Bài 11. Tổng kết về từ vựng (Từ tượng thanh, tượng hình, một số phép tu từ từ vựng)

Nhiệt liệt chào mừng
quý thầy, cô giáo về dự giờ, thăm lớp!
PHÒNG GD & ĐT TIÊN LÃNG
TRƯỜNG THCS KIẾN THIẾT
Giáo viên: Nguyễn Thị Hải
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Nghĩa
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Nghĩa
Tiết 52 - Tiếng Việt:
TỔNG KẾT TỪ VỰNG
(tiếp theo)
Tìm từ tượng, tượng thanh trong đoạn trích sau:
Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi! Họ vừa bắt xong.
Lão cố làm ra vẻ vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậc nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà òa lên khóc. Bây giờ thì tôi không xót xa năm quyển sách của tôi như trước nữa. Tôi chỉ ái ngại cho lão Hạc. Tôi hỏi cho có chuyện:
- Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão nghẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…
Lão Hạc – Nam Cao
ầng ậc
móm mém
hu hu
1. Lựa chọn từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống:
Trống trường... ra chơi,
Đồng hồ…. không ngơi tháng ngày.
Lễ đài… cờ bay,
…nói chuyện riêng tây tâm tình.
Con tàu… lao nhanh,
Tiếng gà eo óc bình minh ửng hồng.
Nghé ọ trâu bước ra đồng,
Đàn lợn… trong chuồng đòi ăn.

tùng tùng,
phần phật.
thỏ thẻ,
vun vút,
ủn ỉn,
Vui
điền
từ
tùng tùng
ủn ỉn
phần phật
Thỏ thẻ
tích tắc,
tích tắc
vun vút
Nghe âm thanh đoán tên loài vật:
Tìm những tên loài vật là từ tượng thanh khác?
Phân tích giá trị sử dụng từ tượng hình trong đoạn văn sau:
Đám mây lốm đốm, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, lê thê đi mãi, bây giờ cứ loáng thoáng nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã lồ lộ đằng xa một bức vách trắng toát.
lốm đốm
lê thê
loáng
lồ lộ
(Tô Hoài)
thoáng
So sánh hai đoạn văn sau:
1. Đám mây lốm đốm, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, lê thê đi mãi, bây giờ cứ loáng thoáng nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã lồ lộ đằng xa một bức vách trắng toát.
2. Đám mây chấm, chỗ đen chỗ trắng, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, kéo dài đi mãi, bây giờ cứ thưa, lúc có lúc không nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã hiện rõ đằng xa một bức vách trắng toát.
Đoạn văn 1: gợi tả hình ảnh đám mây hiện lên vừa cụ thể vừa sống động Gợi hình, gợi cảm.
Ẩn dụ
Nhõn húa
Nói quá


Chõn dung Thỳy Ki?u hi?n lờn th?t ?n tu?ng qua miờu t? v?
d?p dụi m?t. Dú l� v? d?p c?a m?t trang tuy?t th? giai nhõn, t�i
s?c v?n to�n, v?i m?t trớ tu? tinh anh, m?t tõm h?n d?y s?c
s?ng.

Tìm biện pháp nghệ thuật trong đoạn thơ sau:
Truyện Kiều – Nguyễn Du
Làn thu thủy, nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.
Làn thu thủy, nét xuân sơn
Hoa ghen
liễu hờn
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.
3. So sánh
4. Ẩn dụ
7. Nói giảm
nói tránh
8. Nói quá
2. Hoán dụ
1. Nhân hóa
5. Điệp ngữ
6. Chơi chữ
Nối nội dung ở cột A với cột B sao cho phù hợp?
3. So sánh
4. Ẩn dụ
7. Nói giảm
nói tránh
8. Nói quá
2. Hoán dụ
1. Nhân hóa
5. Điệp ngữ
6. Chơi chữ
*Câu thơ sau có sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?

Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
(Viễn Phương)

Nói quá
Nói giảm nói tránh
Cả A, B đều đúng
thăm
Bài tập trắc nghiệm
*Câu thơ sau có sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
Làm trai cho đáng nên trai
Khom lưng gắng sức gánh hai hạt vừng
(Ca dao)

Nói quá
Nói giảm nói tránh
Chơi chữ
Điệp ngữ
Bài tập trắc nghiệm
*Câu thơ sau có sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
(Ca dao)

So sánh
Ẩn dụ
Hoán dụ
Điệp ngữ
Bài tập trắc nghiệm
Phân tích nét nghệ thuật độc đáo của những câu thơ sau:
Trích từ Truyện Kiều – Nguyễn Du
Bài tập 2:
Thà rằng liều một thân con
Hoa dù rã cánh lá con xanh cây
Hoa, rã cánh: Chỉ Thúy Kiều và cuộc đời của nàng.
Lá, xanh cây: Chỉ cha mẹ Thúy Kiều và cuộc sống của họ.
Làm nổi bật tấm lòng hiếu thuận, giàu đức hi sinh của Kiều khi nàng tự nguyện bán mình chuộc cha. Đồng thời khắc sâu nỗi bất hạnh của Thúy Kiều.
Ẩn dụ
Bài tập 2 (b)
 So sánh
 Tiếng đàn của Thúy Kiều được miêu tả có lúc trong trẻo, vút bay, lúc thảng thốt, trầm lắng, suy tư , có lúc nhẹ nhàng đến mơ màng , lúc hối thúc, giục giã, dồn dập.
 Làm nổi bật tài đàn của Thúy Kiều.
Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như tiếng suối mới sa nửa vời
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa
B�i t?p 3:
Còn trời còn nước còn non
Còn cô bán rượu anh còn say sưa
(Ca dao)
Biện pháp nghệ thuật: Điệp ngữ kết hợp với từ đa nghĩa “say sưa” đã thể hiện được tình cảm chân thành, mãnh liệt nhưng kín đáo của chàng trai đối với cô gái bán rượu.
B�i t?p 3:
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ
(Ngắm trăng – Hồ Chí Minh)
Biện pháp nghệ thuật nhân hóa khiến cho vầng trăng vô tri, vô giác trở nên có hồn. Trăng trở thành một người bạn tri âm, tri kỉ của Người. Thể hiện sự giao hòa giữa Bác và trăng.
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng
(Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Nguyễn Khoa Điềm)
Biện pháp ẩn dụ qua hình ảnh “mặt trời” đã thể hiện được tình yêu con sâu sắc của người mẹ dân tộc Tà-ôi. Với mẹ, A-kay chính là mặt trời, là ánh sáng, là sự sống, là hạnh phúc của cuộc đời mẹ.
Gác kinh viện sách đôi nơi,
Trong gang tấc lại gấp mười quan san
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)
Nguyễn Du cực tả sự xa cách giữa thân phận, cảnh ngộ của Thúy Kiều và Thúc Sinh
Nói quá
? Dem l?i cho l?i núi h�ng ng�y cung nhu trong van chuong nh?ng hỡnh ?nh gi�u c?m xỳc, t?o ?n tu?ng m?nh cho ngu?i d?c, ngu?i nghe.
Qua phân tích các ví dụ ở bài tập, em hãy cho biết tác dụng của các biện pháp tu từ từ vựng?
Trời đang nắng, bỗng tối sầm lại... Sấm đùng đoàng, chớp loang loáng, những đám mây nặng nề trở nước từ đâu hối hả bay về. Mưa xuống... Lúc đầu còn tí tách, tí tách, sau nặng hạt dần... Mưa rào rào trên sàn, gõ lộp độp trên mái tôn.
Trời đang nắng, bỗng tối sầm lại... Sấm đùng đoàng, chớp loang loáng, những đám mây nặng nề chở nước từ đâu hối hả bay về. Mưa xuống... Lúc đầu còn tí tách, tí tách, sau nặng hạt dần... Mưa rào rào trên sàn, gõ lộp độp trên mái tôn.
rào rào
loang loáng
tí tách, tí tách
hối hả
lộp độp
đùng
đoàng
Viết một đoạn văn từ 5 – 7 câu, hãy nêu cảm nhận về câu thơ (khổ thơ) em thích trong “Đoàn thuyền đánh cá” – Huy Cận. Trong đoạn văn có sử dụng một số biện pháp tu từ mà em đã học.
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Mở rộng
Nghĩa
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
* Đối với bài học ở tiết này :
Tập viết đoạn văn có sử dụng từ tượng thanh, tượng hình.
Tập viết đoạn văn có sử dụng một trong số các biện pháp tu từ đã học.
Hoàn thành các bài tập còn lại vào vở bài tập Ngữ Văn.
* Đối với bài học ở tiết tiếp theo:
Chuẩn bị bài: Chuẩn bị bài nghị luận trong văn bản tự sự.

Chúc quý thầy cô nhiều sức khỏe
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi !