Bài 11. Tổng kết về từ vựng (Từ tượng thanh, tượng hình, một số phép tu từ từ vựng)

CHàO MừNG
các thầy cô giáo
về dự hội giảng lớp 9I
tổng kết về từ vựng
Ngữ Văn - Tiết 51:
I. Từ tượng thanh và từ tượng hình:
Tổng kết về từ vựng
Ngữ văn: Tiết 51
Trời đang nắng bỗng dưng tối sầm lại. Những đám mây đen nặng nề trở nước từ đâu hối hả bay về .Sấm ùng oàng, chớp loang loáng . Mưa xuống. Lúc đầu còn tí tách, tí tách, sau nặng hạt dần. Mưa rào rào trên sân gạch, gõ lộp độp trên phên nứa, đập lùng tùng vào tàu lá chuối. Tiếng giọt gianh đổ ồ ồ, nước chảy cuồn cuộn xói lên những rãnh nước sâu.
Trời đang nắng bỗng dưng tối sầm lại. Những đám mây đen nặng nề trở nước từ đâu hối hả bay về .Sấm ùng oàng, chớp loang loáng . Mưa xuống. Lúc đầu còn tí tách, tí tách, sau nặng hạt dần. Mưa rào rào trên sân gạch, gõ lộp độp trên phên nứa, đập lùng tùng vào tàu lá chuối. Tiếng giọt gianh đổ ồ ồ, nước chảy cuồn cuộn xói lên những rãnh nước sâu.
Mô phỏng âm thanh của tự nhiên, con người.
Gợi tả hình ảnh, hoạt động, trạng thái của sự vật.
Ùng oàng lộp độp
Tí tách lùng tùng
Rào rào Ồ ồ.
Nặng nề ,
Hối hả
Loang loáng
Trời đang nắng bỗng dưng tối sầm lại. Bầu trời nhiều mây đen. Sấm đánh liên tục, chớp rạch ngang bầu trời . Mưa xuống. Lúc đầu còn nhỏ, sau to dần. Tiếng mưa rơi nghe rõ trên sân gạch, trên phên nứa, đập vào tàu lá chuối. Nước chảy mạnh xói lên những rãnh nước sâu.
Trời đang nắng bỗng dưng tối sầm lại. Những đám mây đen nặng nề trở nước từ đâu hối hả bay về .Sấm ùng oàng, chớp loáng loáng . Mưa xuống. Lúc đầu còn tí tách, tí tách, sau nặng hạt dần. Mưa rào rào trên sân gạch, gõ lộp độp trên phên nứa, đập lùng tùng vào tàu lá chuối. Tiếng giọt gianh đổ ồ ồ, nước chảy cuồn cuộn xói lên những rãnh nước sâu.
Tác dụng: từ tượng hình, tượng thanh gợi tả âm thanh, hình ảnh sinh động, cụ thể, có giá trị biểu cảm cao.
Nghe âm thanh đoán tên loài vật
Ếch
Ngựa
Ếch
II. Các phép tu từ từ vựng:
- Nhân hoá
- So sánh
- Ẩn dụ
- Hoán dụ
- Điệp ngữ
- Chơi chữ
- Nói quá
- Nói giảm, nói tránh.
Bài tập (Thảo luận nhóm)
Thời gian: 1 phút.
a) Phân biệt: so sánh với ẩn dụ.
b) Phân biệt: ẩn dụ với hoán dụ.
a) Phân biệt: so sánh với ẩn dụ.
* Giống nhau:
* Khác nhau:
Đều là sự đối chiếu hai sự vật, hiện tượng có nét tương đồng

- Ví dụ:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa.
A B
Ví dụ:

Thuyền về có nhớ bến chăng.
B -----> A (Người con trai)
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
B----------> A (Người con gái)
Ẩn dụ
A như (giống như, hơn...) B
B
( Sự vật (SV làm chuẩn
được so sánh) để so sánh)
A
Nét tương đồng
So sánh
b) Phân biệt: ẩn dụ với hoán dụ.
* Giống nhau:
* Khác nhau:
Dùng tên của sự vật hiện tượng này để gọi tên sự vật hiện tượng khác.(Dùng B -----> A)
Dựa vào mối liên tưởng
B A
+ Bộ phận – toàn bộ
+ Vật chứa đựng – vật bị chứa.
+ Dấu hiệu – vật mang dấu hiệu
+ Cái cụ thể - Cái trừu tượng.
*VD:
Vì sao trái đất nặng ân tình.
Nhắc mãi tên Người Hồ Chí Minh.
Dựa vào điểm tương đồng giữa các sự vật.
+ Hình thức.
+Cách thức thực hiện.
+Phẩm chất.
+ Sự chuyển đổi cảm giác.
* VD:
Một tiếng chim kêu sáng cả rừng.
Ẩn dụ
Hoán dụ
Nét gần gũi qua liên tưởng
B
A
A
B
Nét tương đồng
Phát hiện các phép tu từ được sử dụng trong những câu thơ sau?

Nói giảm, nói tránh.
So sánh.
Nói quá
3) Trời mưa đất thịt trơn như mỡ,
Dò đến hàng nem chả muốn ăn.
Chơi chữ.
Nhân hoá
Ẩn dụ
Hoán dụ
Điệp ngữ
4) Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng,
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ,
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân.
? Phát hiện và phân tích nét nghệ thuật độc đáo của câu thơ sau:
Thà rằng liều một thân con,
Hoa dù rã cánh lá còn xanh cây.
Ẩn dụ
Thúy Kiều
Gia đình Thúy Kiều
Hình ảnh ẩn dụ làm nổi bật tấm lòng hiếu thuận, giàu đức hy sinh của nàng Kiều. Đồng thời khắc sâu nỗi đau đớn bất hạnh về cả thể xác và tinh thần của người con gái tài sắc.
? Phân tích tác dụng của điệp ngữ trong đoạn thơ sau:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanhxanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
(Truyện Kiều)
Điệp ngữ”Buồn trông” đứng đầu các câu lục tạo âm điệu trầm buồn cho cả đoạn thơ, diễn tả nỗi buồn triền miên, vô vọng của Thuý Kiều khi bị giam ở lầu Ngưng Bích.
? Phát hiện và phân tích nét nghệ thuật độc đáo của câu thơ sau:
Sen tàn cúc lại nở hoa,
Sầu dài ngày ngắn, đông đà sang xuân.

Mùa hè
Hoán dụ

Mùa thu
Hoán dụ chỉ sự chuyển đổi mùa trong năm. Cách diễn đạt làm tăng sức gợi cảm cho lời thơ.
(Truyện Kiều)
? Phát hiện và phân tích nét nghệ thuật độc đáo của câu thơ sau:
Có tài mà cậy chi tài,
Chữ tài liền với chữ tai một vần.
(Truyện Kiều)
Chơi chữ
Tài năng và tai hoạ thường đi kèm
với nhau.Tạo cách hiểu bất ngờ,gợi nỗi
xót xa cay đắng về cuộc đời đầy
bi kịch của Kiều.
Điệp ngữ
Gõy s? chỳ ý t?i ngu?i d?c.
? Phát hiện và phân tích nét nghệ thuật độc đáo của câu thơ sau:
Gác kinh viện sách đôi nơi,
Trong gang tấc lại gấp mười quan san.
(Truyện Kiều)
Nói quá
Cực tả sự xa cách
giữa thân phận, tình cảnh
của Thuý Kiều và Thúc Sinh
? Phát hiện và phân tích nét nghệ thuật độc đáo của câu thơ sau:
Trong như tiếng hạc bay qua,
Đục như nước suối mới sa nửa vời.
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa.
So sánh
(Truyện Kiều)
Tiếng đàn
Những cung bậc tuyệt diệu của tiếng đàn làm say đắm lòng người .
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai.

Vương Thuý Kiều
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai.

Vương Thuý Kiều
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai.

Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai.

Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai.

Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai.

Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ?
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai.

Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ?
So sánh
Ẩn dụ
Nhân hoá
Nói quá
- Phép so sánh làm nổi bật vẻ đẹp và tài năng của Kiều .
- Đôi mắt đẹp long lanh như nước mùa thu. Lông mày tươi xinh như dáng núi mùa xuân. Một vẻ đẹp trẻ trung, tràn trề sức sống.
- Vẻ đẹp của Kiều làm cho thiên nhiên phải đố kị ghen ghét.
- Nhấn mạnh sắc đẹp tuyệt thế giai nhân của Thuý Kiều.
Viết đoạn văn ngắn khoảng 3- 5 câu với chủ đề tự chọn, trong đó có sử dụng từ tượng thanh, từ tượng hình và một trong các phép tu từ.
Cõy da c? th? d?u l�ng dó g?n li?n v?i tu?i tho c?a chỳng tụi.Nú gi?ng nhu l� m?t to� nh� c? kớnh. C�nh cõy l?n hon c?t dỡnh. Ng?n cõy chút vút gi?a tr?i xanh. R? cõy n?i lờn m?t d?t nhu nh?ng con r?n h? mang gi?n d?. Trong vũm lỏ, giú chi?u g?y lờn nh?ng di?u nh?c li kỡ nhu ai dang cu?i núi. Chi?u chi?u, chỳng tụi ra ng?i g?c da húng mỏt v� nghe chim hút rớu rớt trờn ng?n cõy. Xa xa, gi?a cỏnh d?ng lỳa, d�n trõu l?ng th?ng v? l�ng. C?nh chi?u quờ em ờm d?m quỏ!
Tổng kết từ vựng
đồng nghĩa
Từ vựng
Cấu tạo
Nguồn gốc
Từ gốc Việt
Nghĩa
Từ ghép
Từ láy
Từ đơn
Từ phức
Mở rộng
Nguồn gốc khác
Hán Việt
Từ mượn
Nghĩa của từ
Từ nhiều nghĩa
Trái nghĩa
Đồng âm
Trường từ vựng
Nói quá
Hoán dụ
So sánh
Nhân hoá
Từ tượng hình
Từ tượng thanh
Phép tu từ
ẩn dụ
Nói giảm nói tránh
ChơI chữ
Điệp ngữ
Cấp độ KQ
của nghĩa từ ngữ
Về nhà

Học bài, nắm chắc khái niệm, đặc điểm của các phép tu từ.
Hoàn thành nốt các bài tập còn lại.
- Chuẩn bị bài: Tập làm thơ tám chữ.
CHÚC CÁC EM VUI KHOẺ, HỌC GIỎI
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ GIÁO ĐÃ THAM DỰ