Bài 12. Phương pháp thuyết minh

Xin kính chào các thầy cô giáo v? d? ti?t h?c mụn Ng? van L?p 8A!

Bài 12 – Tiết 47



PhUương pháp thuyết minh


Các văn bản
Cây dừa Bình định
Tại sao lá cây có màu xanh lục và Con giun đất
Khởi nghĩa Nông Văn Vân
Huế
các Loại tri thức
Về sự vật
Về khoa học
Về lịch sử
Về văn hóa
Để có tri thức
Quan sát , xem xét
Học tập, nghiên cứu
Học tập, tra cứu tài liệu
Tham quan , xem xột
Muốn có tri thức để làm tốt bài thuyết minh, ngưu?i viết phải:
- Quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tuượng cần thuyết minh.
- Nắm bắt đuược bản chất, đặc truưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng.
Xét ví dụ
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam.
(Huế)
Nông Văn Vân là tù truưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc ( Cao Bằng).
(Khởi nghĩa Nông Văn Vân)
A: Đối tuượng cần thuyết minh.
B: Tri thức về đối tuượng
Cách diễn đạt: từ "là"
A " là" B
Phưuơng pháp nêu định nghĩa, giải thích là chỉ ra đặc điểm riêng nổi bật của đối tuượng cần thuyết minh.
Cho các ví dụ sau:
Sách là đồ dùng thiết yếu của học sinh.
Sách là phưuơng tiện giữ gìn và truyền bá kiến thức.
Sách là nguười bạn tốt của con nguười.
Quá hẹp
Rõ ràng, chính xác
Qúa rộng
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích là chỉ ra các đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng thuyết minh bằng lời văn rõ ràng, ngắn gọn, chính xác.
Xét ví dụ
1, Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con nguười: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ đồ xôi, nưuớc dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nưuớc mắm....
(Cây dừa Bình Định)
Các tỏc d?ng của cây dừa Bình Định:
Thân làm máng
Lá làm tranh
Cọng lá chẻ nhỏ làm vách
Gốc dừa già làm chõ đồ xôi
Nuước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nuước mắm.
Ví dụ:
2, Theo các nhà khoa học, bao bì ni lông lẫn vào đất làm cản trở quá trình sinh trưuởng của các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tưuợng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đuường dẫn nuước thải, làm tăng khả năng ngập lụt của các đô thị về mùa mưua. Sự tắc nghẽn hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải....
(Thông tin về Ngày trái đất năm 2000)
Phưuơng pháp liệt kê là kể ra các thuộc tính, biểu hiện cùng loại của đối tuượng cần thuyết minh.
Xét ví dụ
Ta nghèo hơn các nuước Âu - Mĩ rất nhiều nhưung "xài" thuốc lá là tuương

đuương với các nưuớc đó.
Ôn dịch thuốc lá đe dọa sức khỏe và tính mạng của loài nguời còn nặng hơn cả

AIDS.
A: Đối tuượng cần đối chiếu.
B,C : Các đối tuượng đối chiếu.
Phương pháp so sánh : đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minh.
Ví dụ 1:

Ngày nay, đi các nước phát triển ,đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá .Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ, từ năm 1987,vi phạm lần nhất phạt 40 đô la, tái phạm 500 đô la).
Phương pháp nêu ví dụ.

Ví dụ 2:
Các nhà khoa học cho biết trong không khí,dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích,thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật sẽ dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Vậy vì sao đến nay dưỡng khí vẫn còn? Đó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả ra dưỡng khí. Một hec-ta cỏ mỗi ngày có khả năng hấp thụ 900 kg thán khí và nhả ra 600 kg dưỡng khí. Vì thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kì to lớn.
( Nói về cỏ)
Phương pháp dùng số liệu(con số).
Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu:
Lµ phư­¬ng ph¸p ®ư­a vÝ dô cô thÓ, nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c râ rµng theo thø tù. ThuyÕt phôc ngư­êi ®äc tin vµo nh÷ng ®iÒu mµ ngư­êi viÕt cung cÊp.

Hiểu đầy đủ, cụ thể toàn diện về Huế
"đối tuượng đa dạng, nhiều cá thể, nhiều bộ phận, nhiều mặt."

+ Cảnh sắc thiên nhiên:
- Sự kết hợp hài hoà của núi ,sông ,biển .
- Đẹp với cảnh sắc sông ,núi ...
+ Nhiều công trình kiến trúc:
- Có những công trình kiến trúc nổi tiếng
+ Đặc sắc :
- Những sản phẩm đặc biệt :vưuờn ,nón ,cô gái Huế ...
- Những món ăn .
+ Lịch sử đấu tranh và con nguười : Thành phố đấu tranh kiên cuường .
Phương pháp phân loại phân tích : chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.


Huế


Phương pháp nêu định nghĩa
Huế là một trong những trung tâm văn hoá nghệ thuật lớn của Việt Nam.
Phuương pháp so sánh
Sông Huương đẹp nhuư một dải lụa xanh bay luượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi Ngự Bình nhuư cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế.
Phuương pháp liệt kê.
Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn, với chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, Chợ Đông Ba....
Phuương pháp phân loại, phân tích
*Đẹp với cảnh sắc sông ,núi ...
* Những công trình kiến trúc nổi tiếng
*Những sản phẩm đặc biệt :vưuờn ,nón ,cô gái Huế, những món ăn .
* Truyền thống lịch sử.
II. Ghi nhớ

Muốn có tri thức để làm tốt bài thuyết minh, nguười viết phải quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tuợng cần thuyết minh, nhất là phải nắm bắt đuược bản chất, đặc truưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng.
Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, nguười ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phuương pháp thuyết minh nhuư: Nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu so sánh, phân tích, phân loại...
Bài tập nhanh: Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có nội dung của phưuong pháp thuyết minh.
Luyện tập
Bài tập 1
Tác giả bài " Ôn dịch thuốc lá" đã nghiên cứu, tìm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá.
Kiến thức của một bác si.
Kiến thức của ngu?i quan sát đời sống xã hội.
Kiến thức của một nguười có tâm huyết với những vấn đề xã hội bức xúc.
Bài tập 2



Bài viết "Ôn dịch thuốc lá" đã sử dụng những phuơng pháp thuyết minh để nêu bật tác hại của viêc hút thuốc lá.



Phuương pháp so sánh đối chiếu.
+ Ôn dịch thuốc lá với bệnh dịch khác.
+ Tác hại của thuốc lá với giặc gặm nhấm.
+ Thanh niên Việt Nam với thanh niên Mĩ.
Phuương pháp phân loại, phân tích.
+ Tác hại đối với ngưuời hút.
+ Tác hại đối với nguười bên cạnh.
+ Tác hại đến nhân cách.
+ Cách phòng chống.
Phuương pháp liệt kê.
+ Liệt kê tác hại của thuốc lá đối với nguười hút.
+ Tác hại của thuốc lá đối với nguười bên cạnh.
Phưuơng pháp dùng số liệu và nêu ví dụ.
( ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la).
Bài tập3 (1)
Văn bản đòi hỏi cần có những kiến thức:




Kiến thức



Địa lý:
Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm giữa hai
đuường tỉnh lộ 8 và 15 thuộc vùng đất đồi Hà Tĩnh.
L?ch sử
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nuước; những cô gái thanh niên xung phong.
Khoa học quân sự
Về các loại máy bay, bom.
Đời sống xã hội
Về đời sống, cuộc sống của các nữ thanh niên xung phong thời kỳ chống Mỹ cứu nuước.
Bài tập 3 (2)
Văn bản đã sử dụng những phuương pháp thuyết minh




PhưUONG pháp




Nêu định nghĩa
Dùng phân loại, phân tích
Dùng số liệu, con số
Nêu ví dụ


Phuong pháp thuyết minh

1. Phương pháp nêu định nghĩa
2. Phương pháp liệt kê
3. Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu
4. Phương pháp so sánh
5. Phương pháp phân loại, ph©n tích
Hướng dẫn tự học ở nhà :
+ Học bài.
Sưu tầm, đọc thêm các văn bản thuyết minh sử dụng phong phú các phương pháp để học tập.
Đọc kĩ một số đoạn văn thuyết minh.
+ Soạn bài :
Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh
+ Chuẩn bị :
Sưu tầm tư liệu về Hồ Gươm