Bài 12. Phương pháp thuyết minh

Nhiệt liệt Chào mừng
Các thầy cô giáo và các em học sinh về dự hội giảng
giáo viên giỏi huyện.
1. Văn bản thuyết minh là gì?
A. Là văn bản dùng để trình bày sự việc, diễn biến, nhân vật theo một trật tự nhất định để dẫn đến một kết thúc nhằm thuyết phục người đọc, người nghe.
B. Là văn bản trình bày chi tiết cụ thể cho ta cảm nhận được sự vật, con người một cách sinh động và cụ thể.
C. Là văn bản trình bày những ý kiến, quan điểm thành những luận điểm.
D. Là văn bản dùng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích đặc điểm, tính chất ... của sự vật hiện tượng.

2. Yêu cầu về tri thức trong văn bản thuyết minh là gì?
A. Chủ quan, giàu tình cảm, cảm xúc.
B. Mang tính thời sự nóng bỏng.
C. Uyên bác, chọn lọc.
D. Tri thức chuẩn xác, khách quan, hữu ích.

3. Trong các văn bản sau văn bản nào là văn bản thuyết minh?
A. Tôi đi học. B. Lão Hạc.
C. Hai cây phong D. Ôn dịch thuốc lá.

tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh
Bài tập
Trong các cách sau, cách nào không cần thiết trong việc tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh :

a. Tìm hiểu thấu đáo về vấn đề cần thuyết minh.
b. Phải xem phim ảnh về vấn đề thuyết minh.
c. Phải thu thập tài liệu.
d. Chú ý thời điểm xuất bản để cập nhật thông tin.
e. Đến tận nơi tham quan và tìm hiểu
f. Sáng tác các bài thơ , câu chuyện có liên quan.
tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh
Ghi nhớ 1.
Muốn có tri thức để làm tốt bài văn thuyết minh, người viết phải quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh, nhất là phải nắm bắt được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện, không quan trọng.
Bài tập
Trong các cách sau, cách nào không cần thiết trong việc tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh :

a. Tìm hiểu thấu đáo về vấn đề cần thuyết minh.
b. Phải xem phim ảnh về vấn đề thuyết minh.
c. Phải thu thập tài liệu.
d. Chú ý thời điểm xuất bản để cập nhật thông tin.
e. Đến tận nơi tham quan và tìm hiểu
f. Sáng tác các bài thơ , câu chuyện có liên quan.
+ Quan sát : Tìm hiểu đối tượng về màu sắc , hình dáng, kích thước, đặc điểm, tính chất..
+ Học tập : Tìm hiểu đối tượng trong sách báo, tài liệu, từ điển..
+ Tham quan : Tìm hiểu đối tượng bằng cách trực tiếp ghi nhớ thông qua các giác quan, các ấn tượng.
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh
tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh
2. Phương pháp thuyết minh
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
Cách làm : Theo mô hình A là B.
Phương pháp
liệt kê
C¸ch lµm: KÓ ra lÇn l­ît c¸c ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt… cña sù vËt theo mét trËt tù nµo ®ã
Phương pháp nêu ví dụ
Cách làm : Dẫn ra những ví dụ cụ thể để người đọc tin vào nội dung được thuyết minh
Phương pháp dùng số liệu
Cách làm : Dùng các con số chính xác để khẳng định độ tin cậy cao của các tri thức được cung cấp.
Phương pháp so sánh
Cách làm: So sánh hai đối tượng cùng loại hoặc khác loại nhằm làm nổi bật đặc điểm, tính chất của đối tượng cần thuyết minh
Địa lí
Sông Hương
Trường Quốc Học Huế
Đường Hồ Chí Minh
qua Huế
Đường vào kinh thành
Huế
Khu lăng tẩm
Đồi Thiên Mụ
Văn hoá
Cầu Tràng Tiền
Khu chùa chiền
Chợ Huế
Cố đô
Di tích văn hoá
ẩm thực
Bún bò Huế
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh
tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh
2. Phương pháp thuyết minh
a/ Phương pháp định nghĩa giải thích.
b/ Phương pháp liệt kê.
c/ Phương pháp nêu ví dụ
đ/ Phương pháp dùng số liệu ( con số)
e/ Phương pháp so sánh
g/ Phương pháp phân loại, phân tích
- Cách làm : Chia đối tượng từng mặt, từng khía cạnh, từng vấn đề.để lần lượt thuyết minh.
- Tác dụng : Giúp người đọc hiểu dần từng mặt của đối tượng một cách có hệ thống, cơ sở để hiểu đối tượng một cách đầy đủ, toàn diện.
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh
tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh
2. phương pháp thuyết minh
Ghi nhớ 2
Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân tích, phân loại...
II/ Luyện tập
Bài tập 1: Tác giả bài "Ôn dịch, thuốc lá" đã nghiên cứu, tìm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Em hãy chỉ ra phạm vi tìm hiểu vấn đề thể hiện trong bài viết.
Phạm vi tìm hiểu vấn đề:
+ Kiến thức của một bác sĩ: "Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc ... Ngày càng sút kém"
+ Kiến thức của người quan sát đời sống xã hội: "Có người bảo ...nêu ra gương xấu"
+ Tri thức của một người có tâm huyết đối với các vấn đề xã hội và bức xúc: "Tỉ lệ thanh thiếu niên hút thuốc ...lại thêm ôn dịch thuốc lá này"
Bài tập 2: Bài viết đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào để nêu bật tác hại của việc hút thuốc lá.
1/ Phương pháp so sánh : So sánh với đại dịch AIDS, với giặc ngoại xâm.
2/ Phương pháp phân tích: Tác hại của ni - cô - tin, của khí các - bon.
3/ Phương pháp nêu số liệu: Số tiền mua được một bao 555, số tiền phạt ở Bỉ.
Bài tập 3
Đọc văn bản thuyết minh sau và trả lời câu hỏi: Thuyết minh đòi hỏi những kiến thức như thế nào? Văn bản này đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?
Ngã ba đồng lộc
Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm giữa hai đương tỉnh lộ số 8 và số 15 thuộc vùng đất đồi Hà Tĩnh. Trên một đoạn đường khoảng 20 km mà có những 44 trọng điểm đánh phá của giặc Mĩ và đã phải chịu đựng hơn 2057 trận bom. ở đây có một tập thể kiên cường gồm 10 cô gái tuổi đời từ 17 đến 20 làm nhiệm vụ san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. Ngày 24-7-1968, sau 18 lần giặc Mĩ cho máy bay đánh phá ác liệt vào khi vực này, cả 10 chị em vẫn trụ lại kiên cường, bất khuất, giữ vững mạch đường đến hơi thở cuối cùng.
Cũng trên mảnh đất anh hùng này đã sinh ra người anh hùng trẻ tuổi La Thị Tám, một cô gái đầy nhiệt tình cách mạng, gan dạ, mưu trí. Liên tục 116 ngày đêm làm nhiệm vụ, chị đã quan sát, đánh dấu những quả bom chưa nổ ở các trọng điểm đánh phá ác liệt. Ba lần bị bom nổ vùi lấp, chị vẫn kiên cường bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt.
Ngày nay Ngã ba Đồng Lộc trở thành một nơi tưởng niệm những tấm gương oanh liệt của các cô gái thanh niên xung phong trong thời kháng chiến chống Mĩ.
(Báo Quân đội nhân dân, 1975)
a. Kiến thức.
- Về lịch sử, về cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước oanh liệt.
- Về quân sự: trong những trận phá bom.
Về cuộc sống của các nữ thanh niên xung phong thời chống Mĩ cứu nước.
b. Các phương pháp thuyết minh.
+ Dùng số liệu: 20 km, 44 trọng điểm, Liên tục 116 ngày đêm, sau 18 lần ....
+ Sự kiện cụ thể: về Ngã ba Đồng Lộc.
+ Liệt kê: san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. ... bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt.
Bài 4 :Vận dụng phương pháp đã học, viết đoạn văn thuyết minh
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh
tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh
2. Phương pháp thuyết minh
a/ Phương pháp định nghĩa giải thích.
b/ Phương pháp liệt kê.
c/ Phương pháp nêu ví dụ
đ/ Phương pháp dùng số liệu ( con số)
e/ Phương pháp so sánh
g/ Phương pháp phân loại, phân tích
II/ Luyện tập
Hướng dẫn về nhà.
- Ôn lại kiến thức đã học.
- Làm các bài tập còn lại vào vở bài tập
Học thuộc phần ghi nhớ.
- Soạn bài: "Bài toán dân số"
Bài 1.
Bài 2
Bài 3
Bài 4.