Bài 12. Phương pháp thuyết minh

Phương pháp thuyết minh
Tiết 47:
I) Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích luỹ tri thức để làm bài văn thuyết minh.
- Có tri thức thuyết minh mới hay, mới sinh động.
? Tìm hiểu sự vật, nắm được bản chất của sự việc.
? Kết luận:
- Muốn có tri thức để làm tốt bài văn thuyết minh, người viết phảI quan sát,tìm hiểu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh, nhất là phảI nắm được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng.
2. Các phương pháp thuyết minh
a. Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
? Vd.
- Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam.
( Huế )
- Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc
( Khởi nghĩa Nông Văn Vân )
? Nhận xét
- Vị trí: Thường đứng đầu bài, đầu đoạn giữ vai trò giới thiệu.
Quy sự vật được định nghĩavào loại của nó và chỉ ra đặc
điểm, công dụng riêng ( biểu thị sự phán đoán ).
2. Các phương pháp thuyết minh
b. Phương pháp liệt kê
Vd.
Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: Thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dùa già làm chõ đồ xôI, nước dùa để uống,để kho cá,kho thịt nấu canh, làm nước mắm,..
? Nhận xét
- Trình bày tri thức theo một trật tự nhất định
- Bổ sung, nhấn mạnh cụ thể hơn
2. Các phương pháp thuyết minh
c. Phương pháp nêu ví dụ
Vd:
Ngày nay, đi các nước phát triển, đâucũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá. Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơI công cộng, phạt nặng những người vi phạm ( ở Bỉ từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đôla, tái phạm phạt 500 đôla).
? Nhận xét
Là phương pháp nêu ra những dẫn chứng cụ thể, xác định,đáng tin cậy để minh hoạ cho vấn đề đang thuyết minh.
2. Các phương pháp thuyết minh
d. Phương pháp dùng số liệu
? Vd.
Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật sẽ dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Vậy vì saođến nay dưỡng khí vẫn còn? Đó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả ra dưỡng khí. Một hecta cỏ mỗi ngày có khả năng hấp thụ 900 kg thán khí và nhả ra 600 kg dưỡng khí. Vì thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kì to lớn.
? Nhận xét
- Là phương pháp sử dụng các số liệu vào quá trình thuyết minh
- Làm cho những điều cần thuyết minh rõ ràng, cụ thể hơn.
2. Các phương pháp thuyết minh
e. Phương pháp so sánh
? Vd.
Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích biển Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.
? Nhận xét
- Dùng hình thức so sánh đối chiếu giữa sự vật sự việc đang được thuyêt minh với sự vật sự việc khác nhằm làm nổi bật bản chất của vấn đề đang được thuyết minh.
2. Các phương pháp thuyết minh
g. Phương pháp phân tích, phân loại
Hãy cho biết bài Huế đã trình bày các đặc điểm của thành phố huế theo những mặt nào?
? Chia vấn đề, đối tượng đang được thuyết minh thành nhiều loại, nhiều mặt, nhiều khía cạnh để làm rõ từng ý.
Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân tích, phân loại, .
?Kết luận ( Ghi nhớ - SGK ):
? Ghi nhớ : ( sgk trang 128 )
II) Luyện tập
Bài tập 1
- Kiến thức của một bác sĩ
- Kiến thức của người quan sát đối với đời sống xã hội
- Kiến thức của một người có tâm huyết với vấn đề xã hội bức xúc
Bài tập 2
- Phương pháp phân tích, phân loại
- Phương pháp dùng con số, số liệu
- Phương pháp nêu ví dụ cụ thể
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp liệt kê
II) Luyện tập
Bài tập 3:
- Phương pháp giải thích
- Phương pháp dùng số liệu, ví dụ cụ thể
- Phương pháp liệt kê
Bài tập 4:
- Cách phân loại của bạn lớp trưởng đối với những bạn học sinh yếu là không nên, không tế nhị
- Nên dùng nói giảm, nói tránh.
- Về học thuộc ghi nhớ
hướng dẫn về nhà
Tìm các phương pháp thuyết minh đã học ở trong 2 văn bản đã học: Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000 và ôn dịch, thuốc lá.
Tìm một bài văn thuyết minh mà em được biết và nhận xét về PPTM trong đó.
Xem trước bài mới.