Bài 12. Ánh trăng

Người dạy: Nguyễn Thị Bích Duyên
Câu 1) Các câu thơ sau nói lên điều gì ở người mẹ Tà- ôi?
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
A. Người mẹ có nhiều giấc mơ đẹp về tương lai
B. Người mẹ đã gửi trọn niềm mong mỏi vào giấc mơ của đứa con.
C. Người mẹ rất yêu nước, yêu đồng bào
D. Người mẹ rất yêu lao động và công việc kháng chiến
Kiểm tra bài cũ
B
Câu 2) Theo em vào thời điểm mà bài thơ ra đời việc “mơ thấy Bác Hồ” hàm ý điều gì?
A. Mơ cuộc kháng chiến nhanh chóng thắng lợi
B. Mơ cuôc sống sẽ trở nên no đủ.
C. Mơ nước nhà thống nhất, Bắc Nam sum họp.
D. Mơ đứa con mau khôn lớn để giúp đỡ người mẹ.
C
ÁNH TRĂNG
(Nguyễn Duy)
1. Tác giả, tác phẩm
a. Tác giả:
- Nguyễn Duy: Là nhà thơ đồng thời cũng là chiến sĩ
- Ông là gương mặt tiêu biểu trong lớp nhà thơ trẻ thời chống Mĩ
Nguyễn Duy thuộc thế hệ nhà thơ quân đội trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Thế hệ này từng trải qua bao thử thách, gian khổ, từng chứng kiến biết bao sự hi sinh anh dũng của nhân dân, đồng đội trong chiến tranh, từng gắn bó với thiên nhiên, núi rừng tình nghĩa. Nhưng khi nước nhà được hòa bình, được sống trong cảnh tiện nghi đầy đủ, hiện đại, con người dễ lãng quên quá khứ gian nan đau khổ. Bài thơ “Ánh trăng” được viết năm 1978, ba năm sau ngày giải phóng, là một lần giật mình của Nguyễn Duy trước cái điều vô tình dễ có ấy.

ÁNH TRĂNG
Hồi nhỏ sống với rừng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ

Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa

Từ hồi về thành phố
quen ánh điện, cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường
Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn

Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng

Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình.
Buyn-đinh: Toà nhà cao, nhiều tầng, hiện đại.
b. Văn bản:
Bài thơ sáng tác vào năm 1978 tại thành phố Hồ Chí Minh; được rút ra từ tập thơ “Ánh trăng” (1984) - tập thơ đoạt giải A của Hội nhà văn Việt Nam.
Tóm tắt:
Hồi nhỏ và cả thời chiến tranh nữa, con người sống giản dị, gần gũi với thiên nhiên đến tưởng như không bao giờ quên “cái vầng trăng tình nghĩa”. Nhưng từ hồi về thành phố, quen sống trong tiện nghi hiện đại, vầng trăng trở thành “người dưng qua đường”. Bất ngờ điện tắt, phòng buyn-đinh tối om mà ngoài kia ánh trăng vẫn tròn đầy, sáng trong, viên mãn gợi lại miền kí ức đẹp xưa kia, thức tỉnh thái độ sống của bao người.
2. Đọc - hiểu văn bản:
- Thể thơ: Năm chữ
Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp với trữ tình.
- Bố cục: 3 phần
+ Hai khổ thơ đầu: Vầng trăng trong quá khứ
+ Hai khổ thơ tiếp: Vầng trăng trong hiện tại
+ Hai khổ thơ cuối: Suy ngẫm của nhà thơ.
3. Phân tích:
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ
Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa
3. Phân tích:
 Từ ngữ mộc mạc, giản dị gợi lên một quá khứ đẹp (gần gũi, gắn bó với thiên nhiên) đầy nghĩa tình
Ở hai khổ thơ đầu, hình ảnh vầng trăng
“trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ”
gợi cho em suy nghĩ điều gì?
Hồi nhỏ sống với đồng, với sông, với bể
hồi chiến tranh ở rừng, vầng trăng: tri kỉ...nghĩa tình
3.a) Vầng trăng trong quá khứ:
Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn - đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
3.b) Vầng trăng trong hiện tại:
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện, cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện, cửa gương
Cuộc sống hiện tại được tác giả miêu tả qua chi tiết nào?
Với cuộc sống đầy đủ tiện nghi tình cảm của tác giả với vầng trăng đã có sự thay đổi, em hãy tìm câu thơ thể hiện rõ điều đó?
3.b) Vầng trăng trong hiện tại:
Em cảm nhận được gì qua những chi tiết ấy?
 Gợi lên một cuộc sống đầy đủ
Vầng trăng…người dưng….
Trong khổ thơ này tác giả đã xây dựng hình ảnh đối lập. Hãy chỉ ra và phân tích ý nghĩa biểu hiện của hình ảnh đó.
 Thái độ dửng dưng, lạnh nhạt
Điện tắt… tối om…. trăng tròn
Hình ảnh đối lập, sự xuất hiện đột ngột của vầng trăng làm sống dậy bao kỉ niệm đẹp thời quá khứ
“vầng trăng” là một hình ảnh của thiên nhiên, hồn nhiên, tươi mát là người bạn tri kỉ suốt thời tuổi nhỏ rồi thời chiến tranh ở rừng. Trong phút chốc sự xuất hiện đột ngột của vầng trăng làm ùa dậy trong tâm trí nhà thơ bao kỉ niệm đẹp
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng
3.c) Suy ngẫm về vầng trăng
Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình.
 Từ ngữ có tác dụng gợi tả cho ta thấy được quá khứ đẹp đẽ, nguyên vẹn chẳng phai mờ (nghĩa tình, thủy chung)
Trăng cứ tròn vành vạnh
Hình ảnh “trăng cứ tròn vành vạnh” (Cứ thủy chung dù con người vô tình), “ánh trăng im phăng phắc” (Như một sự nghiêm khắc nhắc nhở tác giả đừng quên quá khứ) gợi cho em suy nghĩ gì?
3.c) Suy ngẫm về vầng trăng
 Thái độ nghiêm khắc, nhắc nhở nhà thơ, nhắc nhở chúng ta: không được quên quá khứ
Ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình
Vầng trăng ở đây không chỉ là một hình ảnh của thiên nhiên đất trời mà còn là biểu tượng cho một quá khứ nghĩa tình, là vẻ đẹp bình dị, vĩnh hằng của đời sống.
4) Tổng kết
- Giọng điệu tâm tình tự nhiên, hình ảnh giàu tính biểu cảm, bài thơ như một câu chuyện riêng, có sự kết hợp hài hòa tự nhiên giữa tự sự và trữ tình; giọng điệu tâm tình bằng thể thơ năm chữ.
- Bài thơ là lời nhắc nhở, củng cố thái độ sống “Uống nước nhớ nguồn” đối với mọi người.
Trăng
Người
Tự nhắc nhở mình và củng cố ở người đọc thái độ sống “uống nước nhớ nguồn”.
Hiện tại
Vầng trăng Vô tình
tròn lãng quên
Suy ngẫm
tròn vành vạnh giật mình im phăng phắc
 Thủy chung,  tự hoàn
vị tha thiện
Quá khứ
Tình nghĩa Ngỡ không
tri kỉ bao giờ quên
Vì sao bài thơ có nhan đề là “Ánh trăng”, nhưng xuyên suốt các khổ thơ tác giả đều dùng từ “vầng trăng”?
Bài thơ có tên là “Ánh trăng” nhưng các khổ thơ trên tác giả đều viết “vầng trăng” đến khổ thơ cuối mới xuất hiện từ “ánh trăng”. “Ánh trăng” chính là sự quy tụ, kết tinh đẹp nhất của vầng trăng tạo nên chiều sâu tư tưởng của tứ thơ đồng thời nâng vẻ đẹp của bài thơ lên đến đỉnh điểm.
So sánh ý nghĩa của hình ảnh “ánh trăng” trong 2 bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu và “Ánh trăng” của Nguyễn Duy?
Giống nhau
Khác nhau
Hai bài thơ đều lấy một vẻ đẹp trong thiên nhiên - ánh trăng - để khai thác xây dựng hình ảnh thơ.
- Ánh trăng là biểu tượng cho vẻ đẹp và sức mạnh của tình đồng chí.
- Là hình tượng thơ đậm chất lãng mạn trong thơ Chính Hữu và thơ ca kháng chiến.
- Khơi nguồn cho việc bày tỏ thái độ, tình cảm của con người với hiện tại và quá khứ.
- Là hình ảnh để nhà thơ thể hiện chủ đề bài thơ: “uống nước nhớ nguồn”.