Bài 12. Câu ghép (tiếp theo)

Xin chào các em !
KIỂM TRA BÀI CŨ
Thế nào là câu ghép ?Xác định câu ghép trong câu văn sau : “ Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chập đưa nhìn tôi.Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đát: lòng tôi đã thắt lại , cổ họng tôi đã cay cay .”
Câu ghép là những câu do hai hay nhiều cụm C -V không bao chứa nhau tạo thành .Mỗi cụm C – V này được gọi là một vế câu .
Câu ghép là :Tôi // lại im lặng cúi đầu xuống đát: lòng tôi// đã thắt lại , cổ họng tôi // đã cay cay .
Em hãy cho biết có mấy cách nốI các vế trong một câu ghép ? Đó là những cách nào ? Cho 2 ví dụ minh họa ?
Có 2 cách nốI các vế câu ghps :
Dùng những từ có tác dụng nối . Cụ thể là :
+ Nối bằng một quan hệ từ .
+ Nối bằng một cặp quan hệ từ
+ Nối bằng một cặp phó từ, đạI từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau ( cặp từ hô ứng ) .
Không dùng từ nối : Trong trường hợp này, giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dâu hai chấm .
Câu ghép ( tt )
Tiết 46
Tiếng Việt
I.Quan hệ ý nghĩa giữa các vế của câu ghép :
Quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu ghép sau là quan hệ gì ? Dấu hiệu nào cho biết điều đó ? Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì ?
- Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của ngườI Việt Nam ta đẹp, bởi vì đờI sống , cuộc chiến đấu của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp .
Quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu ghép trên là quan hệ nguyên nhân - kết quả .Vế 1 chỉ kết quả , còn vế 2 chỉ nguyên nhân .
Dựa vào các kiến thức đã học ở các lớp dưới, em hãy nêu thêm những quan hệ ý nghĩa có thể có giữa các vế trong câu ghép ? Cho ví dụ minh họa
Hãy cho biết các câu ghép sau giữa các vế có quan hệ gì ? Dựa vào đâu để nhận biết các quan hệ đó ?
- Dù nhà xa nhưng Nam vẫn đi học đúng giờ .
Gió càng thổi mạnh, lửa càng bốc to .
- Lan không những học giỏi mà Lan còn hát hay .
- Sáng nay, em dến lớp trễ vì bố mẹ bận đi làm : ở nhà chẳng còn ai .
- Tối nào cũng thế, mẹ ngồi chấm bài thì em học bài .
- Dù nhà xa nhưng Nam vẫn đi học đúng giờ .
Quan hệ tương phản : do ... nhưng
Gió càng thổi mạnh, lửa càng bốc to .
Quan hệ tăng tiến : càng ... càng
- Lan không những học giỏi mà Lan còn hát hay
Quan hệ bổ sung : không những ... mà còn
- Sáng nay, em dến lớp trễ vì bố mẹ bận đi làm : ở nhà chẳng còn ai .
Quan hệ nguyên nhân : vì,Quan hệ giải thích:dấu hai chấm
Tối nào cũng thế, mẹ ngồi chấm bài còn em thì học bài .
Quan hệ đồng thờii : còn
Một số từ ngữ nhận biết mốI quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu ghếp :
Quan hệ nguyên nhân : vì ...nên, do...nên, bởi vì ...
Quan hệ điều kiện : nếu ...thì, hễ ...thì , giá mà..thì .
Quan hệ tương phản : tuy ...nhưng...
Quan hệ tăng tiến : càng ...càng, Quan hệ lựa chọ : hoặc , hay ...
Quan hệ bổ sung : không những ...mà còn
Quan hệ tiếp nối : rồi
Quan hệ đồng thời : và, còn vừa ...vừa

Hãy cho biết đoạn văn sau có mấy câu ghép và giứa các vế có quan hẹ ý nghĩa gì ?
- Hai người giằng co nhau, đu đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau [... ].Kết cục, anh chàng “ hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng cọn mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái ngã, nhào ra thếm .
( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )
Có 2 câu ghép . Câu 1 là quan hệ tiếp nối ( rồi ). Câu 2 là quan hệ nguyên nhân .
Qua phần tìm hiểu bài trên, hãy cho biết giữa các vế của câu ghép có những mối quan hệ ý nghĩa nào ?
Mỗi quan hệ thường được nhận biết bằng cách nào ?
Trường hợp không có dấu hiệu nhận biết thì phải làm gì ?
Ghi nhớ
Các vế của câu ghép có quan hệ ý nghĩa với nhau khá chặt chẽ. Những quan hệ thường gặp là : quan hệ nguyên nhân, quan hệ điều kiện, quan hệ tương phản, quan hệ tăng tiến, quan hệ lựa chọn, quan hệ bổ sung, quan hệ tiếp nối, quan hệ đồng thời, quan hệ giải thích .
Mỗi quan hệ thường được đánh dấu bằng những quan hệ từ, cặp quan hệ từ hoăc cặp từ hô ứng nhất định. Tuy nhiên để nhận biết chính xác quan hệ ý nghĩa giữa cácvế câu trong hiều trường hợp là phải dựa vào văn cảnh hoặc hoàn cảnh giao tiếp .
II. Luyện tập :
Bài tập 1 :
Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong những câu ghép dưới đây và cho biết mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa quan hệ gì ?
a) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổI ,vì chính lòng tôi có sự thay dổI lớn : hôm nay tôi đi học .
Vế 1 và vế 2 là quan hệ nhân quả , vế2 và vế 3 là quan hệ giảI thích .
b) Nếu trong pho lịch sử loài người xóa các thi nhân, văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xóa hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tqọng nghèo nàn sẽ đến bực nào !
Quan hệ điều kiện - kết quả : vế 1 là điều kiện, vế 2 là kết quả .
c) Như vậy, chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền, mà bổng lộc cac ngươi cũng đời đời hưởng thụ ; chẳng những gia quyến của ta được êm ấm gối chăn, mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão; chẳng những tông miếu của ta sẽ được muôn đời tế lễ, mà tổ tông các ngươi cũng được thờ cúng quanh năm; chẳng những thân ta kiếp nay đắc chí, mà đến các ngươi trăm năm về sau tiếng vẫn lưu truyền,;chẳng njững danh hiệu ta mai một, mà tên họ các ngươi cũng sử sách lưu thơm.
Các vế có quan hệ tăng tiến .: Chẳng những... mà còn
d) Tuy rết vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương .
Các vế có quan hệ tương phản
Bàt tập 2 :
a) Biển luôn thay đổi màu tùy theo sắc mây . Trời xanh thẵm, biển cũng xanh thẵm như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt nặng nề. Trời ầm ầm giông gió, biển đục ngầu m giận dữ...
Tìm câu ghép trong những doạn trích trên
Xác định quan hệ ý nghĩa giưa các vế câu trong mỗI câu ghép .
Có thể tách mỗi vế câu trên thành câu đơn được không ? Vì sao ?
Có 4 câu ghép chỉ quan hệ điều kiện - kết quả : vế đầu chỉ đièu kiện, vế sau chỉ kết quả .
Không thể tách mỗI vế câu trong các câu ghép trên thành một câu đơn vì ý nghĩa của các vế câu có quan hệ chặt chẽ vớI nhau.
b) Vào mùa sương, ngày ở Hạ Long như ngắn lại. BuổI sáng, mặt trời lên ngang cột buồm, sương tan, trời mớI quang. Buổi chiều, nắng vừa nhạt, sương đã buông nhanh xuống mặt biển.
Có 2 câu ghép chỉ quan hệ nguyên nhân- kết quả : vế đầu chỉ nguyên nhân, vế sau chỉ kết quả .
Không thể tách mỗi vế câu trong các câu ghép trên thành một câu đơn vì ý nghĩa của các vế câu có quan hệ chặt chẽ với nhau.
Bài tập 4 :
Đọc đoạn trích sau :
Chị Dậu càng tỏ ra bộ đau đớn :
- Thôi , u van con, u lạy con, con có thương thầy, thương u, thì con đi ngay bây giờ với u. Nếu con chưa đi, cụ Nghị chưa giao tiền cho, u chưa có tiền nộp sưu thì không khéo thầy con sẽ chết ở đình , chứ không sống được. Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy, thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u.
Trả lờt câu hỏi sau :
Quạn hệ ý nghĩa giữa các vế của câu ghep thứ hai là quạn hệ gì ? cCó nên tách mỗi vế câu thành 1 câu đơn không ? Vì sao ?
Thủ tách mỗi vế trong câu ghép thứ 1 và câu ghép thứ 3 thành câu đơn, So sánh cách viết ấy với cách viết trong đoạn trích, qua mỗi cách viết em hình dung nhân vật nói như thế nào ?
Đáp án :
a) Câu ghép 2 :: “Nếu con chưa đi, cụ Nghị chưa giao tiền cho, u chưa có tiền nộp sưu thì không khéo thầy con sẽ chết ở đình , chứ không sống được.” - Quan hệ của các vế trobg câu ghép 2 là điều kiện - kết quả .
- Không nên tách mỗi vế câu thành 1 câu đơn vì :ý nghĩa của các vế câu có quan hệ chặt chẽ với nhau.

b) Nếu ta tách các vế trong câu ghép 1 và 3 thành các câu đơn thì hàng loạt câu ngắn đặt cạnh nhau có thể giúp ta hình dung nhân vật nói nhát gừng hoặc nghẹn ngào mà dụng ý của tác giả là gợi ra cách nói kể lể, van xin thiết tha của chị Dậu .
Trắc nghiệm
Quan hệ về nghĩa giữa 2 vế trong câu ghép “Trời xanh như ngọc, đất xanh như lau ‘là quan hệ gì ?
Tương phàn C. Nối tiếp
Đồng thời D. Lựa chọn
Trắc nghiệm
Trong các câu sau, câu nào không phải là câu ghép ?
A.Rồi hắn cúi xuống, tần mầm gọt cạnh cái bàn lim .
B.Hắn chửi trới và hắn chửi đât .
C.Hắn uống đến say mềm người rồi hắn đi
D. Mọi người không nói gì, ai cũng lảng đi ..
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc phần ghi nhớ
Làm hết bài tập vào vở
Chuẩn bị bài mới