So sánh các đối tượng cùng loại để làm nổi bật của Thái Bình Dương là rộng lớn.
so sánh để làm nổi bật bản chất của đối tượng thuyết minh.
So sánh
g.
Chia nhỏ đối tượng thuyết minh ra thành từng mặt, từng bộ phận
Giúp người đọc hiểu dần từng mặt, từng bộ phận của đối tượng thuyết minh
Phân loại , phân tích
Địa lí
Sông Hương
Trường Quốc Học Huế
Đường Hồ Chí Minh
qua Huế
Đường vào kinh thành
Huế
Khu lăng tẩm
Đồi Thiên Mụ
Văn hoá
Cầu Tràng Tiền
Khu chùa chiền
Chợ Huế
Cố đô
Di tích văn hoá
ẩm thực
Bún bò Huế
Phương pháp thuyết minh
Phương pháp nêu
định nghĩa giải thích
Phương pháp nêu
ví dụ
Phương pháp dùng
số liệu
Phương pháp
so sánh,
Phương pháp liệt kê
Phương pháp phân tích, phân loại
Ghi nhớ 2
Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân tích, phân loại...
Bài tập 1:
Tác giả bài "Ôn dịch, thuốc lá" đã nghiên cứu, tìm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Em hãy chỉ ra phạm vi tìm hiểu vấn đề thể hiện trong bài viết.
Phạm vi tìm hiểu vấn đề:
+ Kiến thức của một bác sĩ: "Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc ... Ngày càng sút kém"
+ Kiến thức của người quan sát đời sống xã hội: "Có người bảo ...nêu ra gương xấu"
+ Tri thức của một người có tâm huyết đối với các vấn đề xã hội và bức xúc: "Tỉ lệ thanh thiếu niên hút thuốc ...lại thêm ôn dịch thuốc lá này"
Bài tập 2: Bài viết đã sử dụng phương pháp thuyết minh nào để nêu bật tác hại của việc hút thuốc lá?
Đáp án:
Ph­¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu
Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ph©n lo¹i
Ph­¬ng ph¸p nªu sè liÖu
Ph­¬ng ph¸p liÖt kª
Bài tập 3
Đọc văn bản thuyết minh sau và trả lời câu hỏi: Thuyết minh đòi hỏi những kiến thức như thế nào? Văn bản này đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?
Ngã ba đồng lộc
Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm giữa hai đương tỉnh lộ số 8 và số 15 thuộc vùng đất đồi Hà Tĩnh. Trên một đoạn đường khoảng 20 km mà có những 44 trọng điểm đánh phá của giặc Mĩ và đã phải chịu đựng hơn 2057 trận bom. ở đây có một tập thể kiên cường gồm 10 cô gái tuổi đời từ 17 đến 20 làm nhiệm vụ san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. Ngày 24-7-1968, sau 18 lần giặc Mĩ cho máy bay đánh phá ác liệt vào khi vực này, cả 10 chị em vẫn trụ lại kiên cường, bất khuất, giữ vững mạch đường đến hơi thở cuối cùng.
Cũng trên mảnh đất anh hùng này đã sinh ra người anh hùng trẻ tuổi La Thị Tám, một cô gái đầy nhiệt tình cách mạng, gan dạ, mưu trí. Liên tục 116 ngày đêm làm nhiệm vụ, chị đã quan sát, đánh dấu những quả bom chưa nổ ở các trọng điểm đánh phá ác liệt. Ba lần bị bom nổ vùi lấp, chị vẫn kiên cường bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt.
Ngày nay Ngã ba Đồng Lộc trở thành một nơi tưởng niệm những tấm gương oanh liệt của các cô gái thanh niên xung phong trong thời kháng chiến chống Mĩ.
(Báo Quân đội nhân dân, 1975)
Đáp án:
a. Kiến thức.
- Về lịch sử: cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước oanh liệt.
- Về quân sự: trong những trận phá bom.
Về cuộc sống của các nữ thanh niên xung phong thời chống Mĩ cứu nước.
b. Các phương pháp thuyết minh.
+ Dùng số liệu: 20 km, 44 trọng điểm, Liên tục 116 ngày đêm, sau 18 lần ....
+ Sự kiện cụ thể: về Ngã ba Đồng Lộc.
+ Liệt kê: san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. ... bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt.
Bài tập 4:
Viết đoạn văn ngắn từ 5 đến 7 câu thuyết minh về một nội dung tự chọn, trong đó có sử dụng một trong những phương pháp thuyết minh đã học.
Hướng dẫn về nhà :
Học thuộc phần ghi nhớ/ sgk
Làm tiếp các bài tập còn lại ( bài tập 4 SGK - trang 129), làm từ bài tập 1 -> 5 trong vở bài tập / 113-> 115
Soạn bài : Bài toán dân số ( chú ý đọc kĩ văn bản và trả lời câu hỏi phần đọc hiểu ra vở soạn bài )