Bài 11. Tổng kết về từ vựng (Từ tượng thanh, tượng hình, một số phép tu từ từ vựng)

Tổng kết
từ vựng
Bài 11 - Tiết 53
Tổng kết về từ vựng
Từ tượng thanh – tượng hình
Ào ào
Linh tinh
Ngật ngưỡng
Lanh lảnh
Lui tới
Lảo đảo
Mô phỏng các âm thanh của tự nhiên, của con người...
Từ tượng thanh
Lắc lư
Choe chóe
Tuần tự
Gập ghềnh
Lắt nhắt
Ư ử
Rũ rượi
Vụn vặt
Hừ hừ
Choang choang
Lui tới
Lướt thướt
Từ tượng hình
Gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật.
Từ tượng thanh – tượng hình
Bài tập 1
Mèo
Bò
Quạ
Ve
Chích chòe
Tu hú
Tắc kè...
Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh
Cuốc
Chèo bẻo
Bắt cô trói cột...
Từ tượng thanh – tượng hình Bài tập 2
Lốm đốm
Lê thê
Loáng thoáng
Lồ lộ...
Xác định từ tượng hình và giá trị sử dụng của chúng trong đoạn trích sau:
Đám mây lốm đốm, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, lê thê đi mãi, bây giờ cứ loáng thoáng nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã lồ lộ đằng xa một bức trắng toát.
Miêu tả đám mây một cách cụ thể, sinh động
Từ tượng hình không chỉ là từ láy, mà còn có thể là từ đơn, từ ghép
Quấn sát
Đứt quãng...
Tu từ: Bài tập 3a
Thà rằng liều một thân con
Hoa dù rã cánh lá còn xanh cây
Ẩn dụ
Thúy Kiều
Gia đình Thúy Kiều
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Tu từ: Bài tập 3b
Trong như tiếng hạc bay qua,
Đục như tiếng suối mới sa nửa vời.
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa.
So sánh
Tiếng đàn của Thúy Kiều
Đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng, để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm.
Tu từ: Bài tập 3c
Làn thu thủy nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành họa hai.
Nói quá
Tài sắc của Thúy Kiều
Phóng đại mức độ, qui mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Tu từ: Bài tập 3d
Gác kinh viện sách đôi nơi,
Trong gang tấc lại gấp mười quan san.
Nói quá
Sự ngăn cách giữa Thúy Kiều và Thúc Sinh
Tu từ: Bài tập 3e
Có tài mà cậy chi tài,
Chữ tài liền với chữ tai một vần.
Chơi chữ
Điệp ngữ
Lợi dụng tính đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước... làm câu văn hấp dẫn và thú vị...
Lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh.
Tài năng và tai họa nhiều lúc đi liền với nhau
Tu từ: Bài tập 4a
Còn trời còn nước còn non,
Còn cô bán rượu anh còn say sưa.
Điệp ngữ
Thể hiện tình cảm mạnh mẽ, kín đáo
Tu từ: Bài tập 4b
Gươm mài đá, núi cũng mòn.
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Nói quá
Sức mạnh của nghĩa quân Lam Sơn
Tu từ: Bài tập 4c
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
So sánh
Âm thanh, cảnh vật dưới đêm trăng
Tu từ: Bài tập 4d
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
Nhân hóa
Trăng – người bạn tri âm, tri kỷ
Gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn được dùng cho con người; làm cho thế giới loài vật, đồ vật... trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.
Tu từ: Bài tập 4e
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.
Ẩn dụ
Sự gắn bó của con với mẹ
Tu từ: Bài tập 4f
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
Hoán dụ
Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Cuộc đấu tranh của nông dân và công nhân
Tu từ: Bài tập 4g
Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời.
Nói giảm, nói tránh
Dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Niềm đau thương trước sự ra đi của Bác
Tu từ: Tổng kết
Tu từ
Đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng, để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm.
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn được dùng cho con người; làm cho thế giới loài vật, đồ vật... trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.
Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Phóng đại mức độ, qui mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh.
Lợi dụng tính đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước... làm câu văn hấp dẫn và thú vị.
Tổng kết từ vựng
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Mở rộng
Nghĩa
Bài tập thêm: câu a
Thân em như ớt trên cây,
Càng tươi vỏ ngoài càng cay trong lòng.
So sánh
Bài tập thêm: câu b
Con cò ăn bãi rau răm
Đắng cay chịu vậy đãi đằng cùng ai.
Ẩn dụ
Bài tập thêm: câu c
Buồn trông con nhện giăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai.
Buồn trông chênh chếch sao mai
Sao ơi sao hỡi nhớ ai sao mờ.
Nhân hóa
Bài tập thêm: câu d
Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
Hoán dụ
Bài tập thêm: câu e
Bao giờ cây cải làm đình
Gỗ lim thái ghém thì mình lấy ta.
Bao giờ chạch đẻ ngọn đa
Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình.
Nói quá
Bài tập thêm: câu f
Bác Dương thôi đã thôi rồi
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.
Nói giảm, nói tránh
Bài tập thêm: câu g
Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi.
Điệp ngữ
Bài tập thêm: câu h
Trăng bao nhiêu tuổi trăng già
Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non.
Chơi chữ
Xin chân thành cảm ơn