Bài 12. Phương pháp thuyết minh

Ngữ văn 8
Bài 12 – Tiết 47



Phương pháp thuyết minh
Phương pháp thuyết minh
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh:
Các văn bản
Cây dừa Bình Định
Tại sao lá cây có màu xanh lục, Con giun đất.
Khởi nghĩa Nông Văn Vân
Hu?
Các tri thức
V? s? vi?c
Về khoa học
V? l?ch s?
V? van hoỏ
Để có tri thức
Quan sát, xem xét
Học tập, nghiên cứu
Học tâp, tra cứu tư liệu
Tham quan , xem xét
Quan sát, học tập, tích luỹ kiến thức
Có ý kiến cho rằng: bằng tưởng tượng, suy luận có thể có tri thức để làm bài văn thuyết minh? Theo em ý kiến đó đúng hay sai? Tại sao?
Không thể suy luận, tưởng tượng mà tạo ra những tri thức khách quan cho văn bản thuyết minh.
Phương pháp thuyết minh
I- Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh:
1, Quan sát, học tập, tích luỹ tri thức để làm bài văn thuyết minh:
Muốn có tri thức để làm bài văn thuyết minh, người viết phải:
- Quan sát, tìm hiểu sự việc, hiện tượng cần thuyết minh
- Nắm bắt được bản chất, đặc điểm nhanh chóng, tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng.

2, Phương pháp thuyết minh.
a, Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích:
Ví dụ:
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam.
(Huế)
Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc ( Cao Bằng).
B (Khởi nghĩa Nông Văn Vân)
A: Đối tượng cần thuyết minh.
B: Tri th?c d? thuy?t minh
Cách diễn đạt: từ là
A “ là” B
Phuong phỏp nờu d?nh nghia, gi?i thớch l� ch? ra cỏc d?c di?m riờng bi?t c?a d?i tu?ng c?n thuy?t minh
Cho các ví dụ sau:
Sách là đồ dùng thiết yếu của học sinh.
Sách là phương tiện giữ gìn và truyền bá kiến thức
Sách là người bạn tốt của con người.
Hãy lựa chọn chính xác định nghĩa về “sách”
Quá hẹp
Rõ ràng, chính xác
Quá rông
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích là chỉ ra các đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng thuyết minh bằng lời văn rõ ràng, ngắn gọn, chính xác.
1, Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm,…
(Cây dừa Bình Định)
Hãy kể ra lần lượt các đặc điểm cụ thể của cây dừa Bình Định:
Thân làm máng
Lá làm tranh
Cọng lá chẻ nhỏ làm vách
Gốc dừa già làm chõ nấu xôi
Nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm….
2, Theo các nhà khoa học, bao bì ni lông lẫn vào trong đất làm cản trở quá trình sinh trưởng của các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tượng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt của các đô thị về mùa mưa. Sự tắc nghẽn hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải....
(Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000)
Bao bì ni lông lẫn vào đất, nước gây những tác hại nào?
Phương pháp liệt kê là kể ra các thuộc tính, biểu hiện cùng loại của đối tượng cần thuyết sminh.
c. Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu (con số):
Ngày nay, đi các nước phát triển, đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá. Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm ( ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la).
(Ôn dịch, thuốc lá)
Số liệu rõ ràng, chính xác.
- Thuyết phục người đọc, làm người đọc tin vào những điều người viết cung cấp.
Câu hỏi
Hãy tìm trong văn bản“ Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000” và “ Ôn dịch, thuốc lḔ những số liệu dùng để thuyết minh vấn đề?
Văn bản
Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000
Văn bản
Ôn dịch, thuốc lá
Ngày 22 tháng 4 hàng năm được gọi là Ngày Trái Đất do một tổ chức bảo vệ môi trường của Mĩ khởi xướng từ năm1970. Từ đó đến nay đã có 141 nước trên thế giới tham gia
Ta đến bệnh viện K sẽ thấy rõ: Bác sĩ viện trưởng cho biết trên 80% ung thư vòm họng và ung thư phổi là do thuốc lá.
Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu : nêu ví dụ, dẫn ra các con số cụ thể để thuyết minh, làm cho văn bản thêm tin cậy.
D, Phương pháp so sánh:
Ta nghèo hơn các nước Âu – Mĩ rất nhiều nhưng “xài” thuốc lá là tương

đương với các nước đó.
Ôn dịch thuốc lá đe doa sức khoẻ và tính mạng loài người còn nặng hơn cả AIDS
A: Đối tượng cần đối chiếu.
B,C : Các đối tượng đối chiếu.
Phương pháp so sánh : đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minh.
Huế
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. Huế là một thành phố đẹp. Huế đẹp của thiên nhiên Việt Nam. Huế đẹp của thơ. Huế đẹp của những con người sáng tạo, anh dũng.
Huế là sự kết hợp hài hoà của núi, sông và biển. Chúng ta có thể lên núi Bạch Mã để dón gió biển. Từ đèo Hải Vân mây phủ, chúng ta nghe tiếng sóng biển rì rào. Từ đây buổi sangschungs ta có thể lên Trường Sơn, buổi chiều tắm biển Thuận An và ban đêm ngủ thuyền trên sông Hương.
Huế đẹp với cảnh sắc sông núi. Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay trong tay nghệ sĩ múa. Núi Ngự Bình như cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế. Chiều đến, những chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng lướt trên dòng nước hiền dịu của sông Hương. Những mái chèo thong thả buông, những giọng hò Huế ngọt ngào bay lượn trên mặt sóng, trên những ngọn cây thanh trà, phượng vĩ.
Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng được Liên hợp quốc xếp vào hang di sản văn hoá thế giới. Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn, với chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, chợ Đông Ba,…
Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình. Huế là thành phố của những mảnh vườn xinh đẹp. Những vườn hoa, cây cảnh, những vườn chè, vườn cây ăn quả của Huế xanh mướt như những viên ngọc. Những chiếc nón Huế càng làm cho các cô gái Huế đẹp hơn, duyên dáng hơn.
Huế còn nổi tiếng với những món ăn mà chỉ riêng Huế mới có.
Huế còn là thành phố đấu tranh kiên cường. Tháng 8 năm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nước, chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dưới chân thành Huế.
Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng.
( Dẫn theo Tiếng Việt thực hành).


Hiểu đầy đủ, toàn diện về Huế
“ đối tượng đa dạng, nhiều cá thể, nhiều bộ phận, nhiều mặt…”

+ Cảnh sắc thiên nhiên:
- Sự kết hợp hài hoà của núi, sông, biển .
- Đẹp với cảnh sắc sông , núi...
+ Nhiều công trình kiến trúc:
- Có những công trình kiến trúc nổi tiếng.
+ Đặc sắc :
- Những sản phẩm đặc biệt :vườn, nón, cô gái Huế ...
- Những món ăn.
+ Lịch sử đấu tranh và con người : Thành phố đấu tranh kiên cường .
Phương pháp phân loại phân tích : chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.
Bài tập nhanh: Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để được nội dung của các phương pháp thuyết minh.
Hướng dẫn tự học ở nhà :
+ Học bài.
Sưu tầm, đọc thêm các văn bản thuyết minh sử dụng phong phú các phương pháp để học tập.
Đọc kĩ một số đoạn văn thuyết minh.
+ Soạn bài :
Bài toán dân số