Bài 12. Phương pháp thuyết minh

Nhiệt liệt chào mừng Các thầy cô giáo
trong Ban giám khảo
Giáo viên: LÊ THỊ DUNG
Trường THCS Bình Mỹ
Các vAN bản
Cây dừa Bỡnh Dịnh
Tại sao lá cây có màu xanh lục và Con giun đất
Khởi nghĩa Nông Van Vân
Huế
các Loại tri thức
Về sự vật
Về sinh học
Về lịch sử
Về van hóa
Dể có tri thức
Quan sát, xem xét
Học tập, nghiên cứu
Học tập, tra cứu tài liệu
Tham quan, xem xét
Quan sát, học tập, tích lũy kiến thức
a/ Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn
của Việt Nam. (Huế)
b/ Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu
Bảo Lạc (Cao Bằng). (Khởi nghĩa Nông Văn Vân)
Ví dụ:
Huế
Nông Văn Vân
là
là
- Tác dụng: giúp cho người đọc hiểu về đối tượng một cách ngắn gọn.
Cách làm: Quy sù vËt ®­îc ®Þnh nghÜa vµo lo¹i cña nã vµ chØ ra ®Æc ®iÓm, c«ng dông riªng. Sö dông tõ “lµ” biÓu thÞ sù ph¸n ®o¸n.
Sau từ là, người viết cung cấp đặc điểm nổi bật của Huế về lĩnh vực van hóa, nghệ thuật.
Sau từ là, người viết cung cấp về nguồn gốc, thân thế của Nông Van Vân.
*Lưu ý:
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tang sức biểu cảm.
Nói quá là một biện pháp tu từ trong Tiếng việt.
Qúa rộng
Quá hẹp
Không được định nghĩa quá rộng, quá hẹp hay trùng lặp làm người đọc không nhận thức được sự vật.
Ví dụ:
Nói quá là biện pháp em vừa được học.
Nói quá là nói nhiều hơn.
Trùng lặp
Rõ ràng, chính xác
Ví dụ:
a/ Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mỡnh cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa gi� làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm....
(Cõy d?a Bỡnh D?nh)
Thân làm máng
Lá làm tranh
Cọng lá chẻ nhỏ làm vách
Gốc dừa già làm chõ đồ xôi
Nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm
-Kể ra lần lượt các công dụng của cây dừa.
-Làm nổi bật tính chất của sự vật.
b/ Theo các nhà khoa học, bao bỡ ni lông lẫn vào đất làm cản trở quá trỡnh sinh tru?ng cuả các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tượng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bỡ ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tang khả nang ngập lụt của các đô thị về mùa mưa. Sự tắc nghẽn hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bỡ ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải..
(Thông tin về Ngày trái đất nam 2000)
- Cách làm: kÓ ra lÇn l­ît c¸c ®Æc ®iÓm, thuéc tÝnh, biÓu hiÖn cïng lo¹i cña sù vËt theo mét trËt tù nµo ®ã.
- Tác dụng: giúp cho người đọc hiểu rõ, hiểu sâu về nội dung được thuyết minh.
-Kể ra lần lượt tác hại nhiều mặt của bao bỡ ni lông.
-Làm nổi bật tính chất của sự vật.
Ngày nay, đi các nước phát triển, đâu dâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá. Người ta cấm hút thuốc ở tất cả nh?ng nơi công cộng, phạt nặng nh?ng người vi phạm ( ở Bỉ, từ nam 1987,
vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đôla, tái phạm phạt 500 đôla).

(Ôn dịch, thuốc lá)
Ví dụ:
- Cách làm: dẫn ra các ví dụ cụ thể, xác thực về nội dung được thuyết minh.
- Tác dụng: thuyết phục người đọc, khiến cho người đọc tin vào những điều mà người viết đã cung cấp.
Nêu ví dụ cụ thể làm cho người đọc hiểu rõ và cụ thể cách phạt nặng đối với nh?ng người hút thuốc lá ở nơi công cộng.
Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật sẽ dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Vậy vì sao đến nay dưỡng khí vẫn còn ? Đó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả ra dưỡng khí. Một héc- ta cỏ mỗi ngày có khả năng hấp thụ 900kg thán khí và nhả ra 600kg dưỡng khí. Vì thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kì to lớn.
( Nói về cỏ )
Ví dụ:
- Cách làm: dùng các số liệu chính xác, đáng tin cậy về các tri thức được cung cấp.
- Tác dụng: thuy?t ph?c người đọc tin vào nội dung thuyết minh.
Dùng nh?ng số liệu chính xác để làm rõ vai trò của cỏ trong thành phố.
Văn bản
Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000
Văn bản
Ôn dịch, thuốc lá
Ngày 22 tháng 4 hàng nam được gọi là ngày trái đất do một tổ chức bảo vệ môi trường ở Mỹ khởi xướng nam1970. Từ đó đến nay đã có 141 nước trên thế giới tham gia
Ta đến bệnh viện K sẽ thấy rõ: Bác sỹ viện trưởng cho biết 80% ung thư vòm họng và ung thư phổi là do thuốc lá
*Tỡm nh?ng số liệu dùng để thuyết minh vấn đề trong hai van bản "Thông tin về Ngày Trái Dất nam 2000" và "Ôn dịch, thuốc lá"
Tác dụng: hiểu rõ nguyên nhân ra đời của bản thông điệp.
Tác dụng: làm cho người đọc thấy rõ và tin vào tác hại do thuốc lá gây ra.
a/ Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.
Cách làm: dùng từ so sánh để so sánh, đối chiếu hai hoặc nhiều đối tượng về một phương diện nào đó.
Tác dụng: làm nổi bật các đặc điểm, tính chất của đối tượng cần thuyết minh.
Ví dụ:
Làm nổi bật diện tích rộng lớn của biển Thỏi Bỡnh Dương
- Huế đẹp bởi sự kết hợp hài hòa của cảnh sắc sông núi.
- Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng.
- Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình.
- Huế nổi tiếng với những món ăn.
Tác dụng: giúp cho người đọc hiểu dần từng mặt của đối tượng một cách có hệ thống, cơ sở để hiểu đối tượng một cách đầy đủ, toàn diện.
Cách làm: chia đối tượng ra từng mặt, từng khía cạnh, từng vấn đề,...để lần lượt thuyết minh.
Ví dụ: Văn bản Huế
- Huế còn là thành phố đấu tranh kiên cường.
* Những mặt được thuyết minh trong văn bản:
“HuÕ” thuéc ®èi t­îng thuyÕt minh ®a d¹ng, gåm nhiÒu mÆt nªn ng­êi viÕt ®· chia ra tõng mÆt ®Ó lÇn l­ît thuyÕt minh.
Hãy chứng minh hai văn bản: “Huế” và “Ôn dịch, thuốc lá” có kết hợp nhiều phương pháp thuyết minh. Tìm dẫn chứng cụ thể cho từng phương pháp.
Thảo luận nhóm
(3 phút)


Huế


Phương pháp nêu định nghĩa
Huế là một trong nh?ng trung tâm van hoá nghệ thuật lớn của Việt Nam
Phương pháp so sánh
Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi Ngự Bỡnh như cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế.
Phương pháp liệt kê.
Huế nổi tiếng với các lang tẩm của các vua Nguyễn, với chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, Chợ Dông Ba....
Phương pháp phân loại, phân tích
*Dẹp với cảnh sắc sông ,núi ...
* Nh?ng công trỡnh kiến trúc nổi tiếng
*Nh?ng sản phẩm đặc biệt :vườn ,nón ,cô gái Huế, nh?ng món an,.
* Truyền thống lịch sử,...
Bài tập 2: Bài viết "Ôn dịch thuốc lá" đã sử dụng nh?ng phương pháp thuyết minh nào để nêu bật tác hại của viêc hút thuốc lá.
Phương pháp so sánh.
+ Ôn dịch thuốc lá với bệnh dịch khác.
+ Tác hại của thuốc lá với giặc gặm nhấm.
+ Thanh niên Việt Nam với thanh niên Mĩ.
Phương pháp phân loại, phân tích.
+ Tác hại đối với người hút.
+ Tác hại đối với người bên cạnh.
+ Tác hại đến nhân cách.
+ Cách phòng chống.
Phương pháp liệt kê.
+ Liệt kê tác hại của thuốc lá đối với người hút.
+ Liệt kê tác hại của thuốc lá đối với người bên cạnh.
Phương pháp dùng số liệu và nêu ví dụ.
( ở Bỉ, từ nam 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la).
Bài tập nhanh: nối nội dung ở cột A và nội dung ở cột B để có đáp án chính xác nhất?
Bài tập 1: Tác giả bài " Ôn dịch thuốc lá" đã nghiên cứu, tỡm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Em hãy chỉ ra phạm vi tỡm hiểu vấn đề thể hiện trong bài viết.
Kiến thức của một bác sỹ.
Kiến thức của người quan sát đời sống xã hội.
Kiến thức của một người có tâm huyết với nh?ng vấn đề xã hội bức xúc.
Kiến thức
ĐÞa lý:
Ngã ba Dồng Lộc là giao điểm gi?a hai đường tỉnh lộ 8 và 15 thuộc vùng đất đồi Hà Tĩnh.
Lịch sử
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước; nh?ng cô gái thanh niên xung phong.
Khoa học quân sự
Về các loại máy bay, bom.
Đêi sèng x· héi
Về đời sống, cuộc sống của các n? thanh niên xung phong thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
Bài tập 3:
Phương pháp
Phương pháp nêu định nghĩa.
Phương pháp phân loại, phân tích
Phương pháp nêu số liệu
Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm…
- Giới thiệu tập thể 10 cô gái anh hùng.
- Giới thiệu về nữ anh hùng La Thị Tám.
20 km…44 trọng điểm…
2057 trận bom.
- 18 lần đánh phá.
Tri thức
để
thuyết minh
HỌC TẬP
TÍCH LŨY
QUAN SÁT