Bài 12. Phương pháp thuyết minh

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ
Về dự tiết học Ngữ văn lớp 8A4
Giáo viên Nguyễn Thị Phương Tuyết




Bài 12 – Tiết 47
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
* Đọc lại các văn bản: Cây dừa Bình Định(1), Tại sao lá cây có màu xanh lục(2), Huế(3), Khởi nghĩa Nông Văn Vân(4), Con giun đất(5).
(1): Về sự vật.
(2): Về Khoa học.
(3): Văn hoá xã hội.
(4): Về Lịch sử.
(5): Về Sinh học.
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Phải biết quan sát, học tập, tích lũy kiến thức.

Ghi nhớ 1.


Muốn có tri thức để làm tốt bài thuyết minh, người viết phải:
- Quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh
- Nắm bắt được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng.
Ví dụ:
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. (Huế)
Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc(Cao Bằng). (Khởi nghĩa Nông Văn Vân)
là
là
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
Đối tượng thuyết minh: Huế (A).
Tri thức về đối tượng: một trong những…(B).
Đối tượng thuyết minh: Nông Văn Vân (A).
Tri thức về đối tượng : tù trưởng…(B).
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích là chỉ ra đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng cần thuyết minh.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
Ví dụ:
Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mỡnh cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa gi� làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm....
(Cõy d?a Bỡnh D?nh)
Thân làm máng.
Lá làm tranh.
Cọng lá chẻ nhỏ làm vách.
Gốc dừa già làm chõ đồ xôi.
Nước dừa để uống, để kho cá, kho. thịt, nấu canh, làm nước mắm.
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Ví dụ:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
2. Theo các nhà khoa học, bao bì ni lông lẫn vào đất làm cản trở quá trình sinh trưởng của các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tượng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt của các đô thị về mùa mưa. Sự tắc nghẽn hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải....
(Thông tin về Ngày trái đất năm 2000)
Phương pháp liệt kê
b/ Phương pháp liệt kê.
 Lần lượt chỉ ra các đặc điểm, tính chất của đối tượng thuyết minh theo một trình tự nhất định, giúp người đọc hình dung ra đối tượng thuyết minh,
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
Ngày nay, đi các nước phát triển ,đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá .Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ, từ năm 1987,vi phạm lần nhất phạt 40 đô la, tái phạm 500 đô la).
(Ôn dịch thuốc lá)
Ví dụ:
Phương pháp nêu ví dụ
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
c/ Phương pháp nêu ví dụ.
Các ví dụ cụ thể có tác dụng thuyết phục người đọc, khiến người đọc tin vào những điều mà người viết đã cung cấp.
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
b/ Phương pháp liệt kê.
Ví dụ:
Phương pháp dùng số liệu (con số).
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật sẽ dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Vậy vì sao đến nay dưỡng khí vẫn còn? Đó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả ra dưỡng khí. Một héc-ta cỏ mỗi ngày có khả năng hấp thụ 900 kg thán khí và nhả ra 600 kg dưỡng khí. Vì thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kỳ to lớn.
(Nói về cỏ)
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số).
 Số liệu dẫn ra các con số cụ thể để thuyết minh, làm cho văn bản thêm tin cậy.
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
b/ Phương pháp liệt kê.
c/ Phương pháp nêu ví dụ.
Ví dụ:
Phương pháp so sánh.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
Ôn dịch thuốc lá đe dọa sức khỏe và tính mạng của loài

người còn nặng hơn cả AIDS.
A: Đối tượng cần đối chiếu.
B: Đối tượng đối chiếu.
e/ Phương pháp so sánh.
 Đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minh.
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số).
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
b/ Phương pháp liệt kê.
c/ Phương pháp nêu ví dụ.
HUế
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. Huế là một thành phố đẹp. Huế đẹp của thiên nhiên Việt Nam. Huế đẹp thơ. Huế đẹp của những con đường sáng tạo, anh dũng.
Huế là sự kết hợp hài hoà của núi, sông và biển. Chúng ta có thể lên núi Bạch Mã để đón gió biển. Từ đèo Hải Vân mây phủ, chúng ta nghe tiếng sóng biển rì rào. Từ đây, buổi sáng chúng ta có th? lên Trường Sơn, buổi chiều tắm biển Thuận An và ban đêm ngủ thuyền trên sông Hương.
Huế đẹp với cảnh sắc sông núi. Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi

Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Ngự Bình như cỏi yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế. Chiều đến, những chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng lướt trên dòng nước hiền dịu của sông Hương. Những mái chèo thong thả buông, những giọng hò Huế ngọt ngào bay lượn trên mặt sóng, trên những ng?n cây thanh trà, phượng vĩ.
Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng được Liên Hợp Quốc xếp vào hạng di sản văn hoá thế giới. Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn, với chựa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, chợ Đông Ba....
Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình. Huế là thành phố của những mảnh vườn xinh đẹp.
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Những hoa, cây cảnh, những vườn chè, vườn cây ăn quả của sông Hương xanh mướt như những viên ngọc. Những chiếc nón Huế làm cho các cô gái Huế đẹp hơn, duyên dáng hơn.
Huế còn nổi tiếng với những món ăn mà chỉ riêng Huế mới có.
Huế còn là thành phố đấu tranh kiên cường. Tháng Tám năm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nước, chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dưới chân thành Huế.
Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng.
(Dẫn theo Tiếng Việt thực hành)

Huế đẹp bởi các mặt:
* C?nh s?c thiờn nhiờn: - S? k?t h?p h�i ho� c?a nỳi, sụng, bi?n .
- D?p v?i c?nh s?c sụng, nỳi ...
* Nhiều công trình kiến trúc: có những công trình kiến trúc nổi tiếng.
Huế đẹp bởi các mặt:
* Lịch sử đấu tranh và con người : Thành phố đấu tranh kiên cường.
Huế đẹp bởi các mặt:
* Đặc sắc :- Những sản phẩm đặc biệt: vườn, nón, cô gái Huế ...
- Những món ăn.
Huế đẹp bởi các mặt:

Hi?u d?y d?, c? th? to�n di?n v? Hu?
"d?i tu?ng da d?ng, nhi?u cỏ th?, nhi?u b? ph?n, nhi?u m?t."

+ Cảnh sắc thiên nhiên:
- Sự kết hợp hài hoà của núi, sông, biển .
- Đẹp với cảnh sắc sông, núi ...
+ Nhiều công trình kiến trúc:
- Có những công trình kiến trúc nổi tiếng.
+ Đặc sắc:
- Những sản phẩm đặc biệt: vườn, nón, cô gái Huế ...
- Những món ăn.
+ Lịch sử đấu tranh và con người: Thành phố đấu tranh kiên cường.
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Phương pháp phân loại, phân tích.
g/ Phương pháp phân loại, phân tích.
 Chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.
e/ Phương pháp so sánh.
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số).
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
b/ Phương pháp liệt kê.
c/ Phương pháp nêu ví dụ.
* Hãy chứng minh hai văn bản “Huế” có kết hợp nhiều phương pháp thuyết minh. Tìm dẫn chứng cụ thể cho từng phương pháp.
g/ Phương pháp phân loại, phân tích.
e/ Phương pháp so sánh.
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số).
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
2. Phương pháp thuyết minh:
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh:
b/ Phương pháp liệt kê.
c/ Phương pháp nêu ví dụ.
HUẾ
Phương pháp nêu định nghĩa
Huế là một trong nh?ng trung tâm van hoá nghệ thuật lớn của Việt Nam.
Phương pháp so sánh
Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi Ngự Bỡnh như cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế.
Phương pháp liệt kê.
Huế nổi tiếng với các lang tẩm của các vua Nguyễn, với chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, Chợ Dông Ba....
Phương pháp phân loại, phân tích
* Dẹp với cảnh sắc sông, núi ...
* Nh?ng công trỡnh kiến trúc nổi tiếng.
* Nh?ng sản phẩm đặc biệt :vườn ,nón ,cô gái Huế, nh?ng món an,.
* Truyền thống lịch sử,...
Bài tập 1: Tác giả bài " Ôn dịch thuốc lá" đã nghiên cứu, tỡm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Em hãy chỉ ra phạm vi tỡm hiểu vấn đề thể hiện trong bài viết.
Kiến thức của một bác sỹ.
Kiến thức của người quan sát đời sống xã hội.
Kiến thức của một người có tâm huyết với nh?ng vấn đề xã hội bức xúc.
II. Luyện tập.
Tuần 12. Tiết 47: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh.
Bài tập 2: Bài viết "Ôn dịch thuốc lá" đã sử dụng nh?ng phương pháp thuyết minh nào để nêu bật tác hại của viêc hút thuốc lá.
Phương pháp so sánh. + Ôn dịch thuốc lá với bệnh dịch khác. + Tác hại của thuốc lá với giặc gặm nhấm. + Thanh niên Việt Nam với thanh niên Mĩ.
Phương pháp phân loại, phân tích. + Tác hại đối với người hút. + Tác hại đối với người bên cạnh. + Tác hại đến nhân cách. + Cách phòng chống.
Phương pháp liệt kê. + Liệt kê tác hại của thuốc lá đối với người hút. + Liệt kê tác hại của thuốc lá đối với người bên cạnh.
Phương pháp dùng số liệu và nêu ví dụ.
( ở Bỉ, từ nam 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la).
B
A
Nối cụm từ ở cột A với cụm từ ở cột B để hoàn thiện câu:
d- chỉ ra bản chất của đối tượng thuyết minh bằng lời văn ngắn gọn, chính xác.
a- lần lượt chỉ ra các đặc điểm, tính chất của đối tượng thuyết minh theo một trình tự nhất định, giúp người đọc hình dung ra đối tượng thuyết minh.
b- dẫn ra các con số cụ thể để thuyết minh, làm cho văn bản thêm tin cậy.
e- đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất đối tượng thuyết minh.
c- chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn
1- Phương pháp
nêu định nghĩa
2- Phương pháp
liệt kê
3- Phương pháp
dùng số liệu
4- Phương pháp
so sánh
5- Phương pháp
phân loại
TRÒ CHƠI TÌM Ô CHỮ MAY MẮN
1
2
3
4
5
6
Hãy kể tên 6 phương pháp thuyết minh đã học trong bài hôm nay?
Câu 1:
ĐÁP ÁN
Ô chữ may mắn:
Bạn nhận được ánh mắt ngưỡng mộ từ các bạn trong lớp và nhận được một tràng vỗ tay động viên, cổ vũ

Để làm tốt bài văn thuyết minh, cần phải
làm gì?
Câu 2:
ĐÁP ÁN
Hãy kể tên 6 phương pháp thuyết minh đã học trong bài hôm nay?
ĐÁP ÁN:
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích; phương pháp liệt kê; phương pháp nêu ví dụ; phương pháp dùng số liệu; phương pháp so sánh; phương pháp phân tích, phân loại.
Câu 1:
Để làm tốt bài văn thuyết minh, cần phải
làm gì?
ĐÁP ÁN:
Quan sát, học tập, tích lũy tri thức.
Câu 2:


Phuong pháp thuyết minh

1. Phương pháp nêu định nghĩa
2. Phương pháp liệt kê
3. Phương pháp nêu ví dụ
5. Phương pháp so sánh
6. Phương pháp phân loại, ph©n tích
4. Phương pháp dùng số liệu
TỔNG KẾT
* Đối với bài học tiết này:
+ Học thuộc ghi nhớ SGK/128.
+ Làm bài tập còn lại vào vở bài tập.
+ Tìm ví dụ có sử dụng các phương pháp thuyết minh.
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
* Đối với bài học ở tiết tiếp theo:
- Chuẩn bị bài “Trả bài kiểm tra Văn và bài viết Tập làm văn số 2”.
+ Đối với bài kiểm tra Văn: Xem lỗi và đưa ra hướng sửa chữa.
+ Đối với bài viết số 2: Xác định thể loại. Tìm lỗi đưa ra hướng khắc phục.
Kính chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ, hạnh phúc.