Bài 11. Tổng kết về từ vựng (Từ tượng thanh, tượng hình, một số phép tu từ từ vựng)

KẾ HOẠCH DẠY HỌC
Các cách phát triển từ vựng
Phát triển nghĩa của từ
Phát triển số lượng từ ngữ
Thêm nghĩa
Chuyển nghĩa
Tạo thêm từ mới
Mượn tiếng NN
Em có nhớ thế nào là “thuật ngữ” không?

Thuật ngữ là những từ ngữ
biểu thị khái niệm khoa học,
công nghệ, thường được dùng
trong các văn bản khoa học
công nghệ.

Tiết 53:TỔNG KẾT VỀ TỪVỰNG(tiếp)
I. T? tu?ng thanh vă t? tu?ng h�nh:
1. Khái niệm:
Theo em th? năo lă t? tu?ng thanh?
Từ tượng thanh là từ mô phỏng
âm thanhcủa tự nhiên hay của con người.
Ví dụ: Rào rào, ríu rít v.v…
Theo em th? năo lă t? tu?ng h�nh?
Từ tượng hình là từ gợi tả
hình ảnh,dáng vẻ, trạng thái
của sự vật.
Ví dụ: lom khom, lác đác v.v…
TIẾT 53: T?NG K?T V? T? V?NG
I. T? tu?ng thanh vă t? tu?ng h�nh:
1. Khái niệm
a)Từ tượng thanh:
Gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật.
Mô phỏng âm thanh của tự nhiên, người.
b)Từ tượng hình:
2.Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh:
Đố em biết được tên những loài vật là từ tượng thanh đấy?
2. Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh:
Meo…meo...
Chúng tôi là họ nhà “mèo”
2. Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh:
Bo…o...ò
Còn tôi tên là “bò”
2. Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh:
Tắc…ke…è...
Chúng tôi được người ta gọi là “tắc kè”
2. Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh:
Cú…cú…
Trông tôi có xinh không? Tôi là dòng dõi nhà “cú” đấy!
3.Xác định từ tượng hình và giá trị sử dụng của chúng trong đoạn trích sau:
→Mô tả đám mây một cách sống động, cụ thể.
TIẾT 53: T?NG K?T V? T? V?NG
I. T? tu?ng thanh vă t? tu?ng h�nh:
a)Từ tượng thanh:
b)Từ tượng hình:
II.M?t s? phĩp tu t? t? v?ng:
1.Khái niệm:
14
Hãy sắp xếp các khái niệm sao cho phù hợp:
a)Là gọi tên sự vật hiện tượng nàybằng tên SV,HT khác
có nét tương đồng với nó để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt
b)Là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác
có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt
c)Là gọi tên sự vật hiện tượng nàybằng tên SV,HT khác
có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt.
d)Là gọi , tả con vật, đồ vật, cây cối…bằng những từ ngữ
vốn được dùng để gọi hoặc tả con người, làm cho thế giới
loài vật, đồ vật, cây cối trở nên gần gũi với con người…

b)Là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác
có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt
a)Là gọi tên sự vật hiện tượng nàybằng tên SV,HT khác
có nét tương đồng với nó để làm tăng sức gợi hình,
gợi cảm cho sự diễn đạt
c)Là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên SV, HT khác
có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình,
gợi cảm cho sự diễn đạt.
d)Là gọi , tả con vật, đồ vật, cây cối…bằng những từ ngữ
vốn được dùng để gọi hoặc tả con người, làm cho thế giới
loài vật, đồ vật, cây cối trở nên gần gũi với con người…

Hãy sắp xếp các khái niệm sao cho phù hợp:
e) Là dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây
cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránhsự thô tục,
thiếu lịch sự…
f) Là biện pháp tu từ phóng đạimức độ, qui mô, tính chất
Của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, nhằm
gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm…
g)Là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ để tạo sắc thái
dí dỏm, hài hước…làm cho câu văn hấp dẫn, thú vị
h)Là lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý, gây
cảm xúc mạnh.
e) Là dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây
cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránhsự thô tục,
thiếu lịch sự…
f) Là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, qui mô, tính chất
Của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, nhằm
gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm…
g)Là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ để tạo sắc thái
dí dỏm, hài hước…làm cho câu văn hấp dẫn, thú vị
h)Là lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý, gây
cảm xúc mạnh.
TIẾT 53: T?NG K?T V? T? V?NG
I. T? tu?ng thanh vă t? tu?ng h�nh:
a)Từ tượng thanh:
b)Từ tượng hình:
II.M?t s? phĩp tu t? t? v?ng:
1.Khái niệm:
2.Bài tập:
*Câu 2:
14
2.Phân tích nét nghệ thuật độc đáo của những câu thơ sau (trích Truyện Kiều):
Thà rằng liều một thân con,
Hoa dù rã cánh lá con xanh cây.
b) Trong như tiếng hạc bay qua,
Đục như tiếng suối mới sa nửa vời.
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa
c)Làn thu thủy nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành họa hai.
d)Gác kinh viện sách đôi nơi,
Trong gang tấc lại gấp mười quan san.
e)Có tài mà cậy chi tài,
Chữ tài liền với chữ tai một vần.
Ẩn dụ
So sánh:
Nói quá:
Nói quá:
Chơi chữ:
Hoa, cánhKiều và cuộc đời của nàng
Lá, câyGia đình Kiều và cuộc sống của họ
Tiếng đàn của Kiều-Âm thanh của tự nhiên
 Nhấn mạnh tài năng âm nhạc thiên phú.
Làm nổi bật, gây ấn tượng
tài sắc vẹn toàn của Thúy Kiều
Cực tả sự xa cách về cảnh ngộ, thân phận
của Thúc Sinh và Thúy Kiều
Sự oái oăm của cuộc đời
Quan niệm về thuyết “Tài mệnh tương đố”
TIẾT 53: T?NG K?T V? T? V?NG
I. T? tu?ng thanh vă t? tu?ng h�nh:
a)Từ tượng thanh:
b)Từ tượng hình:
II.M?t s? phĩp tu t? t? v?ng:
1.Khái niệm:
2.Bài tập:
*Câu 2:
14
*Câu 3:
3.Phân tích nét nghệ thuật độc đáo của những câu (đoạn) sau:
a) Còn trời còn nước còn non,
Còn cô bán rượu anh còn say sưa.
(Ca dao)
b) Gươm mài đá, đá núi cũng mòn,
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
(Nguyễn Trãi- Bình Ngô đại cáo)
c) Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
(HCM - Cảnh khuya)
d) Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
(HCM – Ngắm trăng)
e) Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
(NKĐ- Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ)
“Còn”
Điệp ngữ:
“Say sưa”.
So sánh:
Nói quá:
Nhân hóa:
Ẩn dụ:
Từ đa nghĩa:
Bày tỏ tình cảm kín đáo,
tế nhị, mà mạnh mẽ.
Nhấn mạnh sự lớn mạnh không ngừng
của nghĩa quân Lam Sơn; thể hiện chất
lãng mạn và hiện thực của một chién sĩ
mang tâm hồn thi sĩ.
Miêu tả sắc nét và sinh động âm thanh
của tiếng suối , sự huyền ảo của cảnh
rừng và tâm trạng thao thức của nhân vật
trữ tình dưới đêm trăng.
Thiên nhiên sống động, có hồn; sự giao cảm
đầy lãng mạn giữa nhân vật trữ tình
và thiên nhiên.
Con là nguồn sống, là niềm tin , là niềm
kiêu hãnh của mẹ.
N
D
U
Trò
chơi
ô
chữ
1
N
3
5
?3
6
7
?1
?5
4
?4
?6
?7
?2
G
U
G
Y
U
Ê
Â
N
D
K
8
?8
2
H
O
A
H
N
Â
N
K?
Hàng ngang số 1(gồm 4 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên
sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng
với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 2(gồm 8 ô chữ):
Tên tác giả
Tác giả của: “Thanh Hiên thi tập”,
“Bắc hành tạp lục”,
“Đoạn trường tân thanh”
v.v…
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 3 (gồm 7 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Gọi, tả con vật, đồ vật,cây cối…bằng những
từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả
con người, làm cho thế giới loài vật, đồ vật,
cây cối…trở nên gần gũi với con người,
biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của
con người.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 4(gồm 6 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm…
bằng tên của sự vật, hiện tượng, khái niệm…
khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 5(gồm 7 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý,
gây cảm xúc mạnh .
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 6(gồm 15 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Dùng cách diễn đạt tế nhị,uyển chuyển,
tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ,
nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 7(gồm 14 ô chữ):
Câu nói thể hiện
nghĩa khí của nhân vật
Nhớ câu…………………………………,
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.
(Lục Vân Tiên)
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hàng ngang số 8(gồm 7 ô chữ):
Biện pháp tu từ
Lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ
để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước… làm câu
văn hấp dẫn, thú vị.
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Từ khóa (gồm 10 ô chữ):
Một kiệt tác bất hủ của nền
văn học trung đại Việt Nam
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Tác phẩm còn có tên là
“Đoạn Trường Tân Thanh”
Hướng dẫn về nhà:
1. Nắm kĩ các khái niệm và cách vận dụng về từ tượng thanh, từ tượng hình và các biện pháp tu từ từ vựng.
2. Phân tích các biện pháp tu từ từ vựng được sử dụng trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận.
3. Soạn bài: Tập làm thơ tám chữ.
Tiết học đến đây kết thúc
xin chào
GIÁO VIÊN: NGUYỄN VĂN KỲ LÂN