Bài 12. Ánh trăng

`
Chào mừng quý thầy giáo , cô giáo
ĐẾN DỰ GIỜ LỚP 9A - MÔN NGỮ VĂN
GIÁO VIÊN : NGUYỄN ĐẠI HOÀNG
TỔ : NGỮ VĂN - SỬ - ĐỊA - TA - GDCD
Chào mừng các thầy cô giáo
tới dự giờ môn Ngữ văn
lớp 7a
chào mừng Q�Y thầy cô giáo
Tới dự giờ môn Ngữ văn
Lớ 9A
GIÁO VIÊN : NGUYỄN ĐẠI HOÀNG
TỔ : NGỮ VĂN - SỬ - ĐỊA - TA - GDCD
KIỂM TRA BÀI CŨ
1/ Hình ảnh bà mẹ Tà-ôi được khắc họa với những công việc gì? (trong bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”)
2/ Nêu nghệ thuật tiêu biểu và ý nghĩa văn bản của bài thơ trên.
KIỂM TRA BÀI CŨ
1/ Hình ảnh bà mẹ Tà-ôi được khắc họa với những công việc gì? (trong bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”)
 Hình ảnh bà mẹ Tà-ôi địu con trên lưng để: giã gạo nuôi bộ đội, tỉa bắp trên núi Ka-lưi, tham gia kháng chiến
2/ Nêu nghệ thuật tiêu biểu và ý nghĩa văn bản của bài thơ trên.
 Nghệ thuật:
Sáng tạo trong việc vận dụng giai điệu lời hát ru.
Ẩn dụ, phóng đại.
Liên tưởng độc đáo, hình ảnh thơ có ý nghĩa biểu tượng.
 Ý nghĩa văn bản: Bài thơ ngợi ca tình cảm thiết tha và cao đẹp của bà mẹ Tà-ôi dành cho con, cho quê hương, đất nước trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
B à I m ớ i
Tiết : 58
Van b?n
Nguyễn Duy
Ánh trăng
I. Đọc – hiểu chú thích
1/ Tác giả, tác phẩm
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
Tên khai sinh là Nguyễn Duy Nhuệ. Sinh năm 1948.
Quê ở làng Quảng Xá (nay thuộc phường Đông Vệ - TP Thanh Hóa).
Là nhà thơ trẻ thời chống Mĩ.
Sau năm 1975, ông làm ở báo Văn nghệ giải phóng
Đôi điều về tác giả
I. Đọc – hiểu chú thích
1/ Tác giả, tác phẩm
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
- Nguyễn Duy là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
Tác phẩm chính
Viết vào năm 1978, tại thành phố Hồ Chí Minh.
In trong tập thơ cùng tên.
Đoạt giải A của Hội nhà văn Việt Nam (1984)
Đôi điều về bài thơ
I. Đọc – hiểu chú thích
1/ Tác giả, tác phẩm
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
- Nguyễn Duy là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
- Ánh trăng được sáng tác năm 1978.
Ánh trăng
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ

Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa
Ngửa mặt lên nhìn mặt
thấy cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng

Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình.
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường

Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
TP.Hồ Chí Minh, 1978
(Nguyễn Duy, Ánh trăng,
NXBTác phẩm mới Hà Nội, 1984)
VĂN BẢN
I. Đọc – hiểu chú thích
1/ Tác giả, tác phẩm
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
2/ Từ khó: người dưng, buyn-đinh
3/ Thể thơ - Phương thức biểu đạt:
? Bài thơ Ánh trăng được viết theo thể thơ nào?
- Thể thơ 5 chữ
I. Đọc – hiểu chú thích
1/ Tác giả, tác phẩm
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
2/ Từ khó: người dưng, buyn-đinh
3/ Thể thơ - Phương thức biểu đạt:
- Thể thơ 5 chữ
Kết hợp giữa tự sự, trữ tình, nghị luận.
? Em có nhận xét gì về phương thức biểu đạt được sử dụng trong bài thơ?
I. Đọc – hiểu chú thích
1/ Tác giả, tác phẩm
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
2/ Từ khó: người dưng, buyn-đinh
3/ Thể thơ - Phương thức biểu đạt:
- Thể thơ 5 chữ
Kết hợp giữa tự sự, trữ tình, nghị luận.
Bài thơ mang dáng dấp một câu chuyện nhỏ được kể theo trình tự thời gian: quá khứ - hiện tại – suy ngẫm.
? Theo em, những chữ đầu dòng trong bài thơ không viết hoa nhằm thể hiện điều gì?
? Từ đó, em hãy xác định bố cục của bài thơ?
Ánh trăng
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ

Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng

Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình.
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường

Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
Nguyễn Duy
Hình ảnh vầng trăng
trong quá khứ.
Hình ảnh vầng trăng
trong hiện tại.
Cảm xúc, suy tư
của nhà thơ.
I. Đọc – hiểu chú thích
1/ Tác giả, tác phẩm
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
2/ Từ khó: người dưng, buyn-đinh
3/ Thể thơ - Phương thức biểu đạt:
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
Ánh trăng
Nguyễn Duy
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ
? Vầng trăng xuất hiện ở đâu và vào những thời điểm nào trong quá khứ?
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ
? Vầng trăng thành tri kỉ là vầng trăng như thế nào?
sông
bể
Hồi nhỏ sống với đồng
Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa
? Tình cảm giữa người và trăng lúc này được diễn tả như thế nào?
? Em có nhận xét gì về sự có mặt của vầng trăng ở những thời điểm này?
Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên
?Lúc đó, người lính có suy nghĩ như thế nào về tình cảm ấy?
ngỡ không bao giờ quên
Vầng trăng đã có mặt trong những thời điểm khó quên của đời người
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
- Suốt một thời tuổi thơ đến những năm tháng trận mạc => Nghĩa tình với vầng trăng sâu nặng.
Ánh trăng
Nguyễn Duy
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ
với
với
với
sông
bể
Hồi nhỏ sống với đồng
Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa
Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên
?Trong đoạn thơ này tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào?
ngỡ không bao giờ quên
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
- Suốt một thời tuổi thơ đến những năm tháng trận mạc => Nghĩa tình với vầng trăng sâu nặng.
- Điệp từ: với, so sánh, nhân hóa hình ảnh vầng trăng.
 Gợi nhớ về quá khứ với bao kỷ niệm về những năm tháng gian lao nhưng nặng nghĩa tình của những người lính.
? Với biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng gì?
Thảoluận
? Vì sao khi đó con người có tình nghĩa với vầng trăng? và cảm thấy trăng có tình nghĩa với mình?
- Con người sống giản dị, thanh cao, chân thật hoà hợp với thiên nhiên trong lành: “Trần trụi vứi thiên nhiên – hồn nhiên như cây cỏ”.
- Trăng gắn liền với những trò chơi tuổi thơ và theo cùng những ước mơ trong sáng.
- Trăng là ánh sáng trong đêm tối của chiến tranh, là niềm vui bầu bạn của người lính trong gian lao của cuộc kháng chiến.
(2 phút)
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
? Vậy theo em, trong hai khổ thơ đầu, hình ảnh vầng trăng còn có tầng ý nghĩa nào khác?
=>Vầng trăng tượng trưng cho quá khứ đẹp đẽ và ân tình, cho vẻ đẹp của đời sống tự nhiên, vĩnh hằng.
- Suốt một thời tuổi thơ đến những năm tháng trận mạc => Nghĩa tình với vầng trăng sâu nặng.
- Điệp từ: với, so sánh, nhân hóa hình ảnh vầng trăng.
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện, cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường
Tình cảm giữa người và trăng trong hi?n t?i có gì thay đổi?
? Sự thay đổi đến phũ phàng, đau xót.
Vì sao có sự thay đổi đó (Vì sao cĩ s? xa l? v� c�ch bi?t nhu v?y?
Cảm nhận của em về sự thay đổi ?y?
Vì không gian cách biệt: làng quê - núi rừng – thành phố.
Vì thời gian cách biệt: tuổi thơ - người lính – công chức.
Vì điều kiện sống cách biệt: sự gian lao, vất vả  giờ ở đô
thị: cuộc sống đầy đủ tiện nghi.
người dưng
thành phố hồ chí minh về đêm
“Mình về thành thị xa xôi,
Nhà cao còn nhớ núi đồi nữa chăng?
Phố đông còn nhớ bản làng,
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?”
(“Việt Bắc” – Tố Hữu)
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
- Cuộc sống ở thành phố, trong cuộc sống có ánh điện, cửa gương nhưng “vầng trăng đi qua ngõ – như người dưng qua đường”.
Tình huống nào giúp trăng
và người hội ngộ?
- Tình huoáng baát ngôø, töï nhieân, phaûn
xaï cuûa con ngöôøi cuõng töï nhieân
-> traêng, ngöôøi hoäi ngoä.
?Em có nhận xét gì về tình huống hội ngộ và hành động của con người?
? Trước tình huống ấy, con người đã có hành động gì?
Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
vội bật tung cửa sổ
đèn điện tắt
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
- Cuộc sống ở thành phố, trong cuộc sống có ánh điện, cửa gương nhưng “vầng trăng đi qua ngõ – như người dưng qua đường”.
- Tình huống gặp gỡ bất ngờ, tự nhiên.
Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
? Cách sử dụng từ ngữ của tác giả trong khổ thơ này có gì đặc sắc? Tác dụng của cách sử dụng đó?
- Các động từ, tính từ gợi tả : Thình lình, vội, đột ngột, tung đầy biểu cảm.Trăng được nhân hóa, lặng lẽ đi qua đường, không ai còn nhớ, chẳng ai còn hay.Nhưng trăng vẫn đến, vẫn tròn, vẫn đẹp, vẫn thủy chung với mọi người.-> diễn tả sự bất ngờ của con người khi gặp lại trăng.
Thình lình
vội
tung
đột ngột
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
- Cuộc sống ở thành phố, trong cuộc sống có ánh điện, cửa gương nhưng “vầng trăng đi qua ngõ – như người dưng qua đường”.
- Tình huống gặp gỡ bất ngờ, tự nhiên.
? Trong tình huống đó, con người có cảm nhận gì?
=> Con người nhận ra sự vô tình của mình.
? Theo em, từ sự xa lạ giữa người và trăng ấy, nhà thơ muốn nói với chúng ta điều gì?
Cuộc sống hiện đại dễ khiến người ta lãng quên những giá trị cao đẹp trong quá khứ.
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
3.Cảm xúc, suy tư của nhà thơ:
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng
rưng rưng
? Từ rưng rưng cho thấy cảm xúc nào đang diễn ra trong tâm hồn con người?
Cảm xúc xao xuyến,có phần thành kính ở tư thế lặng im.Vầng trăng
là một hình ảnh của thiên nhiên hồn nhiên, tươi mát, là người bạn tri
kỉ suốt thời thơ ấu, rồi chiến tranh ở rừng. Trong phút chốc, sự xuất
hiện đột ngột của vầng trăng làm ùa dậy ở tâm trí nhà thơ bao kỉ niệm
của tuổi thơ hồn nhiên, của những năm tháng gian lao, bao hình ảnh
của thiên nhiên, đất nước bình dị “như là đồng là bể”, “như là sông là
rừng” hiện hình trong nỗi nhớ, trong cảm xúc rưng rưng của một con
người đang sống giữa phố phường hiện đại.
?Từ ngữ nào diễn tả cảm xúc của con người lúc này?
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng
- Mặt ( ngửa mặt): mặt người.
- Mặt ( nhìn mặt): mặt trăng.
Con người đối diện với vầng trăng cũng chính là đối diện với quá khứ.
? Tại sao tác giả viết
“ ngửa mặt lên nhìn mặt” mà không phải là
“ngửa mặt lên nhìn trăng”?
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
3.Cảm xúc, suy tư của nhà thơ:
Thảo luận (2’)
Vầng trăng cứ tròn vành vạnh, im phăng phắc, mặc cho người vô tình. Em hiểu ý nghĩa hình ảnh thơ này như thế nào?
- Vầng trăng tượng trưng cho quá khứ nghĩa tình, luôn tròn trịa, thuỷ chung, tình nghĩa. Con người có thể vô tình, lãng quên nhưng quá khứ vẫn nguyên vẹn, đẹp đẽ, tròn đầy.Trăng không chỉ thủy chung mà còn cao thượng, không oán trách, dù họ có lãng quên. Đó là sự im lặng bao dung nhân hậu.
? Đối diện với sự im lặng, bao dung ấy, con người có cảm giác gì?
?Theo em vì sao con người lại có cảm giác giật mình?
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
3.Cảm xúc, suy tư của nhà thơ:
?Theo em vì sao con người lại có cảm giác giật mình?
Giật mình vì chợt nhớ lại kỉ niệm.
Giật mình vì tự vấn lương tâm mình. Chợt nhận ra cái sai sót trong lối sống.
Giật mình để tự hoàn thiện mình hơn khi đối diện với quá khứ.
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
3.Cảm xúc, suy tư của nhà thơ:
? Vậy, trong sự suy tư của mình, tác giả muốn gợi nhắc với chúng ta một thái độ sống như thế nào?
 Mỗi chúng ta hãy biết trân trọng, giữ gìn những vẻ đẹp, những giá trị truyền thống. Hãy nhớ về cội nguồn, hãy ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ.
? Bài học này gợi cho em liên tưởng đến câu tục ngữ nào?
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
3.Cảm xúc, suy tư của nhà thơ:
III. Tổng kết
? Bài thơ có những giá trị đặc sắc nào về nghệ thuật? (kết cấu, giọng điệu, hình ảnh)
III. TỔNG KẾT.
1. Nghệ thuật:
- Bài thơ kết hợp giữa tự sự với trữ tình và mạch cảm xúc men theo lời kể để bộc lộ.
- Giọng điệu tâm tình, tự nhiên... khi ngân nga, tha thiết, khi trầm lắng, suy tư.
- Thể thơ năm chữ, gieo vần cách với tiết tấu nhịp nhàng, mỗi khổ thơ được viết liền mạch như một câu, tạo sức truyền cảm dễ thuộc, dễ nhớ.
- Sáng tạo nên hình ảnh thơ có nhiều tầng ý nghĩa (ánh trăng).
I. Đọc – hiểu chú thích
Tiết 58 – Văn bản: ÁNH TRĂNG (Nguyễn Duy)
II. Đọc, hiểu văn bản
1.Hình ảnh vầng trăng trong quá khứ:
2.Hình ảnh vầng trăng trong hiện tại:
3.Cảm xúc, suy tư của nhà thơ:
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật:
?Em hãy nêu ý nghĩa khái quát của bài thơ?
2. Ý nghĩa văn bản:
Bài thơ đã khắc hoạ một khía cạnh trong vẻ đẹp của người lính sâu nặng nghĩa tình, thuỷ chung sau trước.
TRĂNG
NGƯỜI
Tự nhắc nhở mình và củng cố ở người đọc thái độ sống “Uống nước nhớ nguồn”
Quá khứ
Tình nghĩa Ngỡ không
tri kỉ bao giờ quên
Hiện tại
Vầng trăng Vô tình
tròn lãng quên
Suy ngẫm
Tròn vành vạnh Giật mình
Im phăng phắc
Thủy chung,  tự hoàn
vị tha thiện
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
Về nhà:
-Học thuộc lòng bài thơ.
-Viết đoạn văn nêu ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh ánh trăng trong
bài thơ.
Làm bài tập 2/SGK ( Gợi ý: Hóa thân vào nhân vật Ánh trăng; Dòng
cảm nghĩ theo thời gian : Quá khứ-Hiện tại- Cảm xúc, suy ngẫm).
-Chuẩn bị bài: Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp).
CHÂN THÀNH CẢM ƠN THẦY CÔ VÀ CÁC EM!