Bài 12. Ánh trăng

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ THAO GIẢNG CHÀO MỪNG NGÀY 20 – 11!
KIỂM TRA BÀI CŨ
Nêu cảm nhận của em về hình ảnh “Đầu súng trăng treo”?
Súng - trăng
- lí tưởng chiến đấu – tâm hồn người lính
- cứng rắn - dịu hiền
- chiến tranh – hoà bình
- chiến sĩ – thi sĩ
Vừa tượng trưng cho vẻ đẹp tinh thần của người lính , vừa là biểu hiện cao cả của tình đồng chí.
Giáo án Ngữ văn 9-Giáo viên : Bùi Thị Hai -Trường THCS Đức Ninh
Tiết 58: ÁNH TRĂNG Nguyễn Duy
Giáo Viên :Bùi Thị Hai
Tiết 58: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
Giới thiêụ tác giả - tác phẩm
Trình bày những hiểu biết của em về nhà thơ Nguyễn Duy và hoàn cảnh ra đời bài thơ “Ánh trăng” ?
1/ Tác giả
- Nguyễn Duy(1948),quê ở Thanh Hoá.Thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước
- Đạt giải nhất cuộc thi thơ, báo Văn nghệ(1972-1973)
- Sau 1975 chuyển vào Nam công tác tại thành phố Hồ Chí Minh
2/ Tác phẩm
- Ánh trăng viết năm 1978(sau 3 năm ngày đất nước thống nhất).In trong tập thơ cùng tên,đạt giải A của Hội nhà văn Việt Nam(1984)
Bài thơ là một lần “giật mình” của Nguyễn Duy trước cái điều vô tình dễ có ấy. Ánh trăng trước hết là tiếng lòng, là sự suy ngẫm của riêng nhà thơ, nhưng ý nghĩa bài thơ như một lời cảnh tỉnh, một lời nhắc nhở
II. Hướng dẫn đọc, tìm hiểu chú thích, bố cục văn bản
1/ Đọc
Hướng dẫn đọc
3 khổ đầu: giọng kể, nhịp bình thường
khổ 4: giọng đột ngột,cất cao,ngỡ ngàng với bước ngoặt của sự việc - sự xuất hiện vầng trăng
khổ 5,6: giọng tha thiết rồi trầm lắng cùng cảm xúc và suy tư lặng lẽ
Tiết 58: Ánh trăng-Nguyễn Duy
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ

Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa

Từ hồi về thành phố
quen ánh điện,cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường

Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng

Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình
�NH TRANG
2/ Bố cục
- 3 đoạn
+ đoạn 2 (khổ 3,4): cảm nghĩ về vầng trăng hiện tại
+ đoạn 3 (khổ 5,6):suy tư của tác giả
+ đoạn 1(khổ 1,2):cảm nghĩ về trăng quá khứ
Giáo án Ngữ văn 9-Giáo viên : Bùi Thị Hai-Trường THCS Đức Ninh
Bài thơ mang dáng dấp một lời kể chuyện tự nhiên về mối quan hệ giữa nhà thơ và vầng trăng: hồi nhỏ - lúc chiến tranh ở rừng – đến khi hòa bình, anh lại quên đi người bạn thân để rồi lúc gặp lại vầng trăng, tự nhiên hối hận.
Dựa vào mạch cảm xúc đó, hãy cho biết: Bài thơ chia làm mấy đoạn? Nội dung từng đoạn?
Nhận xét hình thức trình bày bài thơ này có gi khác lạ ?
Cũng thể thơ năm chữ, song không viết hoa các chữ cái đầu dòng. Đây là dụng ý của tác giả làm cho bài thơ liền mạch theo cảm xúc.
III.Phân tích bài thơ
1/ Cảm nghĩ về vầng trăng
a.Vầng trăng quá khứ
- Vầng trăng
Tri kỉ
Tình nghĩa
Chan hòa, thân thiết, gần gũi
Vầng trăng có ý nghĩa vĩnh hằng (không bao giờ quên)
(trăng-người hiểu biết,yêu quý,thân thiết nhau)
(gắn bó suốt từ hồi nhỏ đến lúc chiến tranh ở rừng núi)
Tiết 58: Ánh trăng-Nguyễn Duy
Hình ảnh vầng trăng tuổi thơ và những năm tháng chiến tranh ở rừng được tác giả miêu tả qua những từ ngữ, hình ảnh nào ?
Từ tri kỉ, tình nghĩa đặt trong hai câu thơ này, thể hiện điều gì?
Qua ®ã, em hiÓu ®­îc g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a nhµ th¬ vµ vÇng tr¨ng?
Giáo án Ngữ văn 9-Giáo viên : Bùi Thị Hai-Trường THCS Đức Ninh
b.Vầng trăng hiện tại
- như người dưng qua đường
(xa lạ,không hề quen biết)
Trong khổ thơ thứ ba, câu thơ nào gợi cho em ấn tượng sâu sắc nhất ?


Em hiểu thế nào là “người dưng” ?

Theo em, vì sao vầng trăng và con người trở nên xa lạ, cách biệt như vậy ?
Hoàn cảnh sống thay đổi : Phương tiện hiện đại, đầy đủ tiện nghi, khiến người ta quên đi quá khứ

Đọc thầm và nhận xét giọng thơ ở 2 câu thơ cuối khổ thơ ?
Giọng thơ nghe xót xa, nghẹn ngào
Tình huống bất ngờ nào là bước ngoặt để Nhà thơ bộc lộ cảm xúc của mình?
Thình lình đèn điện tắt
Phòng buyn-đinh tối om
Vội bật tung cửa sổ
Đột ngột vầng trăng tròn


Hãy phân tích nét độc đáo trong việc dùng tính từ “đột ngột” ở câu thơ cuối ?
Sự xuất hiện của vầng trăng trong tình huống này có ý nghĩa gì ?

Sự gặp gỡ bất ngờ
Xáo động tâm hồn nhà thơ
Vầng trăng không chỉ là vật chiếu sáng mà còn: gợi về kỉ niệm xưa; gợi suy ngẫm về lẽ sống
Giáo án Ngữ văn 9-Giáo viên : Bùi Thị Hai -Trường THCS Đức Ninh
2/ Suy tư của tác giả
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng

Nghệ thuật : So sánh, liệt kê, điệp ngữ, dùng từ ngữ diễn tả tâm trạng, cảm xúc không trực tiếp, không cụ thể “Có cái gì”
Nội dung : Tâm trạng xúc động, trào dâng mạnh mẽ
Tiết 58: Ánh trăng-Nguyễn Duy
Em hãy tìm và phân tích những từ ngữ, hình ảnh thể hiện tư thế, tâm trạng, cảm xúc của nhân vật chủ thể khi đột ngột gặp lại vầng trăng?
“mặt”, “nhìn mặt” nghĩa là gì?
+ mặt-mặt:con người đối diện với vầng trăng(biểu tượng của quá khứ tốt đẹp)
”rưng rưng” thể hiện tâm trạng gì của nhà thơ ?
+ rưng rưng: rung động,xao xuyến,gợi nhớ,gợi thương.
Để miêu tả, tư thế, tâm trạng, cảm xúc của mình, tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó ?
Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình
+ cứ tròn vành vạnh:vẫn đẹp, nguyên vẹn, thủy chung,không thay đổi
+ im phăng phắc:nhân hoá,từ láy
Phân tích cái hay của từ “ giật mình “ trong câu thơ cuối ?
+ giật mình: phản xạ tự nhiên có thật của người chợt nhận ra sự vô tình, bạc bẽo, nông nỗi trong cách sống của mình
+ nhớ lại, tự vấn, ăn năn, tự trách, tự thấy phải thay đổi cách sống, không bao giờ làm người phản bội quá khứ, phản bội thiên nhiên
Ánh trăng đã nhắc nhở nhà thơ nói riêng và chúng ta nói chung điều gì ?
Trân trọng,giữ gìn vẻ đẹp giá trị truyền thống, thái độ đối với quá khứ, với những người đã khuất và đối với chính mình
cảnh tỉnh,nhắc nhở,phán xét
Tiết 58: Ánh trăng-Nguyễn Duy
Hình ảnh “trăng cứ tròn vành vạnh”, “im phăng phắc” có ý nghĩa gì? Nghệ thuật – tác dụng ?
THẢO LUẬN NHÓM
Bài thơ có nhan đề là “ánh trăng” trong khi đó xuyên suốt các khổ thơ tác giả đều dùng từ “vầng trăng”, chỉ có câu cuối cùng là sử dụng “ánh trăng`”. Vì sao như vậy ?
- Vầng trăng là biểu tượng của cuộc sống đẹp, ánh trăng là ánh sáng của sự nhắc nhở về lẽ sống. Bài thơ có tên là “ánh trăng”nhưng các khổ thơ trên tác giả đều viết “vầng trăng” đến khổ thơ cuối mới xuất hiện từ “ánh trăng”. “Ánh trăng” chính là sự quy tụ, kết tinh đẹp nhất của vầng trăng tạo nên chiều sâu tư tưởng của bài thơ đồng thời nâng vẻ đẹp của bài thơ lên đến đỉnh điểm.
Tiết 58: Ánh trăng-Nguyễn Duy
IV. TỔNG KẾT

Nêu những nét nghệ thuật đặc sắc được sử dụng trong bài thơ ?
- Bài thơ kết hợp giữa tự sự và trữ tình, mạch cảm xúc men theo lời kể của tác giả.
- Giọng điệu tâm tình, tự nhiên... khi ngân nga, tha thiết, khi trầm lắng, suy tư.
- Thể thơ năm chữ, gieo vần cách với tiết tấu nhịp nhàng, mỗi khổ thơ được viết liền mạch như một câu, tạo sức truyền cảm, dễ thuộc, dễ nhớ
1/Nghệ thuật
2/ Nội dung
Chủ đề khái quát và ý nghĩa của bài thơ ?
- Chủ đề bài thơ: Từ một câu chuyện riêng, bài thơ cất lên lời nhắc nhở thấm thía về thái độ, tình cảm đối với những năm tháng quá khứ gian lao, tình nghĩa với thiên nhiên, đất nước, con người
Giáo án Ngữ văn 9-Giáo viên : Bùi Thị Hai -Trường THCS Đức Ninh
Ý nghĩa bài thơ:
- Ý nghĩa cả một thế hệ
- Ý nghĩa với nhiều người, nhiều thời, thái độ đối với quá khứ, với những người đã khuất và với chính mình.
Nằm trong mạch cảm xúc “uống nước, nhớ nguồn” – đó là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta
***Ghi nhớ: SGK
Giáo án Ngữ văn 9-Giáo viên : Bùi Thị Hai -Trường THCS Đức Ninh
CỦNG CỐ -DẶN DÒ
Đọc diễn cảm bài thơ
Đọc thuộc lòng bài thơ, nắm vững nội dung và nghệ thuật
Soạn bài: + Tổng kết từ vựng ( Luyện tập tổng hợp)
+ Làm các bài tập (SGK 158-160)
Giáo án Ngữ văn 9-Giáo viên : Bùi Thị Hai-Trường THCS Đức Ninh
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ
SỨC KHỎE